Het Midden-Oostendebat onthulde minister Veldkamps falen in al zijn scherpte: ontwijking, leegte en onvoorwaardelijke steun aan Israël. Terwijl steeds meer organisaties spreken van genocide in Gaza, blijft hij stil. Zijn stille diplomatie redt geen levens, maar maakt Nederland medeplichtig aan het bloedvergieten.
Woensdag 18 december debatteerde de commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer over het Midden-Oosten, met bijzondere aandacht voor de genocide in Gaza. Minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) bleef vasthouden aan zijn strategie van stille diplomatie. Hoewel het Amnesty-rapport over de Israëlische acties in Gaza duidelijk spreekt van genocide, wuifde Veldkamp dat terzijde. Hij gaf toe het rapport slechts gedeeltelijk gelezen te hebben en hield vast aan het frame van Israëlische zelfverdediging, terwijl hij Hamas de volledige schuld voor de escalatie toeschreef.
Ondanks herhaalde oproepen vanuit de Kamer om Israël ter verantwoording te roepen, blijft Veldkamp weigeren om enige druk uit te oefenen. Hij verschuilt zich achter diplomatiek gebabbel en probeert zich voor te doen als een vredesbrenger, terwijl hij geen concrete stappen onderneemt. Zijn herhaalde uitspraken dat de situatie in Gaza hem ‘na aan het hart ligt’ en dat hij ‘er slecht van slaapt’, klinken steeds holler. Zelfs in alle uren van de ‘slapeloze nachten’ blijft hij de kern van het probleem negeren: Israël draagt de directe verantwoordelijkheid voor de blokkade, het geweld en de genocide in Gaza. Desondanks kiest het kabinet bewust voor een eenzijdige analyse waarin Hamas de schuld krijgt en Israël buiten schot blijft. Het opvoeren van druk op Israël blijft voor Veldkamp dan ook nog altijd een brug te ver.
Veldkamps verdediging van zijn stille diplomatie is niets anders dan een zwaktebod. Hij lijkt de deuren naar Israël koste wat kost open te willen houden. Landen als Ierland en Noorwegen, die zich wel tegen Israël uitspreken, zouden zich volgens Veldkamp buiten het diplomatieke speelveld plaatsen. Een houding die hij niet zegt te begrijpen: ‘Wat heeft een Palestijn eraan als landen zich explicieter tegen Israël uitspreken, behalve dat het goed is voor de eigen gemoedstoestand?’ Een cynische constatering, zeker omdat Veldkamp zelf niet weet te verduidelijken wat de passieve houding van Nederland concreet voor de Palestijnen betekent. Hij lijkt daarbij maar niet te begrijpen dat zwijgen over genocide allesbehalve neutraal is. Het betekent medeplichtigheid aan de vernietiging van mensenlevens.
De stille diplomatie komt Veldkamp steeds duurder te staan. Ook binnen zijn eigen coalitie groeit de kritiek. Eric van der Burg (VVD) bracht het treffend onder woorden: ‘De gebruikte methoden hebben niet het gewenste resultaat opgeleverd. Als je blijft doen wat je deed, krijg je wat je had’. Ondertussen klinkt de roep om concrete maatregelen steeds luider. Jan Paternotte (D66), Kati Piri (GroenLinks-PvdA), Christine Teunissen (Partij voor de Dieren) en Stephan van Baarle (DENK) eisen werkbare voorstellen, zoals sancties of opschorting van het EU-Associatieverdrag met Israël. Zelfs het gematigde voorstel van Derk Boswijk (CDA) om Artikel 2 van het verdrag – dat Israël verplicht mensenrechten te respecteren – te evalueren, werd door Veldkamp weggewuifd.
Ondertussen draagt Veldkamp in de praktijk bij aan de uitholling van UNRWA, de VN-organisatie die sinds 1949 Palestijnse vluchtelingen ondersteunt met voedsel, zorg en onderwijs, en daarmee een essentiële levenslijn biedt aan miljoenen mensen. Dit belang werd onlangs nog benadrukt door zowel de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Guterres, als de senior coördinator voor Gaza bij de VN, Sigrid Kaag. Beiden stelden dat er geen enkele andere organisatie is die de enorme capaciteit van UNRWA kan vervangen.
Tijdens het debat sprak Veldkamp zich uit voor het behoud van het mandaat van UNRWA. Dat bleek een mooi sentiment, maar niet meer dan dat. Enkele dagen eerder had Nederland zich in de Algemene Vergadering van de VN onthouden van stemming over een resolutie die steun aan het mandaat van UNRWA moest versterken.
De situatie werd nog schrijnender door een recent Kamerbesluit, vastgelegd in de motie-Stoffer/Eerdmans, om de Nederlandse bijdrage aan UNRWA de komende jaren drastisch te verlagen: van 19 miljoen euro in 2025 naar vrijwel niets in 2030. Veldkamp deed alsof het niet zijn beslissing was, maar verzuimde te vermelden dat hij de motie wel faciliteerde door deze zonder bezwaar aan de Kamer over te laten.
Hij rechtvaardigt de afbouw van steun door te spreken van een ‘diversificatie van hulp’, een mooie term die doelt op het verminderen van de afhankelijkheid van één organisatie. Maar in de praktijk leidt deze zogenaamde diversificatie tot meer bureaucratie, meer inspanningen en kosten voor coördinatie, meer overheadkosten en, als gevolg, minder hulp voor de Palestijnen. Zo pleit Veldkamp helemaal niet voor een efficiëntere aanpak, maar voor een bewuste verzwakking van een cruciale hulporganisatie – met rampzalige gevolgen voor de mensen die er het meest afhankelijk van zijn.
