It’s gonna be Israel First, Palestine Last

Ruim een etmaal was hij in Israël en Palestina. Met zijn eerdere incoherente optredens en zijn aankondiging uit te zijn op ‘de ultieme deal’ had de Amerikaanse president Trump zich verzekerd van aandacht. Maar zijn ultieme vredesdeal bleek vooralsnog een onscherp visioen. Zijn loyaliteit aan Israël is daarentegen rotsvast. De Palestijnen hebben weinig van Trump te verwachten.

Het was veelzeggend dat Trump van de 28 uur die zijn bezoek duurde welgeteld een uur aan de Palestijnen besteedde: hij bracht een bliksembezoek aan Bethlehem voor een ontmoeting met president Abbas van de Palestijnse Autoriteit (PA). De rest van de tijd werkte hij in Israël een druk programma af: bezoeken aan de Klaagmuur, de Heilig Grafkerk, Yad Vashem en het Israël-museum, en ontmoetingen met president Rivlin en het echtpaar-Netanyahu, het geheel gelardeerd met toespraken.

Onvoorwaardelijke steun aan Israël
In zijn voornaamste toespraak verwende Trump zijn Israëlische toehoorders dinsdag met lofuitingen. Hij sprak over de ‘eeuwige, duizenden jaar oude band tussen het joodse volk en het Heilige Land’, over ‘de boodschap van hoop’ die overal in Israël zou weerklinken, over een land waar niet alleen joden, maar ook christenen en moslims ‘vrij zijn om te leven, te geloven en hun dromen te volgen’, een land ook dat evidente ‘bijdragen levert aan de regio’, sterker nog, ‘een land dat niet alleen de regio vooruitgang heeft gebracht, maar de hele wereld’. Op Al-Jazeera wist politiek analist Marwan Bishara niet of hij moest lachen of huilen.

Als klap op de vuurpijl verzekerde Trump de regering-Netanyahu dat zij kan rekenen op de onvoorwaardelijke loyaliteit van zijn regering: ‘I make this promise to you: my Administration will always stand with Israel.’ Dat waren geen loze woorden, bleek toen premier Netanyahu bekendmaakte dat Trump Israël 75 miljoen dollar extra steun heeft toegezegd, bovenop de 3,1 miljard dollar die het land dit jaar al aan ‘veiligheidsassistentie’ ontvangt. Voor de periode 2018-2028 mag Israël zich jaarlijks op 3,8 miljard dollar aan Amerikaanse steun verheugen, een deal die al in 2016 door president Obama werd bezegeld.

Trumps toespraak in Bethlehem stak schril af bij dit vuurwerk. Geen woord wijdde hij aan de historische band tussen het Palestijnse volk en het Heilige Land, laat staan aan het recht van de Palestijnen op zelfbeschikking en een leven in vrijheid. Ook aan de Palestijnse hongerstakers besteedde hij geen aandacht, hoewel Abbas het onderwerp aansneed en pal voor de deur familieleden van Palestijnse gevangenen een demonstratie hielden (‘Hear, hear Trump, the prisoners will not kneel!’). Van financiële steun of onvoorwaardelijke Amerikaanse loyaliteit was al evenmin sprake. ‘Dank voor de ontvangst’ − veel verder kwam Trump niet. Om in zijn eigen idioom te spreken: It’s gonna be Israel First, Palestine Last.

Geen vredesplan
Over de ‘ultieme vredesdeal’ waarop de Amerikaanse president eerder met de nodige bombarie had gezinspeeld werd de wereld niets wijzer. Trump had de mond vol over vrede, maar iets dat voor een vredesplan zou kunnen doorgaan had hij niet. Over de onderwerpen waarover hij eerder met drieste uitspraken voor beroering zorgde − de verhuizing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem, de uitbreiding van de illegale Israëlische nederzettingen (‘Hold back on settlements for a little bit’) en de tweestatenoplossing (‘I’m looking at two-state and one-state’) − zweeg hij.

Wel bevestigde hij wat hij enkele dagen eerder tijdens de wat hij noemde ‘historische top’ in Saudi-Arabië had gezegd: een alomvattende oplossing voor ‘the crisis which has dragged on for nearly half century’ kan de opmaat vormen voor een krachtenbundeling van Israël en de Arabische Golfstaten tegen de ‘evil forces’, de ‘fires of extremism and terrorism’ − kortom: tegen Iran en zijn bondgenoten, met name Hezbollah. Een kwestie van gemeenschappelijk belang, stelde Trump zakelijk, en hij was verheugd over de ‘aanzienlijke progressie’ die hij op zijn reis al met de samenstelling van de gedroomde coalitie had geboekt, en over de bereidheid van premier Netanyahu en president Abbas om ‘een vredesdeal te sluiten’. De Amerikaanse regering, beklemtoonde Trump, staat klaar om de helpende hand te bieden.

