Gerard Jonkman is directeur van The Rights Forum
1 August 2023 Lees meer overIsraël zet zijn hooggerechtshof buiten spel. Volgens Gerard Jonkman van The Rights Forum laat dat zien waarop de regering altijd al uit was.
Afgelopen maandag nam het Israëlische parlement een wet aan die de invloed van de rechterlijke macht inperkt en tegelijkertijd de macht van de extremistische regeringscoalitie versterkt. Daarmee kan die coalitie ongehinderd doorgaan op het pad van annexatie, apartheid en verdrijving van de Palestijnse bevolking. Tegelijkertijd wordt de rechtsstaat verder afgebroken die al slechts voor het Joodse deel van de bevolking als zodanig functioneerde.
Het is voor het eerst dat ook het Joodse deel van de bevolking sterk geraakt wordt door wetgeving en praktijken, die het land altijd al veel sterker heeft opgelegd aan Palestijnse in de bezette gebieden. Omdat over dat beleid in de Israëlische politiek min of meer consensus bestaat, blijft onderbelicht dat de wens tot verdere kolonisatie en annexatie de drijvende kracht is achter de huidige wetswijziging.
De aangenomen wet maakt een eind aan het zogenaamde ‘redelijkheidsbeginsel’. Dat beginsel verschaft het Hooggerechtshof de ruimte om regeringsbesluiten te blokkeren die het ‘onredelijk’ acht, bijvoorbeeld als ze een politiek belang veel zwaarder laten wegen dan het publieke belang. De nieuwe wet is de eerste uit een aantal voorstellen die de rechterlijke macht verder uitkleden van de regeringscoalitie, die mede steunt op ultra-rechts .
Deze regering probeert zo ruimte te creëren voor haar nationalistisch-religieuze agenda. Daarin wordt bezet Palestijns gebied geannexeerd, worden Palestijnen verdreven, worden orthodoxe Joden vrijgesteld van maatschappelijke plichten en staan de rechten van vrouwen, minderheden en de lhbti-gemeenschap op het spel. Zo werd dinsdag direct een wetsvoorstel ingediend dat Thorastudie omschrijft als ‘belangrijke dienst aan de staat’, vergelijkbaar met militaire dienst.
Door de nieuwe wet hebben de extremistische elementen waar de huidige Israëlische regeringscoalitie op steunt voor zichzelf een politieke snoepwinkel gecreëerd waarin ze vrijwel ongehinderd kunnen shoppen.
Tegenstanders betogen dat de Israëlische democratie op het spel staat nu er getornd wordt aan de invloed van de rechterlijke macht – vooral omdat het land geen grondwet en Eerste Kamer kent. Straks heeft het Hooggerechtshof niet meer de mogelijkheid de rechten van minderheden te beschermen en een ‘dictatuur van de parlementaire meerderheid’ te corrigeren.
Hoe terecht ook, toch benoemt die kritiek maar een deel van het probleem met de Israëlische rechtsstaat, en daarmee de democratie en samenleving. Israël is nooit een “pluriforme democratische rechtsstaat” voor al zijn inwoners geweest. De rechterlijke macht die nu door honderdduizenden betogers zo fanatiek wordt verdedigd, vormt namelijk ook een cruciale schakel in het onrecht dat de Palestijnen wordt aangedaan, zowel in Israël, de bezette gebieden als de diaspora.
Want waar waren de protesten toen Israël de structurele ongelijkheid tussen Joden en niet-Joden in 2018 vastlegde in de Wet op de Joodse Natiestaat – en daarmee koos voor een regime van apartheid?
Waar waren de protesten toen deze regeringscoalitie verklaarde dat in de éénstaat-realiteit die Israël heeft gecreëerd het gehele gebied tussen de ‘rivier en de zee’ het exclusief en onvervreemdbaar recht is van slechts een deel van de bevolking, namelijk het Joodse volk? Hoe ‘redelijk’ zijn militaire bezetting, etnische zuivering en illegale kolonisering? Hoe democratisch is een rechtsstaat waarin de rechterlijke macht toestemming geeft voor de institutionele mishandeling van kinderen, de sloop van Palestijnse huizen en scholen, het zonder aanklacht of bewijs detineren van Palestijnen en de genadeloze aanvallen op een nagenoeg weerloze burgerbevolking, zoals recent in Jenin?
Minister van justitie Levin noemde vijf voorbeelden waarbij het Hooggerechtshof zijn macht had gebruikt: alle vijf hadden betrekking op de bezetting (al betrof geen van de vijf voorbeelden de essentie van de bezetting). De belangrijkste reden ligt voor het merendeel van de regeringscoalitie dan ook in het ongestoord kunnen annexeren van Palestijns gebied, het verdrijven van de Palestijnse bewoners en het beperken van de protesten hiertegen. De rest is collateral damage. Of beter geformuleerd: bijkomend voordeel, want ook de rechten van andere groepen binnen het gebied dat Israël controleert kunnen ongehinderd worden ingeperkt.
Pas nu het institutionele onrecht dat de Israëlische staat al sinds de stichting kenmerkt ook het Joodse bevolkingsdeel treft, is de vlam in de pan geslagen. Het is te hopen dat de chaos leidt tot het inzicht dat een democratie alleen bestaansrecht heeft als alle burgers over gelijke rechten beschikken. En alle burgers betekent in de ontstane éénstaat-realiteit in Israël/Palestina dan ook echt alle burgers, van de rivier tot de zee. Ongeacht hun etniciteit of religie.
Dit artikel verscheen op 29 juli 2023 in Trouw.
