Jan Keulen is journalist, gespecialiseerd in het Midden-Oosten. Keulen werkte als correspondent voor onder andere de Volkskrant en NOS in Libanon, Egypte, Mexico en Jordanië. Hij was directeur van het Doha Center for Media Freedom en van The Rights Forum. Keulen is auteur van boeken over het Midden-Oosten en Latijns-Amerika.
3 juni 2017 Lees meer overNa vijftig jaar bezetting en met een onberekenbare Amerikaanse president op het toneel, is het aan Parijs, Berlijn en Brussel om resoluut het voortouw te nemen. Europa moet aan de bak.
Net zo min als er een alternatief is voor het klimaatverdrag, is dat er voor een rechtvaardige vrede tussen Israëli’s en Palestijnen.
‘Wat betreft het klimaat: er is geen plan B. Want er is ook geen planeet B.’ De Franse president Macron laat er geen twijfel over bestaan wat hij denkt van de beslissing van president Trump om uit het klimaatverdrag van Parijs te treden. Trumps middelvinger naar de rest van de wereld heeft alom voor teleurstelling, ja zelfs ontzetting gezorgd.
Het besluit is zo evident ingegeven door slechte informatie (fake news) en een wel heel enge interpretatie van wat nu de Amerikaanse belangen zijn. Het lijkt ook een ideologisch ingegeven beslissing te zijn, waarbij de klimaatverandering-ontkenners van de Alt Right-beweging een kruisje kunnen zetten achter een van de hoofdpunten van hun perfide geloofsbelijdenis. Done!
Ook voor de kwestie-Israël/Palestina is er geen levensvatbaar plan B. Na vijftig jaar bezetting van de Westelijke Jordaanoever (inclusief Oost-Jeruzalem) en Gaza, is er geen alternatief behalve onderhandelingen tussen Israëli’s en Palestijnen op basis van het internationaal recht en VN-resoluties. Onderhandelingen die zouden moeten leiden tot een einde van de bezetting en honorering van de Palestijnse nationale aspiraties.
Het is veelzeggend dat we Trump tijdens zijn reis naar het Midden-Oosten (20-23 mei) niet hebben gehoord over het recht van de Palestijnen op zelfbeschikking en een eigen staat. We hebben hem niet gehoord over de schending van de mensenrechten in de bezette gebieden. We zijn alleen getuige geweest van gênante liefdesverklaringen aan het adres van Israël en Benjamin Netanyahu en van een vage en ongetwijfeld valse profetie van een wonderbaarlijke big deal die aanstaande zou zijn.
Een paar weken voor Trumps reis naar het Midden-Oosten viel de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Sigmar Gabriel een heel wat minder warm onthaal ten deel in Jeruzalem. Premier Netanyahu zegde een ontmoeting met Gabriel af omdat hij het had gewaagd zich te laten informeren door Israëlische mensenrechtenorganisaties over de situatie in de bezette gebieden. Eerder al had bondskanselier Merkel zich kritisch uitgelaten over de Israëlisch nederzettingenpolitiek. Antwoord van Netanyahu: we stoppen vingers in onze oren. We luisteren niet en weigeren gewoon te praten met jullie Europeanen…
Het moge duidelijk zijn: Netanyahu weet zich gesterkt door Amerikaanse steun en heeft simpelweg geen boodschap aan Mogherini, Merkel en Macron. Al in januari liet Israël verstek gaan op een door Frankrijk georganiseerde vredesconferentie in Parijs, waaraan zo’n zeventig landen meededen. De conferentie was bedoeld om onderhandelingen op gang te brengen tussen Israëli’s en Palestijnen. Deze onderhandelingen zouden moeten leiden tot twee staten die vreedzaam en veilig naast elkaar bestaan: Israël en Palestina. Volgens de Parijse conferentie zou alleen op deze manier een duurzame vrede gewaarborgd worden.
