Jan Schnerr is econoom, was ziekenhuisbestuurder, is actief in organisaties die zich met Palestina bezighouden en publiceert over internationale politiek en het Midden-Oosten.
16 September 2019 Lees meer overHet pro-Israëlische beleid van Donald Trump is in hoge mate ingegeven door zijn sterke christelijk-zionistische achterban. Voor deze christenen geldt een ‘terugkeer’ van de joden naar het ‘Land Israël’ als voorwaarde voor de ‘wederkomst’ van Jezus Christus. Maar joden die de christelijke Jezus niet accepteren zullen eeuwig branden in de hel.
Aan Trumps recente aanval op Rashida Tlaib en Ilhan Omar, twee Amerikaanse Congresleden die uiteindelijk Israël niet mochten bezoeken, besteedden de grote media in de VS opvallend veel aandacht. Gewoontegetrouw belichtten zij vooral de reacties van joodse organisaties: pro-Israël zoals AIPAC of meer genuanceerd zoals J Street, dan wel zeer kritisch zoals Jewish Voice for Peace.Toch komen de belangrijkste drijfveren voor Trumps Israëlbeleid inmiddels uit een andere hoek.
Tientallen miljoenen fundamentalistische christenen, de ‘evangelicals’, behoren tot de achterban van de Amerikaanse president. Hij heeft hen nodig voor zijn herverkiezing volgend jaar. Zij steunen hem zolang hij zijn huidige extreem pro-Israëlische koers voortzet.
In de analyse van de rauwe aanval op Tlaib en Omar richtten de media zich niettemin op de verdeelde reacties van joodse organisaties en kiezers. De Nederlandse media nemen dat over: Trump zou met zijn aanval proberen joodse stemmen naar de Republikeinse Partij te trekken. Dat klinkt logisch maar is het niet.
Amerikaanse joden stemmen al honderd jaar in grote meerderheid op de Democraten. De winst die de president daar in 2020 kan halen is verwaarloosbaar vergeleken met het electorale belang van de evangelische en verwante, iets gematigder groepen christenen die hij heeft kunnen mobiliseren rond het ‘Heilige Land’. Over de ruggen van Tlaib en Omar zet Trump de Democratische Partij neer als niet loyaal aan de joodse staat. En die partij geeft daarop geen duidelijk antwoord.
Dat is ontwikkeling nummer één: de politieke top van de Democratische Partij slaagt er niet meer in om de onvoorwaardelijke steun voor Israël binnen de partij kamerbreed uitgangspunt te doen blijven. Het duo Tlaib/Omar met hun kritiek op de onderdrukking van de Palestijnen signaleert het probleem voor de partijtop. Het is niet hun aantal: zij vormen maar een kleine minderheid in het Huis van Afgevaardigden. Het echte ‘probleem’ is het groeiende deel van de achterban van de partij dat kritischer of onverschilliger tegen de joodse staat aankijkt. Dat geldt ook voor de jongere generaties Amerikaanse joden. Onder hen neemt het aantal gemengde huwelijken aanzienlijk toe en de band met het jodendom af. Dat laatste heeft de Israëlische premier Netanyahu er zelfs toe gebracht om de joodse gemeenschap in de VS grotendeels af te schrijven als de trouwe steun en toeverlaat van Israël:
[Netanyahu] wrote off American Jewry – including AIPAC – from the inventory of Israel’s strategic assets in the United States long ago. He is convinced that intermarriage between liberal American Jews and non-Jews will wipe this community off the map within the coming decade. Instead, he is nurturing Christian evangelists as Israel’s main source of support in the United States.
