Dinsdag 15 juli 2025 zal de boeken in gaan als de inktzwarte dag waarop de Europese Unie besloot om de Israëlische genocide op de Palestijnen in de Gazastrook op zijn beloop te laten. Sancties tegen Israël blijven uit. Zelfs de handelsvoordelen die Israël geniet, blijven intact, evenals de handel met Israëls illegale nederzettingen, de wapenhandel en de militaire samenwerking.
Dat besloten de 27 Europese ministers van Buitenlandse Zaken, die op 15 juli in Brussel bijeen kwamen in de zogeheten Raad Buitenlandse Zaken. Naar verluidt lagen er tien mogelijke sancties tegen Israël op tafel. Sommige daarvan vereisen unanimiteit om te worden aangenomen, andere een ‘gekwalificeerde meerderheid’: 55 procent van de lidstaten die samen 65 procent van de EU-bevolking omvatten.
Maar tot stemming kwam het niet eens. De ministers besloten dat de tien sancties ‘op tafel blijven’, en dat de Raad ‘na de zomer’ een nieuwe beoordeling maakt. De namens Nederland aanwezige minister Caspar Veldkamp (NSC) presenteerde dat nota bene als een overwinning: voor hetzelfde geld hadden de pro-Israëllanden binnen de EU – zoals Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië en Italië – de sancties van tafel geveegd, wilde hij maar zeggen.
Genegeerd advies
Het besluit van de Raad toont hoe politieke koehandel de plaats heeft ingenomen van de verplichtingen van de EU en haar lidstaten onder het internationaal recht.
Dat weet ook Veldkamp. In een interview met Trouw van woensdag maakt Tweede Kamerlid Sarah Dobbe (SP) melding van een volkenrechtelijk advies dat al sinds half december in Veldkamps bezit is. Daarin staat dat Nederland onder het Genocideverdrag verplicht is alles te doen wat het kan om genocide in Gaza te voorkomen. Laat het dat na, dan wordt Nederland aansprakelijk voor medeplichtigheid door nalatigheid, vat Dobbe samen.
Veldkamp negeerde het advies. Hij zette in op gezamenlijk optreden van de EU, want ‘samen staan we sterker’. Dat blijkt een ernstige misrekening, waarmee Veldkamp de verdenking op zich laadt dat hij Nederlandse sancties tegen Israël wilde voorkomen.
Moreel failliet
Wat de passiviteit van de EU nog ondraaglijker maakt, is dat die wordt gepresenteerd als ‘humanitaire hulp’. Op 10 juli bereikte EU-buitenlandchef Kaja Kallas een overeenkomst met Israël die het land de kans gaf aan sancties te ontkomen. Israël zou per direct minstens 160 vrachtwagens met humanitaire hulp gaan toelaten, water- en elektriciteitsleidingen herstellen en toestaan dat bakkerijen en gaarkeukens kunnen functioneren.
Op 15 juli bleek niets daarvan gerealiseerd, ook al beweerde Veldkamp dat in de twee voorafgaande dagen respectievelijk 160 en 180 vrachtwagens waren toegelaten. Hoe hij aan die informatie kwam, vertelde hij niet, maar vermoedelijk werd hem die ingefluisterd door de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Sa’ar. Die bleek te zijn uitgenodigd om voorafgaand aan de Raad op de Europese ministers in te praten.
Anderhalf jaar Europese passiviteit
Het besluit van 15 juli vormt het voorlopige slotstuk van een proces dat begon met het bindende tussenvonnis van het Internationaal Gerechtshof in de door Zuid-Afrika aangespannen ‘genocidezaak’. Het Hof vaardigde op 26 januari 2024 maatregelen uit tegen Israël om genocide in Gaza te voorkomen. De maatregelen namen ook verplichtingen mee voor de tot het Genocideverdrag toegetreden landen, waaronder Nederland.
In het kader van die verplichtingen vroegen Ierland en Spanje in februari 2024 om opschorting van het EU-Israël Associatieverdrag, dat Israël substantiële handelsvoordelen biedt en bijdraagt aan zijn oorlogseconomie. De voorwaarde van het verdrag – respect voor de mensenrechten – is door Israël structureel geschonden, toonden de twee landen aan. Hun oproep kreeg amper steun, maar wel werd besloten tot een EU-onderzoek naar de vraag of Israël inderdaad de mensenrechten schendt.
Intussen hebben drie vergelijkbare onderzoeken uitgewezen dat dit het geval is. De eerste twee rapporten, opgeleverd in juli en september 2024, werden geheim gehouden en kregen geen consequenties. Het derde, gedaan op voorstel van minister Veldkamp, leidde niet tot opschorting van het EU-Israël Associatieverdrag of andere sancties, maar tot de overeenkomst met Israël om een minimum aan humanitaire hulp toe te laten. Die overeenkomst zal worden ‘gemonitord’. Na de zomer wordt hij opnieuw geëvalueerd.
De conclusie: hoewel het Internationaal Gerechtshof dus al op 26 januari 2024 het ‘risico op genocide’ vaststelde, is ruim anderhalf jaar nog niets gedaan om die te voorkomen.
Lees verder
Lees minder
Wie zich realiseert dat Gaza vóór de Israëlische genocide dagelijks ten minste vijfhonderd vrachtwagens met hulp ontving om de bevolking in leven te houden, kan niet anders dan vaststellen dat de EU willens en wetens Palestijnse mensenlevens op het spel blijft zetten. In plaats van genocide met alle beschikbare middelen te voorkomen, zegt de EU alleen toe de overeenkomst met Israël scherp te zullen ‘monitoren’. Dat tekent het volledige morele failliet van de EU.
‘We kijken ernaar. En doen helemaal niets’, schrijft oud-PvdA’er Diederik Samsom in de Volkskrant.
Diepe wond
Waar minister Veldkamp tot dusver niet op werd bevraagd, is de diepe wond die hij slaat in de Nederlandse samenleving. De medeplichtigheid aan genocide en de teloorgang van het internationaal recht zal nog generaties doordreunen. Dit nog naast de afkeer van het Europese project die hij en zijn collega’s ermee aanjagen. De schade van het uit de wind houden van Israël is niet te overzien.
‘Als het niet lukt om op de grond echt verandering teweeg te brengen voor 15 juli, en het dan nog niet zou lukken om tot Europese stappen te komen, dan zal ik zeker nationale maatregelen willen bezien’, zei Veldkamp begin deze maand in de Tweede Kamer. Dat Nederland sterke kaarten heeft om druk op Israël uit te oefenen via sancties, beschreven we eerder deze week. Dat moet nu gebeuren.
