De Palestijnse vluchtelingen

De Palestijnse vluchtelingengemeenschap is de grootste ter wereld. Er zijn 5,3 miljoen bij de UNRWA (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East) geregistreerde Palestijnse vluchtelingen, en daarnaast nog een onbekend aantal niet geregistreerde vluchtelingen, op een totale bevolking van bijna 13 miljoen Palestijnen wereldwijd.

Zij zijn nakomelingen van de circa 750 duizend Palestijnen die in 1947-1949 in een spiraal van geweld, terreur en vlucht door joodse strijdgroepen van huis en haard werden verdreven. Deze gebeurtenis betekende de volledige ontworteling van de Palestijnse samenleving en economie, en staat in het collectieve Palestijnse geheugen gegrift als de Nakba (de Catastrofe). Het merendeel van de vluchtelingen kwam in provisorische kampen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever terecht, de meeste anderen in de buurlanden Libanon, Jordanië en Syrië.

In de Zesdaagse Oorlog van 1967 bezette Israël de Westoever, Oost-Jeruzalem en Gaza en werden nog eens circa 400 duizend Palestijnen verdreven. De helft van hen had ook in 1948 al moeten vluchten. Meer dan 90 procent van de vluchtelingen van 1967 belandde in Jordanië.

Het merendeel van de Palestijnse vluchtelingen leeft binnen een straal van honderd kilometer van hun voormalige woonplaatsen: in de door Israël bezet gehouden Palestijnse gebieden en in de buurlanden Libanon, Jordanië en Syrië. Zo’n 5,3 miljoen van hen staan geregistreerd bij de UNRWA, de VN-organisatie voor steun aan de Palestijnse vluchtelingen. Ruim 1,5 miljoen van hen leven nog altijd in vluchtelingenkampen – tegenwoordig geen tentenkampen meer, maar overvolle stadswijken met in het gunstigste geval gebrekkige voorzieningen. Eind 2016 telde de UNRWA in haar werkgebied de volgende aantallen vluchtelingen:

• Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem: 810 duizend geregistreerde vluchtelingen, van wie een kwart in 19 kampen leeft;
• Gazastrook: 1,3 miljoen geregistreerde vluchtelingen (circa 70 procent van de bevolking), van wie ruim een half miljoen in acht kampen;
• Libanon: 450 duizend geregistreerde vluchtelingen, van wie 53 procent in twaalf kampen;
• Jordanië: 2,2 miljoen geregistreerde vluchtelingen, van wie 370 duizend in tien kampen;
• Syrië: 527 duizend geregistreerde vluchtelingen voor het begin van de Syrische burgeroorlog. Veel Palestijnse vluchtelingen in Syrië hebben moeten vluchten voor het oorlogsgeweld. Momenteel verleent de UNRWA hulp in tien vluchtelingenkampen in Syrië, en ondersteunt de organisatie Palestijnse vluchtelingen die naar buurlanden van Syrië zijn gevlucht.

De omstandigheden waaronder de vluchtelingen leven verschillen van plaats tot plaats. Jordanië uitgezonderd is hun sociaal-economische situatie uiterst problematisch. Met name in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever en in Libanon (met name de uit Syrië gevluchte Palestijnen) zijn veel vluchtelingen nog steeds afhankelijk van voedselhulp om zelfs maar te overleven. In Syrië geldt momenteel voor velen hetzelfde. Wat de vluchtelingen gemeen hebben is dat zij in een juridische schemerwereld leven, in permanente afhankelijkheid en onzekerheid, en veelal zonder uitzicht op realisering van hun elementaire rechten en een waardig, ‘normaal’ leven.