Concreter dan dit werd het niet. Daags na Trumps bezoek deed het gerucht de ronde dat de Amerikanen achter de schermen zouden hebben toegezegd binnen een maand alsnog de contouren van een vredesplan te presenteren. Ook zou Trump Netanyahu onder druk hebben gezet om als teken van goede wil een groter deel van de bezette Westelijke Jordaanoever onder bestuur van de PA te stellen. Het door het Israëlische Channel 10 gebrachte nieuws werd direct door Netanyahu tegengesproken. Zeker lijkt alleen dat Trumps speciale afgevaardigde Jason Greenblatt op korte termijn naar de regio terugkeert om de ‘ultieme deal’ dichterbij te brengen.

PA klaar voor twee staten, Israël niet
PA-president Abbas zei tijdens zijn korte ontmoeting met Trump dat het aan hem niet zal liggen. De Palestijnen zijn klaar voor de implementatie van de wereldwijd gesteunde tweestatenoplossing:

‘The two-state solution along the borders of 1967, a state of Palestine with a capital in East Jerusalem alongside Israel… and resolving longstanding issues based on international law and agreements… in accordance with the Arab peace initiative’.

Abbas benadrukte dat de Palestijnen geen probleem hebben met ‘het jodendom’, maar met ‘occupation and settlements and the failure of Israel to recognize the state of Palestine’.

Netanyahu op zijn beurt zei te hopen op vrede met de Arabische landen en de Palestijnen. Maar, voegde hij eraan toe, het is niet aan Israël om de eerste stap te zetten, maar aan de Palestijnen. Die moeten het ‘terrorisme’ afzweren en om te beginnen de financiële bijdragen aan families van gedode of gevangen gezette ‘terroristen’ staken: ‘They must stop rewarding terrorists, stop glorifying murderers.’

Hij liet zich de kans niet ontnemen om geweld van Palestijnse zijde op één lijn te stellen met de terreuraanslag in Manchester: ‘If the attacker had been Palestinian and the victims had been Israeli children, the suicide bomber’s family would have received a stipend from the Palestinian Authority.’ Netanyahu laat geen aanslag voorbijgaan om de onderdrukking van de Palestijnen onder de noemer van de internationale ‘strijd tegen het terrorisme’ te scharen.

Netanyahu: geen partner voor vrede
Israëls premier maakte eens temeer overtuigend duidelijk geen partner for peace te zijn. ‘Israël steekt de hand uit in vrede’, stelde hij met kenmerkend pathos. Maar het is de afgelopen vijftien jaar niet onopgemerkt gebleven dat hij in een wijde boog om het Arabisch Vredesinitiatief heenloopt en zelf op geen vredesvoorstel te betrappen is. En met de voortgaande kolonisering van Palestijns gebied de tweestatenoplossing om zeep helpt en tegelijkertijd een éénstaatoplossing in alle toonaarden afwijst. En als het gaat om het aanwijzen van schuldigen altijd wijst naar de bevolking die al vijftig jaar onder de bezetting lijdt en bij tijd en wijle ook haar toevlucht neemt tot geweld en terreur, zij het een fractie van het geweld en de terreur die de bezetter dagelijks uitoefent.

In de twee dagen na Trumps bezoek schoof Netanyahu de Palestijnen weer andere, al even vertrouwde, beschuldigingen in de schoenen. De kern van de kwestie-Palestina/Israël is, zei hij in een debat met oppositieleider Isaac Herzog, de weigering van de Palestijnen om Israël als ‘joodse staat’ en Jeruzalem als hoofdstad van die staat te erkennen.

Het debat stond in het teken van Jerusalem Day, de viering van de verovering van Oost-Jeruzalem door Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967. Herzog riep Netanyahu op de bemoeienis van Trump aan te grijpen om tot een vergelijk te komen over de tweestatenoplossing. Volgens die formule is West-Jeruzalem de hoofdstad van Israël, en Oost-Jeruzalem van Palestina. Netanyahu veegde het idee van tafel. In de visie van de Israëlische regering is de ‘bevrijding’ van Oost-Jeruzalem, zoals de Israëli’s de gewelddadige verovering en bezetting van het stadsdeel noemen, definitief:

‘We liberated Jerusalem, we made it one city, imperfect but whole. […] The Temple Mount and the Western Wall will forever remain under Israeli sovereignty.’