De repressie tegen pro-Palestijnse activisten in de VS neemt ongekende vormen aan. Pro-Palestijnse studenten en academici dreigen het land te worden uitgezet en universiteiten worden gekort op subsidies als ze niet hard genoeg optreden tegen studenten die in actie komen tegen de genocide in Gaza.
Toen Donald Trump op 20 januari dit jaar voor de tweede keer geïnaugureerd werd als president van de Verenigde Staten, liet het Witte Huis een verklaring uitgaan dat het recht op vrije meningsuiting ‘hersteld’ zou worden en de ‘federale censuur’ zou eindigen. Niets was echter minder waar. Vanaf het moment dat de regering-Trump is aangetreden zijn mensen met een andere mening dan Trump niet meer veilig. Vooral als die mening betrekking heeft op Israël en Palestina.
De eerste die dit ervoer was de student met Palestijnse roots Mahmoud Khalil. Op 8 maart werd hij door agenten van de Immigration and Customs Enforcement (ICE) uit zijn appartement in Manhattan gehaald en afgevoerd naar een onbekende bestemming. Khalil was een leider van de studentenprotesten op de New Yorkse Columbia University tegen de banden van de universiteit met Israëlische instellingen. De protesten op Columbia vormden in de lente van 2024 de vonk voor protesten op universiteiten overal in de VS en daarbuiten. Khalil was ook een van de onderhandelaars met het universiteitsbestuur.
Khalil wordt niet van een misdaad beschuldigd, maar de regering heeft een obscure Koude Oorlogswet uit 1952 opgeduikeld waarmee zij hem het land wil uitzetten. Volgens die wet mogen ‘vreemdelingen’ (iedereen die geen staatsburger is) gedeporteerd worden als de minister van Buitenlandse Zaken ‘persoonlijk oordeelt’ dat hun aanwezigheid ‘nadelige gevolgen’ heeft voor de Amerikaanse buitenlandpolitiek. Khalil is getrouwd met een Amerikaanse en in het bezit van een Green Card, die recht geeft op permanent verblijf in de VS. Zijn hoogzwangere echtgenote kan elk moment bevallen.
Na zijn arrestatie was Khalil aanvankelijk onvindbaar. Hij bleek te zijn overgebracht naar een detentiecentrum in Jena, Louisiana, een staat met een van de meest conservatieve gerechtshoven van de VS, tweeduizend kilometer ten zuidwesten van Manhattan. Een rechter uit die staat heeft alvast beslist dat de overheid gerechtigd is om Khalil uit te wijzen. Tegelijk voeren Khalils advocaten in New Jersey een rechtszaak waarin ze de legaliteit van zijn detentie aanvechten. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International voert met een petitie actie voor zijn vrijlating.
De ‘argumentatie’ van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio om Khalil uit te zetten is zonder meer bizar te noemen. Zich baserend op bovengenoemde wet uit 1952 stelt Rubio dat Khalil heeft deelgenomen aan ‘antisemitische protesten’ en dat hij daarmee de Amerikaanse buitenlandpolitiek ondermijnt, die gericht zou zijn op het tegengaan van antisemitisme.
De protesten op Columbia waren echter niet antisemitisch, maar gericht tegen de genocidale aanvallen van Israël op Gaza. De studenten eisten dat de universiteit de banden met Israëlische instellingen verbrak. Honderden Joodse studenten namen er deel aan en niemand heeft hard kunnen maken dat zich serieuze antisemitische incidenten hebben voorgedaan. Integendeel: de solidariteit tussen Joodse en niet-Joodse studenten en academici was groot en tijdens het encampment (de wekenlange bezetting van het universiteitsterrein met tenten) werden Joodse feestdagen gezamenlijk gevierd.
Ook de bewering van Rubio dat de Amerikaanse buitenlandpolitiek erop gericht is antisemitisme tegen te gaan is bespottelijk. De VS steunen de staat Israël in het plegen van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocidaal geweld. Dat heeft niets met het tegengaan van antisemitisme te maken. Sterker, het speelt antisemitisme in de kaart, aangezien Israëlische politici veelvuldig beweren de misdaden te begaan uit naam van het ‘Joodse volk’ en op grond van ‘Joodse rechten’.
Dat het de regering niet werkelijk om antisemitisme te doen is blijkt ook uit de bedenkelijke sympathieën van Trumps rechterhand Elon Musk. Niet alleen wekte hij tot vrijwel algemeen afgrijzen de indruk de Hitler-groet te brengen, ook steunt hij overal ter wereld extreemrechtse groeperingen en partijen, waarvan sommige directe wortels hebben in een nazistisch verleden.
Musk is niet de enige in het kamp van Trump die zijn duistere sympathieën niet langer verborgen houdt. Voormalig Trump-adviseur Steve Bannon verklaarde onlangs dat de grootste bedreiging voor Israël niet zijn islamitische vijanden zijn, maar de progressieve Amerikaanse Joden die kritiek op Israël en Trump hebben. Ook Bannon bracht het nazi-saluut.
Khalils detentie staat niet op zichzelf, maar is onderdeel van een patroon. Een andere zaak die de aandacht trok is de arrestatie van studente Rümeysa Öztürk. Zij werd in Boston op straat door gemaskerde agenten geboeid, een auto in gedwongen en weggevoerd. De beelden van het voorval, afkomstig van een beveiligingscamera, laten een huiveringwekkend politieoptreden zien dat alles weg heeft van een ontvoering.
