Israëlische universiteiten zijn niet neutraal, maar opereren als megafoon van het regime. Ze verspreiden propaganda, roepen op tot escalatie en ondermijnen de rechten van studenten elders. Het besluit van Nederlandse universiteiten om met hen te blijven samenwerken is onaanvaardbaar.
Intensieve protesten van studenten en docenten brachten de Nederlandse universiteiten er afgelopen weken stapvoets toe om hun relaties met Israëlische partners kritisch onder de loep te nemen. Drie universiteiten kondigden de instelling van een ethische commissie aan. Langzaam kwam een zinvolle dialoog tot stand tussen besturen, staf en studenten.
Dat proces is nu ruw verstoord. Op 7 juni publiceerden de rectoren van de 15 Nederlandse universiteiten een open brief in Trouw, waarin zij bekendmaken hun banden met Israëlische academische instellingen niet te verbreken. Als argument noemen zij de academische vrijheid en de mogelijkheid tot ‘wetenschappelijk diplomatie’, tegen een achtergrond van gedeelde academische waarden:
Als de in het academische ethos verankerde waarden, met de mogelijkheid tot een open en academisch debat als minimale vereiste, samenwerking met Israëlische en Palestijnse universiteiten niet in de weg staan, zien wij geen reden om die banden te heroverwegen of te verbreken.
In hun brief vermijden de rectoren de kern van de protesten. Zij gaan niet in op het feit dat alle Israëlische universiteiten structureel bijdragen aan de Israëlische oorlogsmachine en het regime van bezetting, kolonisering en apartheid – en dat al decennia lang. Ondanks het ‘academisch debat’ en de ‘wetenschappelijke diplomatie’ die kennelijk op Nederlands initiatief plaatsvinden, heeft die rol zich zelfs verder kunnen verdiepen.
Als recent voorbeeld geldt de opstelling van de Israëlische universiteiten ten aanzien van de oorlog in Gaza. In hun verklaringen stelden zij zich op als megafoon van het regime, bereid om diens oorlogsretoriek te verspreiden, inclusief de ontmenselijking van de Palestijnse vijand. Volgens eigen zeggen zijn zij verwikkeld in een strijd tussen ‘licht en duisternis’.
Met alle gevolgen voor hun Palestijnse collega’s in Gaza. Daar werden door Israël alle elf universiteiten van de kaart geveegd, 516 van de 563 scholen verwoest of beschadigd, en 6.830 studenten en 334 docenten en stafleden gedood. Voor 625 duizend studenten is er geen onderwijs meer. Bibliotheken en historische archieven zijn zonder enige noodzaak platgebrand. Van de Israëlische universiteiten werd geen woord van protest vernomen – laat staan hulp geboden.
Ook bestookten zij niet-Israëlische – vermoedelijk ook Nederlandse – universiteiten met agressieve Israëlische propaganda. Protesterende studenten in de VS werden bestempeld als ‘haatgroepen’ die worden ‘gesteund door terreurorganisaties’, en indien nodig mogen worden bestreden met ‘onconventionele middelen’. Pro-Palestijnse leuzen moeten worden verboden; zelfs het kwalificeren van Israël als ‘onderdrukker’ is taboe.
Zo droegen de Israëlische universiteiten niet alleen bij aan het klimaat waarin Gaza kon worden verwoest, maar trachtten zij ook de democratische burgerrechten van studenten in andere landen te ondermijnen, desnoods met (politie)geweld.
Dat valt niet te rijmen met de ‘in het academische ethos verankerde waarden’ waarop de 15 Nederlandse rectoren hun besluit baseren. Van hen wordt onverminderd gevraagd zich uit te spreken tegen het Israëlische geweld in Gaza en de overige bezette Palestijnse gebieden; en te besluiten dat de rol van de Israëlische universiteiten daarin onvermijdelijk moet leiden tot het verbreken van de institutionele banden.
Die banden zijn sinds deze maand gedocumenteerd op een nieuwe website. Van alle Nederlandse universiteiten worden de relaties beschreven met Israëlische universiteiten, overheidsinstellingen en bedrijven, waarvan een aanzienlijk deel samenwerkt met de Israëlische krijgsmacht. In totaal gaat het om ruim tweehonderd relaties. Een deel daarvan kwam aan het licht dankzij een Wob-verzoek van The Rights Forum.
De website is een aanvulling op het recente boek Towers of Ivory and Steel – How Israeli universities deny Palestinian freedom. Daarin beschrijft de Israëlische onderzoekster Maya Wind de historische vervlechting van de Israëlische universiteiten met het regime en de krijgsmacht.
Ten aanzien van het Nederlandse regeringsbeleid verscheen op 31 mei een Kamerbrief van minister van Onderwijs Robbert Dijkgraaf (D66). Daarin wordt onder meer ingegaan op de protesten en de internationale samenwerkingsverbanden.