Het diplomatieke stilzwijgen van minister Veldkamp bereikte een beschamend dieptepunt toen het genociderapport van Amnesty International aan bod kwam. Ondanks herhaalde vragen van Kamerleden over het rapport nam Veldkamp niet eens de moeite om het onderwerp te adresseren. Pas aan het eind van het debat, na herhaald aandringen van Christine Teunissen (Partij voor de Dieren), gaf hij eindelijk een reactie. Of beter gezegd: een ontwijking. Zonder enige aarzeling bekende hij dat hij het rapport slechts tot pagina 100 had gelezen. Vervolgens voegde hij eraan toe dat Amnesty naar verluidt de ‘hoge juridische bewijslast’ voor het begrip genocide zou hebben aangepast, maar dat hij dat gedeelte nog niet had gelezen. Een antwoord dat allesbehalve getuigt van urgentie of betrokkenheid.
Kati Piri (GroenLinks-PvdA) reageerde scherp en noemde Veldkamps antwoord een schoffering van het werk van Amnesty. Het idee dat een gerenommeerde organisatie als Amnesty International de definitie van genocide zonder degelijke onderbouwing zou herschrijven is absurd, aldus Piri. Zij wees bovendien op het feit dat Amnesty in het rapport precies dezelfde definitie van genocide hanteert die Nederland gebruikte in de zaak van Gambia tegen Myanmar. Het gemak waarmee Veldkamp deze discussie negeerde, toont zijn bereidheid om internationale normen en rechten naar eigen politieke agenda te buigen.
Het optreden van Veldkamps partijgenoot Isa Kahraman (NSC) toonde daarnaast onmiskenbaar aan hoe moreel en politiek stuurloos de partij is. Terwijl hij met de nodige zelfvoldaanheid verklaarde dat NSC ‘alles in het werk stelt om de humanitaire ramp in Gaza te voorkomen,’ bleek bij doorvragen al snel dat de grootste prestatie van zijn partij bestaat uit het sturen van een brief aan het kabinet. En dat pas maanden na de eerste berichten over de genocide in Gaza. Toen Laurens Dassen (Volt) hem vroeg welke concrete stappen hij en zijn partij – nota bene de partij die de minister van Buitenlandse Zaken levert – verder zouden ondernemen om genocide te voorkomen, stortte Kahraman’s façade in. In plaats van verantwoordelijkheid te nemen, verschuilde hij zich achter juridische haarkloverij en zijn beperkte rol als Kamerlid. ‘Ik ben slechts een Kamerlid,’ verzuchtte hij, alsof dat een vrijbrief was om passief toe te kijken.
Nog gênanter was zijn verdediging van Geert Wilders’ bezoek aan Israël. Wilders prees premier Netanyahu als een ‘held’, poseerde breed lachend samen met hem en de Nederlandse vlag voor een foto, profileerde zichzelf als de facto premier van Nederland, en gaf openlijk zijn steun aan de kolonistenbeweging door de hand te schudden van kolonistenleider Yossi Dagan. Het bezoek van de PVV-leider werd breed veroordeeld, maar niet door Kahraman. Integendeel. Hij minimaliseerde Wilders’ gedrag met de absurde opmerking: ‘Iedereen heeft wel eens met iemand gesproken die een smetje op zijn cv heeft.’ Deze opmerking was niet alleen beschamend, maar ook een directe poging om de ernst van Wilders’ steun aan een regime dat verantwoordelijk is voor systematische mensenrechtenschendingen weg te poetsen. Door Wilders’ gedrag goed te praten, schaadt Kahraman niet alleen zijn eigen geloofwaardigheid, maar legitimeert hij impliciet de Israëlische politiek van landroof en geweld.
Het debat bracht opnieuw scherp in beeld hoe minister Veldkamp en zijn partij hun verantwoordelijkheid blijven ontlopen voor wat internationaal steeds nadrukkelijker als genocide wordt aangeduid. In plaats van actie te ondernemen verschuilt hij zich achter diplomatieke oneliners, terwijl de situatie voor Palestijnen steeds uitzichtlozer wordt.
Met het kerstreces heeft Veldkamp geen enkel excuus meer. Hij heeft nu alle tijd om het Amnesty-rapport grondig te lezen en zich de harde feiten eigen te maken. Na het reces verwachten we geen verdere ontwijkingen of diplomatiek theater, maar een duidelijke koerswijziging. Volledig in lijn met wat het merendeel van Nederland wil, zoals ook een recent onderzoek van Ipsos heeft bevestigd: de helft van de Nederlanders pleit voor een kritischere houding ten aanzien van Israël. Al in mei bleek uit een ander onderzoek dat bijna twee derde van de ondervraagden verlangt dat Nederland zich uitspreekt voor een permanent staakt-het-vuren en een meerderheid is van mening dat Nederland geen wapens meer moet leveren aan Israël. Het kabinet weet dit maar al te goed, want Kati Piri wees premier Schoof een dag eerder nog op de grote kloof tussen wat Nederland wil en het kabinet doet. Het is daarom nu aan Veldkamp om te handelen. Als hij daarin faalt, kiest hij openlijk voor medeplichtigheid — een keuze die niet alleen de Palestijnen verraadt, maar ook alle Nederlanders die deze week krachtig verklaarden: niet in mijn naam.
