De vluchtelingen hebben op basis van het internationaal recht en de universele mensenrechten het recht op terugkeer naar hun voormalige woonplaatsen en/of compensatie van hun in beslag genomen en vernietigde eigendommen. Op 11 december 1948 bevestigde de Algemene Vergadering van de VN dit recht expliciet in resolutie 194:
‘The General Assembly, […]
Resolves that the refugees wishing to return to their homes and live at peace with their neighbours should be permitted to do so at the earliest practicable date, and that compensation should be paid for the property of those choosing not to return and for loss of or damage to property which, under principles of international law or in equity, should be made good by the Governments or authorities responsible; […]’
Tot op de dag van vandaag weigert Israël het recht van de vluchtelingen te respecteren. Premier Netanyahu stelt zelfs dat het ‘van tafel’ moet alvorens er over vrede kan worden gesproken. De Algemene Vergadering van de VN heeft het recht in de loop der jaren veelvuldig herbevestigd als een van de ‘onvervreemdbare rechten’ van de Palestijnen. Ook andere VN-organen hebben zich in die zin uitgesproken. Direct na de Zesdaagse Oorlog van 1967 riep de Veiligheidsraad de Israëlische regering bijvoorbeeld in resolutie 237 expliciet op ‘to facilitate the return of those inhabitants who have fled the areas since the outbreak of hostilities’.
In het beleidsadvies dat de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in 2013 op verzoek van de Eerste Kamer over de kwestie-Palestina/Israël schreef – Tussen Woord en Daad – Perspectieven op duurzame vrede in het Midden-Oosten – bevestigde ook dit college het recht van terugkeer, en riep het op tot actie. De AIV stelde:
‘[…] dat het recht op terugkeer en de mogelijkheid via dat recht enigerlei vorm van compensatie af te dwingen in de ogen van de AIV vaststaat en tot actie zou dienen te leiden. Dat laatste geldt met voorrang ook voor de humanitaire situatie waarin veel vluchtelingen nog altijd verkeren.’
Vijf jaar na publicatie van het rapport moet worden vastgesteld dat kabinet en parlement de oproep van de AIV naast zich neer hebben gelegd.
