Dertien maanden. Zo lang heeft het geduurd voordat een Nederlands medium durfde concluderen dat Israël genocide pleegt in Gaza. Dat terwijl er ruim een jaar geleden al tal van aanwijzingen waren dat de genocide plaatsvond, of dat op zijn minst een groot risico bestond dat deze plaats zou gaan vinden.
Nu de genocide steeds moeilijker te ontkennen valt, komt Nederland in lastig vaarwater. Landen hebben onder de Genocide Conventie de plicht binnen hun mogelijkheden actie te ondernemen om genocide te voorkomen. Weinig wijst erop dat Nederland hieraan heeft voldaan. Een groep Nederlandse en Palestijnse maatschappelijke organisaties spande vorige maand een kort geding aan tegen de Nederlandse staat, precies vanwege het niet voldoen aan de plicht om genocide te voorkomen. Vrijdag kwam de zaak voor de rechter.
‘Wat zich in Gaza voltrekt is inmiddels een genocide te noemen.’ Dat schreef Trouw in een redactioneel commentaar deze week, waarmee het de eerste Nederlandse krant is om deze conclusie te trekken. Vorige week kopte NRC ‘In Gaza is een genocide gaande’, maar nam dit niet voor eigen rekening. Het was een citaat van de Israëlische genocide-onderzoeker Amos Goldberg. Hij stelde overigens in april dit jaar al dat Israël ‘zonder twijfel’ genocide pleegt in Gaza.
Hoe dan ook sijpelt de kwalificatie genocide langzaam door in het Nederlandse publieke debat. Alleen slaat de toevoeging ‘inmiddels’ in de kop van Trouw wel de plank mis. Al zeker een jaar zijn er aanwijzingen dat Israëls aanvallen op Gaza neerkomen op genocide.
Op 13 oktober 2023, nog geen week na de aanval van Hamas, noemde de – eveneens Israëlische – genocide-onderzoeker Raz Segal de Israëlische aanval op Gaza ‘een schoolvoorbeeld van genocide’.
De definitie van genocide onder de VN-conventie uit 1948 is ‘de intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep als zodanig gedeeltelijk of in haar geheel te vernietigen’. Segal wees erop dat Israëlische bewindslieden na 7 oktober vrijwel exact deze intentie uitspraken, door bijvoorbeeld te zeggen dat de hele bevolking van Gaza verantwoordelijkheid draagt voor de aanval van Hamas en dat de Gazastrook van essentiële levensvoorzieningen (‘elektriciteit, eten, water, brandstof’) moet worden afgesloten. Segal zag in de eerste vijf dagen al dat de Israëlische bombardementen – het grondoffensief was nog niet begonnen – niet gericht waren op Hamasstrijders, maar op de Palestijnse bevolking ‘als zodanig’.
Drie dagen later waarschuwden achthonderd wetenschappers gespecialiseerd in internationaal recht, genocide en conflictstudies voor een mogelijke genocide in Gaza. Dezelfde waarschuwing herhaalden VN-experts twee weken later. ‘We blijven overtuigd dat het Palestijnse volk een groot risico loopt op genocide’, schreven de experts op 2 november 2023. ‘Nu is het tijd voor actie. De bondgenoten van Israël dragen ook verantwoordelijkheid en moeten nu in actie komen om [Israëls] rampzalige handelwijze te voorkomen.’
Vervolgens stapelden de rapporten, waarschuwingen en onderzoeken zich op. Het meest toonaangevend zijn de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof, dat in januari dit jaar het plaatsvinden van een genocide ‘plausibel’ noemde en Israël opdroeg alles in het werk te stellen deze te voorkomen. Zoals bekend heeft Israël sinds deze uitspraak de aanvallen op Gaza alleen maar verder uitgebreid, zoals met het grondoffensief in Rafah, en de toegang van hulpgoederen verder beperkt, tot een dieptepunt in oktober dit jaar.
De Speciale VN-Rapporteur voor mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden, Francesca Albanese, bracht in maart het rapport ‘Een anatomie van een genocide’ uit, in oktober gevolgd door het rapport ‘Genocide als koloniale uitwissing’. En recentelijk stelde de speciale VN-commissie die in 1968 in het leven werd geroepen om de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden te monitoren, dat Israëls ‘methodes van oorlogsvoering’ in Gaza ‘overeenkomen met genocide’.
Het kost wat moeite om dit besef te laten bezinken. Al meer dan een jaar zijn er sterke aanwijzingen van genocide en in dat jaar zijn de gruwelijkheden alleen maar gruwelijker geworden, zijn de dodentallen niet meer bij te houden, en is de westerse steun voor Israël rotsvast overeind gebleven. Genocide of niet, de relatie met Israël bleef voor veel landen, waaronder Nederland, business as usual.
Het is belangrijk om over genocide te spreken, en niet over oorlog, conflict of humanitaire crisis. Genocide is niet alleen een veel accuratere beschrijving van wat er zich op de grond afspeelt, het brengt ook consequenties met zich mee voor derde landen. De Genocide Conventie legt lidstaten namelijk de plicht op binnen hun mogelijkheden actie te ondernemen om genocide te voorkomen en bestraffen.
Gesteld kan worden dat Nederland zich niet aan deze plicht heeft gehouden. Een scala aan mogelijke politieke en diplomatieke acties die Nederland had kunnen nemen om genocide te voorkomen, zijn niet genomen. Nederland veroordeelt Israël niet voor de bloedbaden in Gaza en Libanon, het spreekt hoogstens zijn ‘zorgen’ uit over de humanitaire situatie of de hoge aantallen burgerslachtoffers. En Nederland blijft, al is het via de VS, onderdelen van straaljagers naar Israël exporteren.
Deze week rapporteerde NRC dat Nederland sinds het begin van de genocide alleen maar meer Israëlische wapens koopt, waarmee het de oorlogsmachine van Israël spekt. Nederland is een van de landen die niet willen dat de EU economische sancties en een wapenembargo aan Israël oplegt.
En Nederland is dondersgoed op de hoogte van de ernst van de situatie in Gaza, zo bleek deze week uit gelekte documenten van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Diplomaten rapporteerden dat de situatie in Gaza ‘een nachtmerrie’ is geworden, ‘ongekend qua menselijk leed’, dat er sprake is van ‘uithongering’ en dat er ‘17.000 kinderen rondzwerven zonder begeleiding’.
Vandaar dat een groep Nederlandse en Palestijnse organisaties een kort geding tegen de Nederlandse staat heeft aangespannen vanwege het verzaken van de plicht om genocide te voorkomen. Vrijdag kwam de zaak voor de rechter. Los van het juridische oordeel in deze zaak, is het moreel oordeel in feite niet aan twijfel onderhevig. Genocide-onderzoeker Raz Segal formuleerde dat al op 13 oktober 2023 als volgt:
Het doel van Israël is om de Palestijnen van Gaza te vernietigen. En wij die overal ter wereld toekijken, verzuimen onze verantwoordelijkheid om te voorkomen dat het dat doet.