Met de verkiezing onlangs van president Macron is de kans dat ‘Parijs’ een diplomatiek doodgeboren kindje wordt, een stuk kleiner geworden. Van Macron en zijn minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian is bekend dat ze een prominente Franse en Europese rol ambiëren, niet alleen op het gebied van het klimaat maar ook wat betreft de conflicten in het Midden-Oosten. Een nieuw diplomatiek Frans/Europees initiatief, als vervolg op ‘Parijs’, valt daarom te verwachten.
Na de mislukte gesprekken in Europa tussen Trump en de Europese leiders in mei klinkt de roep om een assertiever Europees buitenlands beleid steeds luider. Merkel, de Duitse sociaaldemocratische leider Schultz en de minister van Buitenlandse Zaken Gabriel, hebben zich onomwonden uitgesproken voor een eigen, Europese buitenlandse agenda. De tijden dat Europa blind kon varen op Amerika zijn voorbij, de Europeanen moeten hun lot in eigen hand nemen, aldus bondskanselier Merkel.
Dat geldt dus ook voor het Midden-Oosten: voor de strijd tegen het jihadisme, voor Syrië en voor de kwestie-Israël/Palestina. Wat betreft dat laatste zal een nieuw Europees initiatief uitgaan van de volgende principes:
Israël moet zich terugtrekken achter de grens van vóór 1967. Het moet dus de vijftig jaar geleden bezette gebieden opgeven. Er kan onderhandeld worden over landruil, maar daar moeten beide partijen dan overeenstemming over bereiken.
Jeruzalem wordt een verenigde stad: hoofdstad van zowel Israël als Palestina.
Beide partijen bereiken een onderhandelde oplossing voor de in 1948 gevluchte en verdreven Palestijnen.
Deze principes, die samengevat kunnen worden als ‘vrede in ruil voor land’, worden overigens ook onderschreven door de meeste Arabische landen. In het ‘Arabisch Vredesinitiatief’ van 2002 komen dezelfde principes terug als voorwaarde voor normalisering van de betrekkingen tussen Israël en de Arabische wereld.
Biedt Trump een alternatief dat recht doet aan de rechtvaardige aspiraties van het Palestijnse volk? Dat valt zeer te betwijfelen. De Verenigde Staten zijn allang niet meer de honest broker die ze pretendeerden te zijn in de afgelopen decennia van gemankeerd vredesproces. Trumps surrealistische bliksembezoeken aan Jeruzalem en Bethlehem suggereren een Efteling-parcours, met als leidmotief het big deal-sprookje. Wie erin gelooft mag, net als The Donald, een smeekbede achterlaten voor de lieve Heer bij de Klaagmuur…
Parijs, Berlijn en Brussel doen er goed aan een krachtig, rationeel tegengeluid te laten horen. Met Trumps overdreven omarming van het sektarische en ondemocratische Saudische bewind en zijn gigantische wapendeals met Saudi-Arabië en de Golfstaten met het gevaar dat regionale conflicten verder escaleren, is het vertrouwen in het ‘herwonnen’ Amerikaanse leiderschap in de regio behoorlijk geschonden.
Je kunt klimaatverandering ontkennen en je kunt de schendingen van het internationaal recht in Palestina ontkennen. Maar ontkenningen bieden geen perspectief en lossen niets op. Europa moet aan de bak, want een rechtvaardige en duurzame vrede bevorderen in het Midden-Oosten, onze buurregio tenslotte, is een vitaal Europees belang.
Net als bij de Amerikaanse beslissing uit het klimaatverdrag te stappen, lijkt de Amerikaanse houding ten opzichte van Israël/Palestina ingegeven te worden door fake news (niet kloppende informatie), ideologische overwegingen en slecht begrepen eigenbelang. Trumps grootsprakige maar ongeloofwaardige escapade in het Heilige Land heeft die indruk alleen maar versterkt. Hadden Europa en zeker ook Nederland in het verleden de gewoonte achter de VS aan te hobbelen in het Midden-Oosten, en de Israëlische landroof en bezetting te gedogen, de tijden zijn veranderd. De tijd van vrijblijvendheid is voorbij.
Zonder rechtvaardigheid is er in het vredesproces geen vooruitgang mogelijk.
Tineke Lodders Politica
