John Dugard is emeritus hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit Leiden en andere universiteiten, en lid van de Raad van Advies van The Rights Forum.
7 May 2019 Lees meer overApartheid in Israël verschilt nauwelijks van de apartheid destijds in Zuid-Afrika, zowel qua beleid als in de wreedheid waarmee ze gehandhaafd wordt.
Apartheid is springlevend in bezet Palestina. Palestijnen zijn zich daarvan bewust. Zuid-Afrikanen zijn zich ervan bewust. Veel Israëli’s hebben de realiteit van apartheid geaccepteerd als onderdeel van hun politieke debat. Zelfs Amerikanen beginnen deze situatie te onderkennen, dankzij nieuwe, frisse stemmen in het Congres en NGO’s als Jewish Voice for Peace, die niet schromen de waarheid te vertellen.
Alleen in Europa wordt het Israëlische apartheidsregime waaronder Palestijnen lijden nog stelselmatig ontkend, in weerwil van de overdaad aan bewijs.
De door Israël opgelegde restricties aan de bewegingsvrijheid van Palestijnen in de bezette gebieden herinneren aan Zuid-Afrika’s gehate pasjeswetgeving, die tot doel had zwarte Zuid-Afrikanen de toegang tot ‘witte’ steden te ontzeggen. Israels politiek van gedwongen verplaatsing van Palestijnen en sloop van Palestijnse woningen lijkt als twee druppels water op de verdrijving van zwarte Zuid-Afrikanen uit exclusief voor blanken bestemde gebieden.
De Israëlische veiligheidsdiensten bedienen zich van marteling en wreedheid, in een mate die de bruutheid van de toenmalige Zuid-Afrikaanse veiligheidsdiensten overstijgt. En net als in Zuid-Afrika is stelselmatige vernedering een vast ingrediënt van de bezetting van Palestina.
Het ongebreidelde racisme in het publieke debat in Israël schokt zelfs eenieder die bekend is met het discours in Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid. Het onversneden racisme dat recente verkiezingscampagnes kenmerkte was in Zuid-Afrika een onbekend fenomeen.
Uiteraard zijn er verschillen tussen beide situaties, verband houdend met verschillen op historisch, religieus, geografisch en demografisch gebied, maar beide passen binnen de universele definitie van apartheid. In het internationaal recht geldt apartheid als een door de staat opgelegd regime van geïnstitutionaliseerde en gelegaliseerde discriminatie en onderdrukking van een etnische groep door een overheersende etnische groep.
In sommige opzichten was de apartheid in Zuid-Afrika kwalijker, in andere die in Israël. Hoe dan ook is de wijze waarop Israël de apartheid in bezet Palestina handhaaft militaristischer en wreder. Het apartheidsregime in Zuid-Afrika ging nooit over tot een blokkade van zwarte gemeenschappen en het stelselmatig doden van demonstranten, zoals Israël momenteel doet langs het ‘grenshek’ van Gaza.
Al deze feiten zijn algemeen bekend. Iedereen die het nieuws volgt weet dat de Palestijnen lijden onder de repressie van het Israëlische bezettingsleger en Israëlische kolonisten. Het is algemeen bekend dat kolonisten en Palestijnen in bezet gebied te maken hebben met aparte, zeer ongelijke rechtssystemen.
Waarom ontkennen Europeanen dan consequent het bestaan van apartheid in bezet Palestina? Waarom blijft de houding ten opzichte van Israël onveranderd? Waarom wordt het Eurovisie Songfestival in Tel Aviv gehouden? Waarom verkoopt Europa wapens aan Israël? En drijft het handel met Israël en zelfs met de illegale nederzettingen? Waarom onderhoudt het culturele en wetenschappelijke banden met Israël? Waarom wordt Israël niet onderworpen aan eenzelfde soort uitsluiting als destijds Zuid-Afrika en medeplichtige witte Zuid-Afrikaanse instellingen?
Waarom werden sancties tegen Zuid-Afrika ondersteund, terwijl Europese regeringen nu doende zijn de geweldloze BDS (Boycot, Desinvesteringen en Sancties)-beweging te criminaliseren, die vrijheid, gerechtigheid en rechtsgelijkheid voor Palestijnen nastreeft?
Er zijn drie verklaringen voor dit raadsel. Ten eerste zijn pro-Israëlische lobby-organisaties in Europa misschien niet zo zichtbaar, maar zeker zo effectief als hun Amerikaanse evenknieën.
Ten tweede is er het schuldgevoel over de Holocaust. De Israëlpolitiek van landen als Nederland wordt nog altijd bepaald door schuldgevoel vanwege het feit dat er onvoldoende is gedaan om joden te redden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
En ten derde de belangrijkste reden: de angst om van antisemitisme te worden beschuldigd. Op initiatief van Israël en de pro-Israëlische lobby is het concept antisemitisme zodanig opgerekt dat het niet alleen jodenhaat, maar ook kritiek op de staat Israël omvat.
In het geval van Zuid-Afrika werd president Botha gehaat vanwege zijn apartheidsbewind, niet omdat hij Afrikaner was. Het is niet meer dan logisch dat premier Benjamin Netanyahu eveneens wordt gehaat vanwege zijn apartheidsbewind, en niet omdat hij joods is. Maar dit onderscheid wordt in Europa in toenemende mate verdoezeld. Kritiek op de staat Israël krijgt al snel het label antisemitisme, reden waarom het uiten van zulke kritiek als onverstandig of zelfs gevaarlijk wordt beschouwd.
In Europa was kritiek op Zuid-Afrika gemeengoed. De anti-apartheidsbeweging, die BDS-maatregelen tegen Zuid-Afrika op het gebied van handel, sport, cultuur en wetenschap propageerde, werd eerder ondersteund dan ontmoedigd of aan banden gelegd. Nationale regeringen legden verschillende sancties op, waaronder een wapenembargo. Aan universiteiten waren anti-apartheidsmanifestaties schering en inslag.
Kritiek op Israëls apartheidsbeleid leidt daarentegen al snel tot de aantijging van antisemitisme, met alle ernstige gevolgen voor carrière en reputatie van dien. Met als gevolg minder protesten tegen het apartheidsbeleid van Israël aan universiteiten en minder steun voor de BDS-beweging. Publieke figuren die Israël openlijk bekritiseren worden voor antisemiet uitgemaakt – de heksenjacht die werd ontketend tegen leden van de Britse Labour-partij spreekt boekdelen.
Tot het moment waarop Europeanen de moed kunnen opbrengen onderscheid te maken tussen kritiek op het apartheidsbeleid van Israël en waarachtig antisemitisme, echte jodenhaat, zal de apartheid in bezet Palestina onverminderd floreren en is Europa daar medeplichtig aan.
Dit artikel verscheen eerder op de website van Al-Jazeera. Vertaling: Jaap Jan Helder.
Het probleem is allang niet meer de bezetting. Het probleem is het gedogen ervan.
Ramsey Nasr Schrijver / dichter / acteur
