Midden-Oosten Kwartet publiceert langverwacht rapport

In een langverwacht rapport roept het Midden-Oosten Kwartet Israël op te stoppen met het uitbreiden en bouwen van nederzettingen. Ook het toewijzen door Israël van grote delen van de bezette Westelijke Jordaanoever voor exclusief Israëlisch gebruik, staat een twee-staten-oplossing in de weg. Bovendien dient Israël de blokkade van Gaza te versoepelen. Het Kwartet bestaat uit de Verenigde Staten, de Europese Unie, Rusland en de Verenigde Naties.

In het beknopte rapport wordt de Palestijnse Autoriteit opgeroepen daadkrachtig op te treden tegen het aanzetten tot en verheerlijken van geweld, en meer inspanningen te verrichten om terrorisme te bestrijden. Het rapport, dat na vele weken diplomatiek touwtrekken vrijdag werd gepubliceerd, moet als katalysator dienen om het in april 2014 vastgelopen Israëlisch-Palestijnse vredesproces weer op gang te brengen.

“Ik hoop dat dit rapport werkt als een wake-up call”, zei Nikolay Mladenov, VN-coördinator voor het Midden-Oosten Vredesproces. “We kunnen de situatie niet laten zoals hij is”, aldus Mladenov. “De negatieve ontwikkelingen moeten urgent worden gestopt om de twee-statenoplossing mogelijk te maken.” De Bulgaarse diplomaat zei dat “de eindeloze bezetting een recept is voor een ramp” en zal leiden tot “een eeuwigdurend gebrek aan veiligheid en geweld”.

Het rapport pretendeert uitdrukkelijk niet een “compleet overzicht te bieden van de humanitaire, politieke en juridische aspecten van de situatie”, noch wordt erin aanbevolen hoe een uiteindelijke oplossing (final status) er uit zou moeten zien. Opmerkelijk: in het hele document wordt de term “internationaal recht” niet één keer gebezigd, ook niet in het hoofdstuk over nederzettingen, die een ernstige schending van het internationaal recht vormen. Het Kwartet verwijst wel naar resoluties 242 en 338 van de VN-Veiligheidsraad, die Israël oproepen zich terug te trekken uit de bezette gebieden. De bezetting wordt een aantal keer genoemd.

Het rapport werd vrijdag gepresenteerd door de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry, zijn Russische ambtsgenoot Sergey Lavrov, EU-buitenland chef Federica Mogherini en VN Secretaris-generaal Ban Ki-moon. De aanbevelingen in het rapport zullen in een resolutie ter goedkeuring worden voorgelegd aan de VN-Veiligheidsraad. Eenmaal aangenomen zal het rapport volgens de Franse VN-ambassadeur het Parijs vredesinitiatief aanvullen en versterken.

Het Kwartet identificeert drie trends die de levensvatbaarheid van de twee-statenoplossing in gevaar brengen en de kans op vrede ondermijnen:

• Het aanhoudende geweld, de terroristische aanslagen op burgers en het aanzetten tot geweld wakkeren het wantrouwen in hoge mate aan en zijn fundamenteel onverenigbaar met een vreedzame oplossing.
• De politiek van het bouwen en uitbreiden van nederzettingen, het toewijzen van Palestijns land voor exclusief Israëlisch gebruik en het belemmeren van Palestijnse ontwikkeling tasten de levensvatbaarheid van een twee-statenoplossing aan.
• De illegale bewapening en gewapende activiteit aan Palestijnse zijde, het gebrek aan Palestijnse eenheid en de dramatische humanitaire situatie in Gaza vergroten instabiliteit en belemmeren pogingen om een onderhandelde oplossing te bereiken.

Mladenov benadrukte dat het rapport niet gezien moet worden als een “scorekaart om elkaar de zwarte piet toe te spelen”, maar als een gemeenschappelijke mening van het Kwartet over “wat gedaan moet worden om de mogelijkheid van een twee-statenoplossing te doen herleven”.

Israël heeft de afgelopen tijd grote druk op het Kwartet uitgeoefend om het rapport te wijzigen – volgens mediaberichten met succes. Het document legt sterk de nadruk op Palestijns geweld en verdoezelt het systematische en grootschalige geweld van Israëls bezetting. Sinds oktober 2015 vonden volgens het rapport 250 Palestijnse aanslagen (of pogingen daartoe) plaats, waarbij 30 Israëli’s om het leven kwamen. In dezelfde periode werden 140 Palestijnen gedood die een aanslag uitvoerden, of daarvan werden verdacht. Daarnaast werden nog eens 60 Palestijnen gedood bij demonstraties of confrontaties met het Israëlische leger.

Het rapport constateert dat de Israëlische aanpak van Palestijns geweld “zoals administratieve detentie, huisvernielingen als strafmaatregel en het afsluiten van hele gebieden de spanningen verder kunnen opvoeren”. Ook wordt er op gewezen dat de “onderliggende oorzaken van de geweldscycli aanwezig blijven”.

Van Palestijnse kant is kritisch op het rapport gereageerd. De Secretaris-generaal van de PLO Saeb Erekat zei dat de autoriteit van een volk dat onder bezetting leeft en een buitenlandse militaire bezetter niet op één lijn gesteld kunnen worden. De Palestijns-Amerikaanse analist Yousef Munayyer vroeg zich af of de woorden van het Kwartet opgevolgd worden door daden: “Israël heeft zijn bedoelingen duidelijk gemaakt door de Westoever in stukken op te delen. (…) Helaas heeft de internationale gemeenschap, onder leiding van de Verenigde Staten, Israël toegestaan het internationaal recht straffeloos te schenden.”

Direct na de publicatie van het rapport wees de Israëlische premier Netanyahu de oproep om op te houden met het bouwen van nederzettingen van de hand. De premier noemde het een “mythe” dat de nederzettingen een obstakel zijn voor vrede. Uren na de publicatie van het rapport besloot de Israëlische regering de bouw van 42 nieuwe woningen in nederzettingen in Hebron door te zetten. Plannen voor de bouw van 800 nieuwe woningen in bezet Oost-Jeruzalem en de nederzetting Ma’aleh Adumim werden vrijdag door premier Netanyahu en minister van Defensie Lieberman geaccordeerd.