De drie grootste landen ter wereld zijn in beweging. De Verenigde Staten en China bestrijden elkaar en India bestrijdt de eigen moslims. Amerika verliest zijn positie als het machtscentrum van de wereld. Israël heeft met alle drie te maken.
Wie beschermt Israël? Het antwoord op die vraag was simpel: de VS. Punt. Tot voor kort was Amerika de politieagent van de wereld. Europa was de kleinere broer, ingepakt in het ‘Atlantisch bondgenootschap’. Rusland kwam van heel ver en China wekte de indruk steeds meer op het Westen te willen lijken. Hoewel de Amerikaanse Republikeinen en Democraten elkaar bestreden, gold dat niet voor het thema ‘Joodse staat’. Ook onder de kritische Barack Obama veranderde er in de praktijk weinig. Nu, eind 2020 lopen de spanningen in de Amerikaanse politiek steeds hoger op. Dat gaat gevolgen hebben voor de positie van Israël.
In de periode-Obama ontstonden scheurtjes in de kamerbrede steun voor Israël. Biden zal de komende vier jaar aanvaringen met dat land niet kunnen voorkomen. Kwesties zullen zijn de kernwapendeal met Iran, de feitelijke Israëlische annexatie van de Westelijke Jordaanoever en de jaarlijkse militaire steun aan Israël waar ook Obama zijn handen niet aan durfde branden. Biden krijgt te maken met een Republikeinse Partij die iedere aanvaring met Israël zal opblazen tot een gevecht in de Senaat over pro of contra ‘America’s best friend’. De elite van de Democraten – deels gefinancierd door de Israëllobby – heeft er geen behoefte aan om ‘Israël’ te laten kapen door de Republikeinen. Maar zij krijgen het moeilijk, want de Israël-kritische onderstroom in de Democratische Partij is een gegeven en heeft welsprekende woordvoerders in het Congres. Bijvoorbeeld Alexandria Ocasio-Cortez (‘AOC’), bij wie Israël-kritiek deel uitmaakt van een bredere politieke agenda.
China breidt in hoog tempo zijn invloed overal in de wereld uit. Ook in het Midden-Oosten en rond de Middellandse Zee. De Chinese staat is op dit moment al betrokken bij de exploitatie van tien havens (zelfs in Israël) in het oostelijke Middellandse Zeegebied. Netanyahu noemde ooit het uitbreiden van de banden met China een topprioriteit. Dat zal een droom blijven. De VS hebben lang geleden al laten merken niet gediend te zijn van een nauwe relatie tussen China en Israël.
Anno 2020 is China tot centrale vijand geworden in de Amerikaanse buitenlandse politiek. Dat leidde eerder dit jaar onder vrij grove Amerikaanse druk tot de voor Israël pijnlijke annulering van een groot Chinees-Israëlisch project voor ontzilting van zout water. Vanwege zijn strategie van ‘nieuwe zijderoutes’ zal China echter steeds verder het Midden-Oosten ingezogen worden. Daarvoor zoekt het vrienden, maar Israël kan het Amerikaanse appèl onmogelijk negeren. Israël raakt bekneld tussen Amerikaanse en Chinese belangen en die situatie zal culmineren in de kwestie-Iran, dat een strijdtoneel wordt tussen de VS en China.
Want China zoekt via Iran een open deur naar het Midden-Oosten. Op 6 juli dit jaar berichtten Amerikaanse media over een ‘immense’ Chinees-Iraanse overeenkomst met een looptijd van vijfentwintig jaar. Daarin was opgenomen een ‘militair element met enorme geopolitieke veiligheidsaspecten’. En: ‘The draft agreement with Iran shows that unlike most countries, China feels it is in a position to defy the United States, powerful enough to withstand American penalties.’
Het is duidelijk dat de strategische belangen van de VS hier botsen met het fanatieke Israëlische streven om de onder Obama gesloten nucleaire deal met Iran te torpederen. De visie van de Republikeinen sluit aan bij wat Israël wil: richt Iran via sancties te gronde en/of zet militaire middelen in.
