Een nieuwe publicatie van The Electronic Intifada bevestigt dat minister Zijlstra de Tweede Kamer onjuist informeerde. En dat het ‘ontmoedigingsbeleid’ aan herziening toe is.
De ‘Hollandse maand’ van het Israëlische supermarktconcern Shufersal beperkt zich niet tot winkels in Israël, maar vindt ook plaats in illegale Israëlische kolonies (‘nederzettingen’) in bezet Palestina. Dat blijkt uit nieuwe foto’s die The Electronic Intifada maandagavond publiceerde. Minister Zijlstra heeft veel uit te leggen.
De Hollandse maand is de vrucht van een samenwerking tussen Israëls grootste supermarktketen Shufersal, de Nederlanse ambassade in Tel Aviv, en het Nederlandse bedrijfsleven. In een decor van kartonnen windmolens krijgt de Israëlische consument onder meer hagelslag, stroopwafels, kaas en pannenkoekenmix aangeboden van producenten als Campina, Hak, Remia, Calvé, Gouda’s Glorie, Vos Banket, Merba, De Ruijter, Koopmans, Buiteman, Jeurgens en Daelmans.
Verleden week werd bekend dat Shufersal op grote schaal actief is in de illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied. Het concern exploiteert er twee supermarktketens (Shufersal en Yesh Supermarkets) en laat er producten fabriceren en verpakken. Mogelijk is Shufersal er ook actief op de vastgoedmarkt. Door die activiteiten is het concern betrokken bij ernstige schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten. Om die reden staat het te boek als ‘fout’ bedrijf.
Nederland voert een zogenoemd ‘ontmoedigingsbeleid’ ten aanzien van bedrijven die actief zijn binnen het Israëlische koloniseringsproject. Nederlandse ondernemingen wordt afgeraden om relaties aan te gaan met dergelijke bedrijven; voor de overheid – de Nederlandse ambassade voorop – geldt dezelfde terughoudendheid. In 2013 definieerde minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) die als volgt:
De ambassade in Tel Aviv en andere onder verantwoordelijkheid van de overheid vallende instellingen, verlenen geen diensten aan bedrijven die gevestigd zijn in Israëlische nederzettingen.
Shufersal voldoet ruimschoots aan dat criterium. Desondanks is de Nederlandse ambassade een intensieve samenwerking aangegaan, waarbij bovendien het Nederlandse bedrijfsleven werd betrokken. In december 2013 ontstond al eens een rel toen dezelfde ambassade een vergelijkbare samenwerking organiseerde.
Tijdens de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken, afgelopen woensdag in de Tweede Kamer, werd de samenwerking met Shufersal door Sadet Karabulut (SP) aan de orde gesteld als zijnde in strijd met het Nederlandse beleid. Minister Halbe Zijlstra (VVD) erkende dat Shufersal in de illegale nederzettingen actief is, maar stelde dat dit een samenwerking niet in de weg stond zolang die zich maar niet uitstrekte tot de nederzettingen:
Deze supermarkt heeft naast vestigingen in Israël inderdaad ook vestigingen op de Westbank in Palestijns gebied. De Nederlandse ambassade was heel zorgvuldig. De activiteiten die zij heeft ondernomen, waren alleen toegespitst op de supermarkten in Israël.
Zijlstra voegde eraan toe dat de Nederlandse ambassade het belang van het ontmoedigingsbeleid ook aan de Israëlische partner duidelijk had gemaakt.
De ambassade heeft ook elke keer aangegeven dat wij een ontmoedigingsbeleid hebben ten opzichte van het Palestijnse gebied. […] Dan moet je het goed scheiden. Dat heeft onze ambassade ook gedaan.
Dat was een opmerkelijke stellingname. Twee dagen eerder had The Electronic Intifada namelijk een foto gepubliceerd van het Shufersal-filiaal in de illegale nederzetting Gilo, gehuld in Holland-promotie. Eergisteren volgden vergelijkbare foto’s, ditmaal uit het Shufersal-filiaal in de nederzetting Pisgat Ze’ev. Daarmee wordt aannemelijk dat de Hollandse maand in meer nederzettingen wordt georganiseerd.
Het heeft er alle schijn van dat minister Zijlstra door zijn ambtenaren of de ambassade op het verkeerde been is gezet. Mogelijk heeft Shufersal de onderlinge afspraken geschonden – met als ernstig gevolg dat Zijlstra de Tweede Kamer onjuist heeft geïnformeerd. De minister zegde een brief toe waaruit duidelijk moet worden wat zich precies heeft voorgedaan.
Wat de brief vooral moet uitwijzen is hoe de samenwerking met Shufersal wordt verantwoord. Het uitzonderen van Shufersal-winkels in nederzettingen is niet veel meer dan een symbolisch gebaar – dat bovendien opnieuw niet blijkt te werken. Fundamenteler is dat wordt samengewerkt met een bedrijf dat volgens de Nederlandse beleidsregels en geldende conventies uitgesloten zou moeten worden van samenwerking.
Het ontmoedigingsbeleid werkt averechts: het beloont bedrijven die openlijk het recht schenden, en komt direct of indirect ten goede aan Israëls illegale koloniseringsproject. Door Shufersal te laten pronken met Nederlandse veren wordt het concern bovendien aan de buitenwereld gepresenteerd als acceptabele partner.
Eind december zal de VN-Mensenrechtenraad (UNHCR) een overzicht publiceren van naar verwachting 190 Israëlische en internationale bedrijven die middels hun activiteiten betrokken zijn bij Israëls illegale koloniseringsproject. Volgens berichten in de internationale media komt ook Shufersal op die zogenoemde zwarte lijst voor. Vanaf die dag zal het concern ook formeel te boek staan als onacceptabele partner.
Ik koester een diepgewortelde hoop op vrede in het midden-oosten met gerechtigheid als basis.
Doekle Terpstra
Bestuurder
