Israël schendt mensenrechten, blijkt uit recent EU-onderzoek. Toch doen EU-leiders nog altijd niets om de genocide in Gaza te stoppen. Met name Duitsland blokkeert voorstellen voor sancties.
Op donderdag 26 juni kwamen de regeringsleiders van de EU-lidstaten bijeen in de Europese Raad om te reageren op een recent EU-onderzoek. Uit dat onderzoek is gebleken dat Israël de mensenrechten schendt – en daarmee de voorwaarden van het EU-Israël Associatieverdrag.
Nu was het aan de EU-leiders om (delen van) het verdrag met Israël op te schorten. Dat zou dan de eerste effectieve sanctie zijn nadat de EU en haar lidstaten Israëls genocide ruim anderhalf jaar lang onbestraft hebben gelaten, en het land militair, politiek en economisch zijn blijven steunen.
Maar hoewel de EU-leiders het Israëlische geweld in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever in hun conclusies scherp veroordelen, bleven sancties uit. Vooral Ierland, Spanje en Slovenië drongen aan op opschorting van het Associatieverdrag, maar voor een groep landen, onder aanvoering van Duitsland en Hongarije, zijn sancties onbespreekbaar.
Zo bleef het EU-onderzoek in de Europese Raad zonder gevolgen.
De EU-leiders hebben er ‘nota van genomen’, schrijven zij, en zullen het ‘indien nodig’ bij de volgende bijeenkomst opnieuw agenderen, ‘rekening houdend met de ontwikkeling van de situatie ter plaatse’. De onmacht van de Europese Unie kan niet beter worden verwoord.
Op 26 januari 2024 legde het Internationaal Gerechtshof Israël maatregelen op ter voorkoming van genocide. Daarmee kwam vast te staan dat er dus een ‘risico op genocide’ bestond. Dat had de EU en haar lidstaten direct in beweging moeten brengen om Israëls geweld te stoppen.
Toch leidde de uitspraak van het Gerechtshof pas afgelopen mei tot het genoemde EU-onderzoek naar de vraag of Israël de voorwaarden van het Associatieverdrag – respect voor de mensenrechten en democratische principes – heeft geschonden. Het onderzoek kwam er op Nederlands initiatief en werd gesteund door zestien andere lidstaten.
Het rapport lag op 23 juni ook al op tafel bij de Europese ministers voor Buitenlandse Zaken, tijdens een bijeenkomst van de zogeheten Raad Buitenlandse Zaken. In dat overleg werd opschorting van (delen van) het Associatieverdrag geblokkeerd door Duitsland, met steun van Oostenrijk, Hongarije en Griekenland.
Dat het onderzoek nu wederom geen gevolgen krijgt, is niet het enige schandaal. Intussen is duidelijk dat er al twee vergelijkbare EU-rapporten aan vooraf gingen, die in juli en november 2024 verschenen. Ook die kregen geen vervolg. Sterker, ze belandden in de doofpot.
Het is nu aan EU-buitenlandchef Kaja Kallas, onder wiens verantwoordelijkheid het recentste rapport verscheen, om het sanctietraject voort te zetten. Zij zegde toe om druk uit te oefenen op de regering-Netanyahu om het Israëlische geweld te staken en ongelimiteerde humanitaire hulp tot Gaza toe te laten.
Blijft dat zonder resultaat, dan zal zij tijdens de volgende Raad Buitenlandse Zaken op 15 juli concrete voorstellen doen voor opschorting van (delen van) het EU-Israël Associatieverdrag. Of er dan voldoende steun bestaat voor die maatregelen, valt te betwijfelen: afhankelijk van de zwaarte van de voorgestelde sancties is een ‘significante meerderheid’ of zelfs unanimiteit van de Europese ministers nodig.
Diplomaten merken op dat Kallas ook de ruimte heeft om binnen de Europese Commissie – het uitvoerend orgaan van de EU – te ijveren voor sancties. In februari riepen 163 Europese organisaties de Commissie op om eindelijk een verbod in te stellen op alle handel en ander zakelijk verkeer met de illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied. Aan die oproep is geen gehoor gegeven. De kans dat Kallas voldoende steun vindt voor opschorting van het Associatieverdrag lijkt dan ook gering.
Ondertussen gaat Nederland eenzijdige maatregelen tegen Israël overwegen als het er in de EU niet van komt. Dat zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp gisteren in de Tweede Kamer. Concrete stappen wilde hij niet noemen. ‘Daar heb ik nog niet over nagedacht’, zei hij.