De kwestie-Iran kan zorgen voor grote spanningen in de relatie tussen Israël en de regering in Washington. Als die laatste er niet in slaagt de deal met Iran te herstellen, mede als gevolg van een samenspel tussen Israël en de Republikeinen in het Congres, dan zal dat de goodwill voor Israël binnen de Democratische Partij verder aantasten.
De invloed van India neemt ondanks zijn gigantische bevolkingsomvang slechts langzaam toe. Voor Israël is het land onder de Himalaya een bijzonder geval. Israël onderdrukt zijn Palestijnen, de Indiase ‘hindoeregering’ haar minderheid van 200 miljoen moslims. Aan beide kanten gesteund door religieuze extremisten en gewelddadig optreden van leger en politie.
Ook verder zijn er verrassend veel overeenkomsten. Zo zijn in beide landen in 1947-1948 na een overhaast vertrek van de Britse kolonisator de etnische spanningen geëxplodeerd. In India surfen premier Modi en zijn partij BJP op een door hen opgestookte nationalistische golf van moslimhaat. Het is India, anders dan China, niet gelukt om de honderden miljoenen straatarme boeren en bewoners van sloppenwijken een economisch perspectief te bieden. India onder Modi en Israël kunnen het goed met elkaar vinden. Dat zal ongetwijfeld ook met wapenhandel te maken hebben, maar belangrijker is de ideologische verwantschap tussen twee etnisch-nationalistische staten die bovendien allebei de steun van Washington nodig hebben.
Eind 2019 kwam de discriminerende Citizenship Amendment Act (CAA) door het Indiase parlement, een wet die doet denken aan de Israëlische Wet op de Natiestaat. De CAA legt vast dat godsdienst de basis is voor het verlenen van staatsburgerschap en zal waarschijnlijk miljoenen moslims hun Indiase nationaliteit gaan kosten. De CAA, die in het land tot veel onrust en geweld leidt, maakt deel uit van een omvangrijker anti-moslimoffensief dat zijn dieptepunt momenteel bereikt in het Indiase deel van Kashmir.
Zowel het etiket ‘terrorisme’ op het streven naar zelfbestemming door moslims daar, als de vestiging van hindoes vanuit India, roepen associaties op met de Westelijke Jordaanoever. Kashmir is tot nu toe de enige Indiase deelstaat met een moslimmeerderheid en is evenals de Westoever een volledig gemilitariseerd gebied. Het leger kan zijn gang kan gaan op grond van de draconische Armed Forces Special Powers Act.
Modi, met een carrière als hindoenationalist die zijn handen vuil maakte aan tegen moslims gerichte pogroms, heeft er lak aan dat India formeel een seculiere staat is. Zijn affiniteit met de Israëlische Likud-regeringen is dus niet verbazingwekkend. Voor andere frappante overeenkomsten tussen beide landen, zie dit artikel. In het Midden-Oosten heeft India niet het formaat van China, maar in internationale organisaties is India een partner van Israël.
Grootmacht nummer één (nog wel) de Verenigde Staten blijft de levensader van Israël als exclusief joodse staat. Alleen als het pro-Israëlische eenheidsfront Republikeinen/Democraten afbrokkelt ontstaat een opening om een verder afglijden naar een apartheidsstaat ten koste van de Palestijnen te voorkomen.
Het verschijnen in het Midden-Oosten van grootmacht nummer twee, China, zal de sinds 1990 bestaande globale machtsverhoudingen verregaand beïnvloeden. Wat er zich rond Iran gaat afspelen is voor het Midden-Oosten heel belangrijk. India zal de warme relatie met de VS onder Trump willen voortzetten tijdens het presidentschap van Biden. ‘Lastig’ is dat Kamala Harris eerder kritiek uitte op de gewelddadige onderdrukking in Kashmir. Israël zal zeker behulpzaam zijn om de deuren in Washington voor Modi open te houden.
