Hoe kun je de ene genocide gedenken terwijl je medeplichtig bent aan de andere? Die tegenstelling drukt zwaar op de betekenis van 4 mei.
Wat was de les ook alweer? We gingen niet meer toekijken als er genocide dreigt of plaatsvindt, laat staan dat we er aan bijdragen. Als houvast bij het naleven hiervan werd na de Tweede Wereldoorlog onder het motto ‘Nooit meer’ de internationale rechtsorde opgetuigd. Eerbiedig die, was de opdracht.
Nederland ging nog verder. Het nam de bevordering van de rechtsorde als regeringstaak op in de grondwet. En het bood onderdak aan de instellingen die de rechtsorde vertegenwoordigen. Rechtvaardigheid werd zo deel van ons DNA. Lessons learned.
Een belangrijke betekenis van 4 mei is de toetsing of we er tachtig jaar na dato in zijn geslaagd om die opdracht in de praktijk te brengen. Is ‘Nooit meer’ ook écht ‘Nooit meer’? Hebben we ingegrepen toen dat moest? Hebben we de rechtsorde eerbiedigd en bevorderd?
Het antwoord is ‘nee’, met Nederlands medeplichtigheid aan de Israëlische genocide in Gaza als actueel voorbeeld. Al 17 maanden kijkt Nederland toe hoe de Gazastrook wordt vernietigd. Niet door een vijand, maar door een bondgenoot die door Nederland politiek, diplomatiek, economisch en militair wordt gesteund, ook al pleegt hij oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, en nu ook genocide.
Dat roept de vraag op hoe je de ene genocide kunt gedenken terwijl je medeplichtig bent aan de andere. In 2024 werd 4 mei al overschaduwd door die tegenstelling, die voor een deel van de samenleving onverkropbaar en onhanteerbaar is. Desondanks is de vraag niet beantwoord.
Dat is niet alles. Een belangrijke opdracht van het Comité 4 en 5 mei is om de jongere generaties en Nederlanders met buitenlandse wortels bij de lessen van de Tweede Wereldoorlog te betrekken. Hoe doe je dat als zij met eigen ogen zien hoe Nederland daar zelf mee omspringt?
Ten onrechte wordt de oplossing gezocht in nog meer lessen over de Holocaust. Wat we nodig hebben is een spoedcursus ‘internationale rechtsorde en de grondwet’ voor politici, bestuurders en ambtenaren. Het is hun plicht het Nederlandse DNA te bewaken. Daar moet de samenleving blind op kunnen vertrouwen.
Het ligt niet aan iemands leeftijd of roots dat 4 mei zijn betekenis verliest of zelfs kan verworden tot baken van hypocrisie. Het ligt aan degenen die de samenleving hebben opgezadeld met een ondraaglijke schuld.
Er resten nog zes weken tot 4 mei. Dat geeft media en talkshows de tijd om hen daarop te bevragen. Leg maar uit hoe dit zo heeft kunnen ontsporen. En verantwoord je voor de gevolgen die dat heeft voor de Palestijnen, de rechtsorde en alle Nederlanders die daar niet mee kunnen leven.
Alleen zo krijgt 4 mei zijn betekenis terug.
