Gisteren meldde de Telegraaf dat VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra Bert Koenders (PvdA) zal opvolgen als minister van Buitenlandse Zaken. Zijlstra’s benoeming, die door bronnen rond de formatie wordt bevestigd, is verrassend, aangezien hij weinig buitenlandervaring heeft. Zij is ook bedenkelijk, omdat Zijlstra zich in 2015 tegen het nucleaire akkoord met Iran keerde en weinig waarde hecht aan de internationale rechtsorde en mensenrechten.
‘VVD wil meer samen optrekken met dictators’ kopte de Volkskrant in maart 2015, nadat Zijlstra omwille van nationaal eigenbelang (minder vluchtelingen, meer veiligheid) had gepleit voor meer samenwerking met ‘stabiele’ regimes in het Midden-Oosten die hun bevolking onderdrukken.
Daarmee ging Zijlstra in tegen het buitenlandbeleid van het toenmalige kabinet van VVD en PvdA, waarin ‘de nadruk juist [lag] op het bevorderen van mensenrechten onder dictatoriale regimes […] [Dat] is een constante in de Nederlandse buitenlandpolitiek sinds de jaren zeventig’, schreef de Volkskrant, en voegde toe dat ‘in de grondwet staat dat Nederland de taak heeft om op te komen voor de internationale rechtsorde’. Maar Zijlstra wil voortaan ‘niet meer meteen de mensenrechtenkaart trekken’.
Met het aantreden van Zijlstra moet dus gevreesd worden voor een omslag in het mensenrechtenbeleid, waar Nederland wereldwijd om bekend staat. Dat zou ook ernstige gevolgen kunnen hebben voor het kabinetsbeleid ten aanzien van Israël/Palestina. Daarin was de bevordering van mensenrechten altijd een prominente beleidsdoelstelling, ook onder de pro-Israëlische ministers Verhagen (CDA) en Rosenthal (VVD).
Zijlstra deed de gewraakte uitspraken vlak na een bezoek begin 2015 aan Israël. Tijdens die reis, zijn eerste bezoek aan Israël, werd Zijlstra vergezeld door VVD-buitenlandwoordvoerder Han ten Broeke en door John Manheim, honorair consul van Israël en voormalig bestuursvoorzitter van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI).
Opmerkelijk is dat Zijlstra de Israël-reis niet heeft vermeld op de website van de Tweede Kamer, zoals Kamerleden behoren te doen. Op de webpagina van Han ten Broeke staat de reis wel vermeld:
De webpagina van Halbe Zijlstra maakt echter geen melding van de reis. Waarom niet?
In het kielzog van zijn Israël-reis deed Zijlstra meer controversiële uitspraken. In april 2015 publiceerde hij een opiniestuk in NRC Handelsblad, waarin hij zich distantieerde van een nucleair ontwerpakkoord dat zes wereldmachten (VS, Rusland, China, Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland) na intensieve onderhandelingen met Iran gingen sluiten.
Zijlstra’s opinieartikel ‘Laat dit historisch akkoord geen historische fout zijn’ bevatte een waslijst aan verdachtmakingen aan het adres van Iran, die naadloos overlapten met de agressieve propagandacampagne die de Israëlische regering op dat moment tegen het akkoord voerde. Over Israëls atoomprogramma en nucleaire wapens, die aan geen enkele vorm van internationaal toezicht zijn onderworpen, valt in Zijlstra’s stuk geen onvertogen woord. Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid en bestuurslid van The Rights Forum, diende Zijlstra destijds krachtig van repliek: ‘Halbe Zijlstra praat alleen maar Netanyahu na en keert zich tegen de VS’.
Dat Zijlstra zich in 2015 leende voor de rol van spreekbuis voor de regering-Netanyahu is betreurenswaardig. Dat Rutte III hem nu naar voren schuift als minister van Buitenlandse Zaken, uitgerekend op het moment dat de Amerikaanse president Trump frontaal de aanval heeft geopend op het nucleaire akkoord met Iran, dat door Iran strikt wordt nageleefd, is onbegrijpelijk.
Zonder rechtvaardigheid is er in het vredesproces geen vooruitgang mogelijk.
Tineke Lodders Politica
