2002
Publicaties van De Groene en Trouw (na onderzoek door de EO) leiden tot ophef en wantrouwen over het bij de overheid in gebruik zijnde telefoon- en data-aftapsysteem van het Israëlische bedrijf Comverse. Er bestaan – ook in het buitenland – gerede zorgen dat Israël via zijn techbedrijven gevoelige informatie wegsluist.
2010
Nederland neemt een nieuw systeem in gebruik. Ondanks de waarschuwingen wordt gekozen voor het Israëlische bedrijf Verint (nu Cognyte).
2016–2019
Vanaf 2016 is sprake van onophoudelijke waarschuwingen over het sinds 2010 in gebruik zijnde systeem. In oktober 2018 waarschuwt het Analistennetwerk Nationale Veiligheid in zijn Horizonscan 2018 met nadruk voor de risico’s van Israëlische leveranciers voor de Nederlandse cyberveiligheid. Ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de AIVD luiden de alarmbel. Opmerkelijk is dat de NCTV de waarschuwing voor Israël wegmoffelt in twee voetnoten (p.23, noten 83 en 84), terwijl de twee andere staten waarvoor wordt gewaarschuwd – China en de VS – wel bij naam worden genoemd (p.23). De Tweede Kamer vraagt om snelle vervanging van het Verint-systeem door een veilig alternatief.
2019
In de zomer maakt het kabinet de aankoop bekend van een nieuw systeem. Ondanks de verder toegenomen waarschuwingen wordt opnieuw een Israëlisch bedrijf gekozen: Elbit Systems. Dat biedt een systeem aan met de naam i360, dat zich volgens het kabinet in de praktijk heeft bewezen en ‘van de plank’ kan worden gekocht. Met betrekking tot de actualiteit is van belang dat het kabinet nadrukkelijk heeft afgezien van een update van het Verint-systeem – voor zover die toen nog mogelijk was.
2021
Australië wordt gedwongen zijn complete battlefield management system (BMS) – de digitale ruggegraat van militaire operaties – uit de lucht te halen. Reden is het herhaald wanpresteren van leverancier Elbit Systems, maar vooral de sterke verdenking van spionage door dat bedrijf. De kwestie heeft grote impact en vertoont gelijkenis met de Nederlandse situatie. Vergelijkbare problemen met Elbit spelen in andere landen. Naar verluidt heeft België i360 afgeschreven nog voor het functioneerde.
In juli ontploft het schandaal rond de spionage-software Pegasus van de Israëlische fabrikant NSO Group, dat al sinds 2014 tot schokkende onthullingen had geleid. In een overzichtsartikel beschreven we het schandaal en de ingrijpende gevolgen. Daarin benoemden we de inzet van Pegasus in Nederland door de Israëlische operator DOME. Onbekend is welke opdrachtgever achter die naam schuilgaat, maar het lijkt zeker dat Nederlandse burgers of organisaties het doelwit waren. In 2022 zal blijken dat de AIVD Pegasus destijds aanschafte, en onder meer inzette in de jacht op Ridouan Taghi in 2019.
2022
In juni besluit het Noorse overheidspensioenfonds zijn beleggingen in Cognyte te beëindigen vanwege ‘een onaanvaardbaar risico dat het bedrijf bijdraagt aan serieuze schendingen van de mensenrechten’ in landen rond de wereld. De ethische commissie van het fonds noemt specifiek Zuid-Soedan, Azerbeidzjan en Indonesië.
In oktober blijkt uit een publicatie van de Volkskrant dat de Nederlandse politie al in oktober 2006 over bewijs beschikte van Israëlische spionage via het toenmalige systeem. Dat wordt bevestigd door een voormalige cyberspecialist van de Franse inlichtingendienst die destijds de tapcentrale van de politie in Driebergen bezocht.
Op 31 december 2022 beëindigt Cognyte definitief de ondersteuning van het volledig verouderde Verint-systeem. In Nederland is dat dan al twaalf jaar in gebruik, en dermate aftands dat de opsporing acuut in gevaar is.
2023
In januari wordt bekend dat Cognyte in 2021 een tapsysteem heeft geleverd aan Myanmar. Dat is in strijd met het internationale embargo op de levering van wapens en defensietechnologie aan dat land vanwege – onder meer – de vervolging van de Rohingya. In 2018, na jaren ontduiking, zegde Israël toe het embargo te eerbiedigen. Toch gingen leveringen van Elbit Systems en Israel Aerospace Industries (IAI) door tot in 2022. Zo ook de levering van het tapsysteem door Cognyte, waarvoor het bedrijf zelfs de verplichte exportvergunning ontdook. Sinds begin 2023 ligt Cognyte zwaar onder vuur.
Mei 2024
Uit journalistiek onderzoek van The Guardian, +972 Magazine en Local Call blijkt dat Israël bijna tien jaar lang het Internationaal Strafhof heeft bespioneerd, en medewerkers en partners van het Hof heeft bedreigd en geïntimideerd. De eerste concrete aanwijzing hiervan kreeg Nederland al in 2016 in de vorm van de zaak-Kiswanson. De zaak werd door het Openbaar Ministerie niet opgelost. Zo kon de Israëlische spionage nog acht jaar duren.
Juni 2024
In juni maakt het kabinet bekend dat het Elbit-systeem na vijf jaar nog steeds niet werkt. Om ‘de continuïteit van tappen te waarborgen’ krijgt het oude Verint-systeem een ‘upgrade’ en een nieuw ‘hardware-platform’, schrijft minister Yesilgöz aan de Tweede Kamer. Ondanks de – intussen – tsunami aan waarschuwingen kiest het kabinet opnieuw voor het Israëlische Cognyte.
November 2024
En weer gaat het mis, blijkt uit het nieuwe onderzoek van NRC. Bovendien blijkt dat het niet gaat om een ‘upgrade’, maar om een geheel nieuw systeem, Reliant X. Dat feit werd in juni al direct onderkend. Ten eerste valt aan 14 jaar oude, door de fabrikant uitgefaseerde software niets meer te ‘upgraden’. Ten tweede zag het kabinet eind 2018 juist stellig af van een upgrade. Ten derde is de door Yesilgöz aangekondigde nieuwe hardware logischerwijs nodig om de nieuwe technologie van Reliant X te huisvesten.
