Jan Keulen is journalist, gespecialiseerd in het Midden-Oosten. Keulen werkte als correspondent voor onder andere de Volkskrant en NOS in Libanon, Egypte, Mexico en Jordanië. Hij was directeur van het Doha Center for Media Freedom en van The Rights Forum. Keulen is auteur van boeken over het Midden-Oosten en Latijns-Amerika.
1 September 2021 Lees meer overDe bewoners van de Gazastrook kunnen niet langer wachten op verbetering van hun deplorabele situatie. Daarvoor bestaan concrete ideeën. Het is nu een kwestie van politiek doorpakken, want niemand wil een nieuwe oorlog, betoogt Jan Keulen.
Het is als een film die telkens wordt herhaald en die we zo langzamerhand wel kunnen dromen. In 2008-2009, 2012, 2014 en mei 2021 vonden grootscheepse Israëlische aanvallen op de Gazastrook plaats. De tol was hoog. Meer dan vierduizend mensen verloren het leven, waarvan 260 in mei; een kwart miljoen woningen werd beschadigd, waarvan vierduizend dit jaar, en de totale schade loopt in de miljarden euro’s.
Dat is niet niks.
Het is ook geen kleinigheid om zo’n twee miljoen mensen in een gebied van 365 vierkante kilometer jarenlang te onderwerpen aan een land-, zee- en luchtblokkade. Ter vergelijking: de gemeente Emmen in Drenthe beslaat 346 vierkante kilometer en heeft twintig keer minder inwoners. En Emmen wordt uiteraard niet afgesloten van de rest van de wereld.
De rigoureuze Israëlische politiek heeft niet geresulteerd in machtsverlies – laat staan de vernietiging – van Hamas, de islamitische beweging die Gaza sinds 2007 bestuurt. De leefomstandigheden in de Gazastrook zijn inmiddels mensonwaardig, de humanitaire situatie onacceptabel, maar het lijkt onmogelijk de vicieuze cirkel van geweld te doorbreken.
Tussen de grootscheepse militaire confrontaties door blijft het pijnlijk rommelen aan de grens met Gaza. Ondanks het wankele staakt-het-vuren waarmee de confrontaties in mei werden afgesloten, wordt er geregeld gedemonstreerd bij het grenshek en worden ‘brandbalonnen’ opgelaten, uit protest tegen het niet doorlaten van bouwmaterialen en het afknijpen van humanitaire hulp. Israël ‘antwoordt’ dan weer steevast op deze acties met luchtbombardementen. De partijen lijken op een onafwendbare vijfde ronde van dood en verderf af te stevenen.
De nieuwe Israëlische premier Naftali Bennett bezocht in augustus het Witte Huis. In een persconferentie met de Amerikaanse media had hij het over Iran, de vriendschap tussen Israël en de VS, en de bestrijding van corona – maar niet over Gaza. Als je Bennett hoort praten lijken de Palestijnen en Gaza niet te bestaan.
Bennett is een havik. Hij wil geen enkele politieke concessie doen aan de Palestijnen, en blijft faliekant tegen de tweestatenoplossing. Hij denkt dat als Israël het leven voor de Palestijnen wat dragelijker maakt, vooral in economisch opzicht, dat dan het vredesproces kan worden ‘geparkeerd’. Wat deze opvatting voor Gaza betekent blijft vooralsnog onduidelijk.
De Zweedse politicus en diplomaat Carl Bildt schreef na de mei-oorlog een artikel waarin hij pleit voor vier moedige stappen om de impasse van Gaza te doorbreken.
In de eerste plaats moet de blokkade van Gaza worden opgeheven. De blokkade heeft Gaza’s economie vernield en buitenlandse handel praktisch onmogelijk gemaakt. De blokkade heeft smokkel in de hand gewerkt, die weer voor een groot deel wordt gecontroleerd door Hamas. In dat opzicht heeft de blokkade Hamas eerder versterkt dan verzwakt.
In de tweede plaats moeten Israëli’s in veiligheid kunnen leven. Geen enkel land accepteert willekeurige raketbeschietingen. Maar Israël moet ook erkennen dat zijn huidige defensiepolitiek heeft gefaald.
Ten derde moet Gaza weer onder internationaal erkend Palestijns bestuur geplaatst worden. Geen hulp voor Gaza en geen wederopbouwfondsen zonder vrije en eerlijke verkiezingen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem.
Tenslotte vereist een oplossing op de lange duur dat de toekomstige staat Palestina Gaza kan gebruiken voor toegang tot de Middellandse Zee en daarmee tot de rest van de wereld. Gaza heeft een eigen haven en vliegveld nodig en een veilige verbinding met de Westelijke Jordaanoever.
De Palestijnse journalist Daoud Kuttab wees er onlangs op dat zelfs als Bennett geen politieke vooruitgang wil in het Israëlisch-Palestijnse vredesproces, Israël wel gehouden is aan de Oslo-akkoorden. In die akkoorden wordt gesproken over een veilige verbinding tussen Gaza en de Westoever. Volgens het door beide partijen ondertekende akkoord vormen Gaza en de Westoever ‘een territoriale eenheid’.
Drie jaar geleden stelden de Nederlandse parlementariërs Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Joël Voordewind (ChristenUnie) voor een internationale Gaza-conferentie te organiseren, waar het plan voor een veilige verbinding tussen Gaza en de Westoever besproken zou moeten worden. Een veilige route om medische zorg, familiehereniging en handel makkelijker te maken en de ‘geweldsspiraal te doorbreken’.
Het plan verdween, zoals zoveel pogingen om uit de Gaza-impasse te komen, in een zwart gat. Het duo Netanyahu-Trump had andere opvattingen over vrede in het Midden-Oosten. En Nederland en de EU hadden niet de politieke wil of daadkracht om zich echt hard te maken voor een oplossing in Gaza.
Het zal duidelijk zijn dat voor Carl Bildts vier stappen politieke druk nodig is, vooral vanuit de EU en de VS. De Palestijnse Autoriteit en Hamas moeten daarnaast tot een akkoord komen over verkiezingen en Naftali Bennett moet ervan overtuigd worden dat Israël ook andere opties heeft dan de militaire.
De vier stappen zijn ondenkbaar zonder dat Israël en de Palestijnen weer aan de onderhandelingstafel plaatsnemen en dat is precies het laatste wat Bennett wil.
De kans dat er straks een reprise komt van de Gaza-horrorfilm en een vijfde ‘ronde’ van raketten en bombardementen, is dus groot.
Niemand lijkt uit te kijken naar wederom hartverscheurende beelden uit Gaza, maar geen van de hoofdrolspelers in het drama maakt haast om zelfs maar tot een begin van een oplossing te komen. Alleen de inwoners van Gaza: zij kunnen niet wachten op een verbetering van hun situatie. Geen dag langer.