Bij de relatief kleine joodse kiezersgroep valt voor Trump en de Republikeinse Partij weinig te halen. Het op typisch grove Trumpse wijze neerzetten van op de Democraten stemmende joodse kiezers als ‘niet loyaal aan Israël’ dient zeker niet het belang van Israël, dat altijd profiteerde van de eenheid van Democraten en Republikeinen als het om Israël ging. Het dient een ander doel, namelijk Trumps herverkiezing. De kiezer moet duidelijk worden gemaakt dat men voor steun aan Israël niet meer bij twee partijen terecht kan omdat de Democraten daarover verdeeld zijn en dus onbetrouwbaar. Deze strategie gaat ten koste van de traditionele joodse pro-Israël-lobby, die beide partijen te vriend wil houden, en werkt ten gunste van de georganiseerde evangelicals, die een exclusieve relatie hebben met de Republikeinen.
Voor de christen-zionisten staat de eindtijd centraal. De Bijbel voorspelt de ‘wederkomst’ van Jezus op aarde: the second coming of the Christ. ‘Terugkeer’ van de joden naar het ‘Heilige Land’ is een voorwaarde voor het uitkomen van die profetie. In de 19e eeuw had deze stroming veel aanhangers in de hogere kringen in Groot-Brittannië. Lord Balfour – bekend van de Balfour-declaratie – is het bekendste voorbeeld. Een speciale liefde voor joden heeft in het christen-zionisme nooit een rol van enige betekenis gespeeld, wel een letterlijke uitleg van het evangelie en de wens om de wederkomst van Jezus op aarde mee te maken.
Het gaat niet om marginale religieuze sektes, maar om tientallen miljoenen Amerikanen en een wellicht even groot aantal dat zich meer of minder verwant voelt met deze gedachtewereld. Op 8 en 9 juli jl. was dominee John Hagee de grote man op het jaarcongres van de machtigste christelijke pro-Israël lobbygroep, de Amerikaanse Christians United for Israel (CUFI). Ook Hagee en zijn miljoenen aanhangers geloven dat op de ‘dag des oordeels’ over iedereen, ook de joden, het vonnis wordt uitgesproken: wie de christelijke Jezus niet accepteert zal eeuwig branden in de hel. Voor Hagee zijn de joden dus louter een instrument in een fundamentalistische visie op het einde der tijden en de ‘second coming’van de christelijke Jezus.
Deze organisaties worden politiek zeer serieus genomen. Sprekers op het CUFI-congres waren onder andere vice-president Mike Pence en minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo. Zij spraken in de geest van hun broodheer, president Donald Trump.
Het christelijk zionisme ontleent zijn politieke belang aan de toenemende macht, vooral vanaf de jaren ’70, van de evangelicalsin Amerika. De in de Bijbel voorspelde trek van de joden naar het Heilige Land was tot het eind van de jaren ’60 voor deze gelovigen een ver-van-mijn-bed-show. Door de overwinning van Israël in de oorlog van 1967, waarbij de bijbelse gebieden Judea en Samaria (de Westelijke Jordaanoever) werden veroverd, veranderde dat: God was bezig in te grijpen, de wederkomst was aanstaande.
Rond 1980 kwam een alliantie tot stand tussen joodse pro-Israël-organisaties en de evangelicals. De verkiezingsnederlaag van Jimmy Carter in dat jaar en de winst van Ronald Reagan markeerden het omslagpunt: vanaf dat moment kon de pro-Israël-alliantie zijn greep op beidepartijen in het Amerikaanse Congres versterken. De Israëlische premier Menachem Begin reikte tijdens een galadiner in New York in 1980 de Jabotinsky-medaille, vernoemd naar een rechtse zionistische leider, uit aan dominee Jerry Falwell. Falwell had destijds verklaard dat God Amerika goedgezind was, uitsluitend omdat ‘America has been kind to the Jews’. Direct nadat Israël in 1981 een nucleaire reactor in Irak bombardeerde belde Begin Falwell op om die actie in de Verenigde Staten te helpen verdedigen.
