Nog steeds worden door supermarkten in Nederland dadels verkocht uit illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestina. Daarbij is sprake van fraude en misleiding van de consument. The Rights Forum dringt opnieuw aan op actie.
Het is een beschamend ritueel. Elk jaar in de opmaat naar de ramadan, de islamitische vastenmaand, vullen de supermarktschappen zich met ‘Israëlische’ dadels die in werkelijkheid afkomstig zijn uit de illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestina. De handel erin berust op grootschalige fraude en misleiding en draagt bij aan de verdrijving van de Palestijnen van hun land.
De illegale praktijk vindt haar oorsprong in de Israëlische bezetting van de Palestijnse Westelijke Jordaanoever in 1967. Sindsdien worden de Palestijnen stap voor stap uit hun woongebieden verdreven en wordt hun plaats ingenomen door Joodse kolonisten uit Israël, Europa, de VS en andere landen. Onder internationaal recht geldt de Israëlische kolonisering als oorlogsmisdaad. Niettemin bedraagt het aantal kolonisten op de Westoever (exclusief Oost-Jeruzalem) intussen ruim een half miljoen.
In die 55 jaar heeft Israël de kolonisering verder kunnen verdiepen door de economische exploitatie van het bezette gebied. Een voorbeeld daarvan is de overname van grote delen van de vruchtbare Palestijnse Jordaanvallei. Daar maakte Israël zich meester van de Palestijnse dadelcultuur die sindsdien door Israëlische kolonisten op industriële schaal wordt geëxploiteerd.
Marktleider in de illegale praktijk is het bedrijf Hadiklaim, een coöperatie van Israëlische dadeltelers die al in 1982 werd opgericht als vehikel voor de export van de gewilde lokale Medjoul-dadels. Hadikalim beheert in de Jordaanvallei inmiddels ten minste 16 hi-tech verpakkingsstations en exporteert de Medjouls onder verschillende namen naar tientallen landen. Nederland behoort tot de belangrijkste afzetmarkten.
De betrokkenheid van Hadiklaim bij de kolonisering en exploitatie van bezet Palestijns gebied is gedocumenteerd door de Israëlische websites Who Profits en de Wiki Settlement Products van het Israëlische Gush Shalom. Bovendien komt Hadiklaim voor op de ‘zwarte’ VN-lijst van bedrijven die ondanks waarschuwingen van de VN volharden in hun actieve rol in de illegale praktijk.
De handel is extreem winstgevend. Niet alleen worden de dadels geteeld op gestolen land en met gestolen water, door ze als ‘afkomstig uit Israël’ aan te bieden kunnen Israëlische exporteurs zelfs rekenen op handelsvoordelen onder het EU-Israël Associatieverdrag. Om die reden wordt de herkomst vervalst als ‘Produce of Israel’ of ‘Made in Israel’. Zo krijgen producten die zijn geworteld in een praktijk van onrecht en misdaden een preferente status op weg naar de Europese consument.
En zo komen de dadels als ‘Produce of Israel’ in de schappen van Nederlandse supermarkten en bereikt de fraude ongehinderd haar eindstation: de consument. Die heeft geen idee van de werkelijke herkomst, laat staan dat hij zich bewust is dat zijn aankoop concreet bijdraagt aan het onrecht dat de Palestijnen wordt aangedaan. Zonder twijfel zijn de afgelopen decennia langs deze weg tientallen miljoenen euro’s van Nederlandse consumenten weggesluisd naar de Israëlische kolonisering van bezet Palestina.
In de loop der jaren is van veel kanten aangedrongen op een verbod, maar zowel op Nederlands als Europees niveau wordt de handel nog steeds toegestaan. In 2015 publiceerde de Europese Commissie richtlijnen voor de correcte etikettering van ‘Israëlische’ producten uit bezet Palestijns gebied die in 2019 door het Europese Hof van Justitie werden bekrachtigd. Die maatregelen hebben geen effect gehad; ze worden slechts bij hoge uitzondering nageleefd.
Door de politiek is de kwestie onder verwijzing naar de etiketteringsvoorschriften op haar beloop gelaten. Ten onrechte wordt daarbij vertrouwd op inspecties door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Zolang Israëlische exporteurs als Hadiklaim een adres in Israël opgeven als afzender van hun ‘Israëlische’ producten staat de NVWA machteloos. De fraude duurt onder ieders ogen voort.
En daarmee ook de misleiding van de consument. Organisaties die opkomen voor diens belangen hebben de kwestie structureel genegeerd. Ook vakbonden hebben zich afzijdig gehouden, ook al zijn werknemers in de supermarkten ongewild bij de frauduleuze handel betrokken.
Die passiviteit heeft grote gevolgen. Eerder beschreven wij hoe dadels uit de illegale Israëlische nederzettingeneconomie zelfs als ‘afkomstig uit Nederland’ in winkels van Dirk van den Broek en de Makro opdoken. Ook wezen we op de oprichting door Hadiklaim van de Nederlandse BV Palm Fruits, die als bruggenhoofd fungeert voor verdere Europese distributie.
The Rights Forum blijft de dadelfraude agenderen. Afgelopen jaren spraken we supermarktketens als Dirk van den Broek, DekaMarkt en de Makro, alsmede importeurs als The Peanut Company aan op hun participatie in de frauduleuze handel. De DekaMarkt en Makro lieten daarop weten de verkoop te staken. Nu zullen wij ons tot de Lidl wenden en de kwestie opnieuw in politiek Den Haag op tafel leggen.
Daarnaast roepen wij de consument op tot actie. Een recente Europese petitie voor een verbod op de handel in producten uit nederzettingen (waar ook ter wereld) werd circa 300 duizend keer getekend, waaronder door zo’n 27 duizend Nederlanders. Dat is een stevig signaal, maar nog onvoldoende voor directe verandering, zoals de voortgaande dadelfraude laat zien.
