Voor een rechtvaardig en daadkrachtig beleid, maar klemgezet door coalitiepartner VVDDe innige ideologische en politieke verbondenheid die de PvdA decennialang met Israël had, heeft geleidelijk plaatsgemaakt voor kritiek op de bezetting en andere Israëlische schendingen die de tweestatenoplossing ondermijnen. Daarmee toont de PvdA ook op dit dossier solidariteit met de zwakkeren en onderdrukten − in de kwestie-Palestina/Israël de Palestijnen.
Tijdens het kabinet-Rutte II vormde de PvdA met de VVD een regering en leverde zij twee opeenvolgende ministers van Buitenlandse Zaken: Frans Timmermans en Bert Koenders. Terwijl de PvdA-fractie in de Kamer een principieel standpunt uitdroeg, liet de PvdA zich in het kabinet voor het VVD-karretje spannen. Ze voerde klassiek VVD-beleid uit door de betrekkingen met Israël zonder voorwaarden te intensiveren, en erkenning van de staat Palestina af te houden.
Bij de Kamerverkiezingen van 15 maart 2017 leed de PvdA een pijnlijke nederlaag; de partij viel terug naar negen zetels. Zal de PvdA zich onder partijleider Lodewijk Asscher en met de nieuwe buitenlandwoordvoerder Kirsten van den Hul even principieel opstellen als onder Diederik Samson en Michiel Servaes?
De PvdA heeft zich onder buitenlandwoordvoerder Michiel Servaes ingezet voor een daadkrachtig beleid, waarin het internationaal recht leidend is. Servaes besteedde veel aandacht aan schendingen van het oorlogsrecht en de mensenrechten, onder meer in Gaza.
Sinds december 2014 steunt de PvdA de erkenning van de staat Palestina, ook als bijdrage aan de tweestatenoplossing. Door verzet van de VVD heeft PvdA-minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders dat standpunt niet overgenomen. De PvdA heeft het ‘ontmoedigingsbeleid’ verdedigd, waarmee het kabinet bedrijven ontraadt om activiteiten te ontplooien die de nederzettingen ten goede komen. Ze steunt de etikettering van nederzettingenproducten en verdergaande drukmiddelen, waaronder opschorting van het EU-Israël Associatieakkoord.
In het vredesproces drong de PvdA aan op een krachtiger en autonomer optreden van de EU en steunde ze het Franse vredesinitiatief. Kwalijk is dat de PvdA de onvoorwaardelijke intensivering van de betrekkingen met Israël heeft gesteund. Dat is vooral te wijten aan voormalig minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans, Koenders’ voorganger.
De PvdA heeft tijdens Rutte-II 21 keer Kamervragen over Israël-Palestina gesteld. Zeventien keer was de partij eerste indiener, vier keer tekende ze mee met Kamervragen van D66, GroenLinks en de SP. De vragen hadden veelal betrekking op uitbreiding van de nederzettingen en schendingen van de mensenrechten en het oorlogsrecht.
Overzicht van alle Kamervragen van de PvdA tijdens Rutte-II
Partijen dienen moties in om het kabinetsbeleid te beïnvloeden. Dat geldt ook voor regeringspartijen. Tijdens Rutte-II heeft de PvdA vijf moties over Israël-Palestina ingediend, waarvan drie als eerste indiener. De moties drongen aan op een actieve rol van de EU in het vredesproces, de inzet van drukmiddelen als partijen ‘ondermijnend beleid blijven voeren’, steun voor Israëlische mensenrechtenorganisaties en maatregelen tegen de Israëlische vernieling van Nederlandse en Europese ontwikkelingsprojecten. Vier van de vijf moties werden aangenomen.
In de periode-Rutte II hebben we 55 moties geregistreerd die, op grond van hun oproep aan de regering, als vóór of tegen de Israëlische bezetting te classificeren zijn. Voor de moties ‘pro-bezetting’ (31 stuks) geldt in algemene zin: die bevorderen beleid dat de bestaande situatie van ongelijkheid en rechteloosheid bestendigt en de bezetting en nederzettingen ten goede komt. Voor de moties ‘anti-bezetting’ (24 stuks) geldt: die willen de status quo van ongelijkheid en rechteloosheid juist doorbreken en voorzien in maatregelen tegen de bezetting en nederzettingen.
Alle partijen stemmen over de ingediende moties. Voor de 55 moties hebben we het stemgedrag per partij geregistreerd. De PvdA zit in het anti-bezettingsblok in de Tweede Kamer: de partij heeft vijftien van de 24 anti-bezettingsmoties gesteund (63 procent) en geen enkele van de 31 pro-bezettingsmoties.
Meer informatie over Kamervragen, moties en zetelverdeling
Het verkiezingsprogramma van de PvdA bevat een krachtig standpunt over de kwestie-Palestina/Israël:
Wij zijn voor een actieve en politieke rol van de Europese Unie in het vredesproces in het Midden-Oosten. In dat kader zijn het stimuleren van een constructieve opstelling van beide partijen, erkenning van de Palestijnse Staat en het stoppen van de bouw van illegale nederzettingen in de bezette gebieden onmisbaar. Indien partijen structureel niet meewerken aan het vredesproces moet de druk worden opgevoerd, bijvoorbeeld door het heroverwegen van het Associatieverdrag van Israël met de EU.
Het PvdA-programma refereert prominent aan de internationale rechtsorde:
Het zou niet mogen uitmaken waar je wieg heeft gestaan. Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan. Vanuit dit ideaal blijven we ons met kracht inzetten voor een rechtvaardige wereld. […]
Wij steunen democratische ontwikkeling, maatschappelijke initiatieven, rechtsstaatontwikkeling en institutionele versterking. Het inzetten van alle instrumenten (zoals stille diplomatie, publieke druk, of actieve steun aan moedige mensenrechtenverdedigers) vraagt om meer capaciteit op ambassades. […]
Boycots en sancties zetten we bij voorkeur gericht in, bijvoorbeeld tegen personen die verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen. Dit doen we door het weigeren van inreisvisa of het bevriezen van banktegoeden.
Met Den Haag als vestigingsplaats van een groeiend aantal hoven en tribunalen profileert Nederland zich als voortrekker in de bevordering van de internationale rechtsorde en voorkoming van straffeloosheid. Als lid van de VN Veiligheidsraad zet Nederland zich specifiek in voor mensenrechten, duurzame ontwikkeling en gerechtigheid.