De Nederlandse beweging Christenen voor Israël is in sterke mate door deze Amerikaanse revivalgeïnspireerd. Binnen de evangelische christenen bestaat overigens ook kritiek op de overheersende Israëlvisie. Het Israël-kritische en ook voor niet-gelovigen goed leesbare Israëlvisies in bewegingvan dr. Steven Paas (uitgeverij Brevier, 2014) is daarvan een voorbeeld. Er zijn veel orthodox-protestantse christenen die zich beslist niet als christen-zionisten zien.
Het verlangen naar de eindtijd concretiseert zich dus in de ‘terugkeer’ van de joden naar Israël. Illustratief is in dit opzicht een artikel uit een magazine van de evangelische organisatie Het Zoeklicht, honderd jaar geleden opgericht en een van de steunpilaren van de Evangelische Omroep. In het augustusnummer van het blad staat: ‘Het oude volk [de joden, JS] is de kanarie in de kolenmijn: aan Israël kun je zien of de eindtijd voor de deur staat.’ Helaas, volgens Het Zoeklicht, ‘zij zijn nog niet vervuld van de geest van God, zij zijn een dood volk. […] Hun herleving begon in 1948.’ Nu ‘kennen zij Christus nog niet; zij zullen Jezus moeten erkennen als messias.’
Het huidige Israël zit dus in de gedachtegang van deze gelovigen in een tussentijd. Het Zoeklicht ziet wel positieve ontwikkelingen: het joodse (ultra-)orthodoxe bevolkingsdeel groeit, zij keren terug naar het ware geloof der vaderen. Maar negatieve ontwikkelingen zijn er ook: een deel van Israël vertoont ‘in toenemende mate liederlijke trekken, in en rond Tel Aviv, een stad waar nauwelijks nog morele remmingen bestaan’ (‘en wie vuil is, laat Hij nog vuiler worden’). Het Zoeklicht eindigt met dit advies: ‘Let op Israël en bestrijdt het antisemitisme dat weer overal de kop op steekt.’
De relatie tussen Christenen voor Israël en de joodse Israël-lobby is niet gebaseerd op liefde of solidariteit, het is een verstandshuwelijk. De kern blijft: de joden moeten terugkeren naar Israël en komen daar vroeg of laat de christelijke god tegen die hen voor de keus stelt: hun geloof en dus hun identiteit verraden of naar de hel worden afgevoerd. Andere christenen, moslims of niet-gelovigen krijgen wel voor minder het etiket ‘antisemiet’ opgeplakt.
Het is wonderlijk om te zien hoe de leiders van de CUFI en aanverwante stromingen om deze kern, de fatale afloop voor de joden, heen draaien. Israël moet beschermd worden, niet omwille van de joden maar om de bijbelse profetie van de terugkeer van Jezus Christus uit te laten komen. En, zonder onnodig te willen psychologiseren, als iemand wil dat joden massaal naar Israël gaan dan wil hij, hoe je het ook wendt of keert, dat zij hier dringende redenen hebben om te vertrekken. Misschien geeft het dan wel een rustig gevoel om voortdurend te waarschuwen tegen het antisemitisme ‘dat overal weer de kop op steekt’. Bij anderen wel te verstaan.
Voor het huidige Israël, dat compromisloos op weg is een apartheidsstaat te worden, is de steun van het machtige Amerika onontbeerlijk. De kans is aanzienlijk dat de verwachting van Netanyahu – hij kent zowel Israël als de VS zeer goed – wordt bewaarheid en dat de steun van de christen-zionisten doorslaggevend wordt. In die situatie krijgt de wereld een ‘joodse’ staat die steeds meer een religieus fundamentalistisch karakter ontwikkelt en die afhankelijk is van een supermacht op zijn retour waar een fundamentalistisch christendom vérgaande invloed heeft op de politiek. En beide zijn tot de tanden toe bewapend.
The Rights Forum is een forum waarbinnen verschillende meningen worden gehoord. De columns in de opinierubriek vertegenwoordigen de meningen van de auteurs.
Het probleem is allang niet meer de bezetting. Het probleem is het gedogen ervan.
Ramsey Nasr Schrijver / dichter / acteur
