In navolging van de Palestijnse president Abbas roept de Israëlische krant Haaretz de wereld op de tweestatenoplossing snel te implementeren. Geef Israël niet de kans een apartheidsstaat te creëren. Het is nu of nooit.
‘Dit is onze wake-up call.’ Met deze woorden doet de hoofdredactie van Haaretz een dringend beroep op ‘de supporters van de tweestatenoplossing’. Het doek voor die oplossing valt, waarschuwt de Israëlische krant: ‘The gates are closing’. Wie de tweestatenformule als oplossing voor de kwestie-Palestina/Israël ziet moet nú in actie komen. Anders hoeft het niet meer.
Haaretz wijst op de toespraak van Mahmud Abbas, president van de Palestijnse Autoriteit, tot de Algemene Vergadering van de VN. Daarin stelde Abbas op 20 september dat het moment nadert om de aandacht te verleggen naar de éénstaatoplossing. Vierentwintig jaar na het tekenen van de Oslo-akkoorden, die binnen vijf jaar tot beëindiging van de Israëlische bezetting hadden moeten leiden, hebben de Palestijnen geen andere keus dan de realiteit onder ogen te zien: met zijn voortgaande bezetting en kolonisering van Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever creëert Israël een ‘éénstaat-werkelijkheid’, waarbinnen joden een geprivilegieerde elite vormen en Palestijnen tweederangsburgers zijn. Abbas stelt dat Israël met het creëren van zo’n ‘apartheidsstaat’ de Palestijnen én de wereld voor het blok zet:
Neither you, nor we, will have any other choice but to continue the struggle and demand full, equal rights for all inhabitants of historic Palestine.
Abbas vertolkt een standpunt dat onder de Palestijnse bevolking al veel langer leeft. Het optimisme na ‘Oslo’ en de hoop op een eigen staat Palestina vervlogen naarmate Israël zijn kolonisering van het grondgebied van die staat opvoerde, en de internationale gemeenschap bleef nalaten de tweestatenformule daadwerkelijk te beschermen. De zogeheten BDS-oproep die 170 Palestijnse maatschappelijke organisaties in 2005 aan de wereld deden was een mijlpaal in die ontwikkeling; de beweging die Israël door middel van boycots, desinvesteringen en sancties (BDS) wil dwingen de rechten van de Palestijnen te respecteren heeft het debat over één of twee staten achter zich gelaten en richt zich louter op realisering van de Palestijnse rechten.
Die zienswijze won nadien steeds meer terrein. In Israël waarschuwden vooraanstaande politici dat het land zichzelf door het onmogelijk maken van een Palestijnse staat voor een ongewenste keus stelde: willen we een ‘joodse apartheidsstaat’ zijn of een ‘niet-joodse democratische staat’ met gelijke rechten voor alle burgers – joden én Palestijnen? Toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken John Kerry waarschuwde Israël in 2013 voor diezelfde onafwendbare keus als het zijn vredesinitiatief – de ‘laatste kans op een tweestatenoplossing’, zoals de regering-Obama het noemde – niet met beide handen zou aangrijpen. Die laatste kans stierf in 2014 een harde dood. ‘Poof’, zei Kerry, en hij wees Israël aan als de hoofdschuldige.
De in juni bereikte mijlpaal van vijftig jaar bezetting is voor velen het laatste zetje om het tweestatenvisioen vaarwel te zeggen. ‘Wie houden we na vijf decennia eigenlijk voor de gek?’, is een vraag die we de komende tijd nog veel vaker gaan horen. Abbas houdt nog een voet tussen de deur. In zijn toespraak smeekte hij de internationale gemeenschap om concrete maatregelen om de tweestatenoplossing alsnog te implementeren. Ook Haaretz wil de tweestatenformule tot het bittere einde verdedigen. Maar net als Abbas constateert de krant dat dat bittere einde voor de deur staat. Alleen robuuste internationale actie kan nog voorkomen dat het doodvonnis spoedig wordt voltrokken:
Only the urgent and vigorous mobilization of all forces in Israel and the international community that want a strong and free Israel alongside an independent Palestinian state could avert the evil decree.
Abbas heeft gelijk, stelt Haaretz: onder ‘het onverantwoorde leiderschap van Benjamin Netanyahu’ zet Israël al jaren alles op alles om een Palestijnse staat onmogelijk te maken. Luister naar de reactie van de premier op de alarmerende woorden van Abbas: zes dagen later verklaarde hij de tweestatenoplossing in feite voor begraven, constateert de krant met afgrijzen. Tijdens de viering van vijftig jaar bezetting en kolonisering van Palestijns gebied – met gevoel voor symboliek georganiseerd in een illegale Israëlische kolonie in dat gebied – stelde hij eens temeer dat Israël geen van zijn illegale ‘nederzettingen’ ooit nog zal verlaten. Diezelfde dag stelde hij kolonistenleiders die kwamen klagen over het te lage tempo van de kolonisering gerust: binnen twee weken zal het groene licht worden gegeven voor de bouw van 3330 nieuwe kolonistenwoningen op Palestijnse bodem.
Zoals The Rights Forum vaker signaleerde predikt Netanyahu consequent een agressieve koloniale politiek, overgoten met een Beloofde Land-saus naar oudtestamentisch recept. Het frustreren van iedere mogelijkheid op een Palestijnse staat en een vredesovereenkomst met de Palestijnen is van meet af aan het hoofddoel van die politiek geweest, stelt Haaretz:
From the beginning, the central goal of the settlement enterprise […] was to frustrate the possibility of establishing a Palestinian state alongside Israel and destroy any hope of reaching a peace agreement with the Palestinian people.
Na vijftig jaar staat Netanyahu op het punt het karwei af te maken, schrijft Haaretz. De redactie klampt zich vast aan een laatste strohalm: concrete actie van een verenigd internationaal tweestaten-front. ‘Wat niet snel wordt gerealiseerd, wordt nooit meer gerealiseerd’, waarschuwt ze.
Zou iemand het gebeier van de noodklok horen? Zou er iemand luisteren? De VS verklaart sinds het aantreden van Donald Trump de tweestatenformule niet langer heilig. Zolang de president op zijn aangekondigde ‘great deal’ broedt, en worstelt met het ontluikend inzicht dat enig begrip van de materie daarvoor noodzakelijk is, mag Israël doorgaan met koloniseren, als het maar niet meteen de hele Westoever asfalteert. Met zijn recht van veto voorkomt Trump bovendien dat de VN-Veiligheidsraad sancties tegen Israël kan instellen. Overigens beschermden ook Trumps voorgangers Israël per definitie tegen VN-sancties.
De Europese Unie (EU) en de Nederlandse regering blijven het tweestatenideaal verkondigen, maar weigeren structureel de daad bij het woord te voegen. Zowel Den Haag als Brussel hebben Israël veelvuldig berispt voor zijn illegale kolonisering en de uitholling van de tweestatenformule, maar beide laten na de sancties te treffen waartoe hun eigen wet- en regelgeving hen verplicht. Beide hebben, in de woorden van Abbas, ‘toegegeven aan het feit dat Israël boven de wet staat’. Zij hebben Netanyahu gesterkt in zijn overtuiging dat hij zijn gang kan gaan. En zelfs na een contraproductief ‘vredesproces’ van 24 jaar verschuilen zij zich achter de mantra dat de Palestijnen ‘in directe onderhandelingen’ vrede met Israël moeten sluiten – op basis van de tweestatenoplossing. Voor die tijd wil noch Brussel, noch Den Haag, de staat Palestina erkennen.
Zowel in Brussel als in Den Haag bestaat zware oppositie tegen concrete maatregelen om de tweestatenoplossing voor de poorten van de hel weg te slepen. In Den Haag nemen de ChristenUnie, SGP, VVD en PVV Israël traditioneel tegen sancties in bescherming. In beide steden heeft dat geresulteerd in een politiek waarin de tweestatenoplossing in woord wordt beleden, terwijl in de praktijk het ontstaan van een éénstaat-realiteit wordt gedoogd of zelfs bevorderd. Gevreesd moet worden dat de strohalm waaraan Abbas en Haaretz zich vastklampen allang omgeknaagd op de grond ligt.
In de oproep van Haaretz klinkt wanhoop door. Dezelfde wanhoop die vier jaar geleden te horen was in de woorden van John Kerry. Het is wanhoop die bovenal is geworteld in diepe betrokkenheid bij Israël. Wanhoop over de agressieve politiek waarmee het land de confrontatie met de Palestijnen en de internationale gemeenschap blijft zoeken, binnenlandse kritiek op die politiek met steeds hardere hand de kop indrukt en zichzelf in steeds ernstiger problemen brengt. Wanhoop, kortom, over de extreme religieus-nationalistische krachten die het karakter van Israël zijn gaan bepalen.
Diezelfde wanhoop klonk door in de scherpe grafrede die New York Times-columnist Thomas Friedman voor de tweestatenformule hield toen hij vorig jaar zijn poof-moment beleefde. Hij stelde ‘de staat Israël-Palestina’ alvast aan ons voor, ‘geleid door joodse extremisten’ die het land met vaste hand naar de afgrond voeren. Voor iedereen die om Israëls toekomst geeft, besloot hij zijn rede, zijn het duistere tijden.
Zonder rechtvaardigheid is er in het vredesproces geen vooruitgang mogelijk.
Tineke Lodders Politica