Öztürks misdaad? Ze had samen met anderen een opiniestuk geschreven voor het blad The Tufts Daily van de Tuftsuniversiteit in Massachusetts. Daarin bekritiseerde ze het universiteitsbestuur vanwege de weigering de banden te verbreken met Israëlische instellingen en bedrijven die medeverantwoordelijk zijn voor de onderdrukking van Palestijnen. Ook Öztürk zit vast in Louisiana.
De lugubere Amerikaanse realiteit is dat pro-Palestijnse studenten en academici die (nog) geen staatsburgerschap hebben systematisch worden bedreigd met opsluiting en deportatie. Sommige studenten wisten te vluchten voordat ze gearresteerd konden worden. Anderen waren niet zo gelukkig. Half april had de overheid van meer dan 1.400 studenten het visum ingetrokken, onder wie alle studenten uit Zuid-Soedan, dat door een algemene Amerikaanse visumstop is getroffen. In de meeste gevallen gebeurt dat onder de radar, maar sommige zaken zijn zo bizar dat ze het nieuws halen.
Afgelopen maandag werd in Colchester, Vermont, de filosofiestudent Mohsen Mahdawi gearresteerd. Mahdawi is geboren in een Palestijns vluchtelingenkamp op de door Israël illegaal bezette Westelijke Jordaanoever. Net als Mahmoud Khalil is hij in het bezit van een Green Card. Na een verblijf van tien jaar in de VS hoopte hij deze week genaturaliseerd te worden tot Amerikaans staatsburger.
Toen hij echter bij het U.S. Citizenship and Immigration Services Office arriveerde om een test af te leggen voor dat staatsburgerschap, werd hij opgewacht door ICE-agenten die hem meenamen. Ook hij dreigt te worden uitgewezen wegens deelname aan acties op Columbia University tegen de Israëlische aanvallen op Gaza. Bijzonder daarbij is dat Mahdawi zich tijdens de acties vooral concentreerde op het bouwen van bruggen met groepen Joodse en Israëlische studenten.
De na de arrestatie opgestelde formele aanklacht van minister van Buitenlandse Zaken Rubio luidt dat Mahdawi ‘het vredesproces in het Midden-Oosten heeft ondermijnd’. Bovendien zou hij een bedreiging vormen voor het realiseren van het doel van de regering-Trump om ‘het conflict in Israël en Gaza vreedzaam op te lossen’. In werkelijkheid streeft Trump allerminst naar een vreedzame oplossing, maar wil hij de bevolking van Gaza deporteren teneinde de landstrook te kunnen omvormen tot een ‘Rivièra van het Midden-Oosten’, bestemd voor een welgestelde internationale bevolking.
De arrestaties zijn niet het enige middel waarmee wordt geprobeerd pro-Palestijns activisme aan de Amerikaanse universiteiten de kop in te drukken. Ook onder de Democratische president Joe Biden werden al repressieve maatregelen getroffen. Schandalig genoeg liepen sommige universiteiten daar zelf mee voorop.
Zo legde Columbia University in november vorig jaar leden van de bekende Joodse organisatie Jewish Voice for Peace en de studentenorganisatie Students for Justice in Palestine op bizarre gronden een verbod op het organiseren van activiteiten op. Dezelfde universiteit stuurde de politie op de eigen studenten af toen die vreedzaam protesteerden. Tientallen studenten, onder wie 15 Joodse studenten, werden geschorst of zelfs definitief van de universiteit verwijderd.
Het was slechts een voorproefje van wat de academische wereld onder Trump te wachten stond. Meer dan zestig universiteiten zijn door de regering gewaarschuwd voor mogelijke strafmaatregelen vanwege het vermeende niet-naleven van federale wetten met betrekking tot antisemitisme. Columbia University ging akkoord met een pakket ongekende maatregelen nadat de regering pardoes een strafkorting van 400 miljoen dollar aan subsidie had opgelegd vanwege ‘het tolereren van antisemitisme’. Niet alleen zal de universiteit nog harder optreden tegen pro-Palestijnse activisten en demonstraties, ook toonde ze zich bereid lesprogramma’s en het personeelsbeleid af te stemmen op de eisen van Trump. De knieval was een voorwaarde om tot een definitieve overeenkomst met de regering te komen. De gesprekken daarover lopen nog.
De universiteit hoopt dat de regering bereid is de strafkorting terug te draaien, die direct ingrijpende gevolgen had. Wetenschappers en artsen kregen per e-mail van de overheid te horen dat hun langlopende projecten waren beëindigd vanwege ‘onveilige antisemitische acties’. Onder de stopgezette projecten zijn medische onderzoeken naar onder andere snellere diagnostisering, de veiligheid van bloedtransfusietherapieën en goedaardige tumoren die de vruchtbaarheid van vrouwen kunnen beïnvloeden.
Niet alle universiteiten buigen voor de intimidatie en chantage van de regering-Trump, waarbij strafkortingen en bizarre beschuldigingen van antisemitisme de stok zijn om gehoorzaamheid af te dwingen. De prestigieuze Harvard University in Cambridge, Massachusetts, zette deze week de hakken in het zand. De afgelopen maanden had de universiteit onder druk van buitenaf al maatregelen getroffen tegen pro-Palestijnse betogingen en zelfs de destructieve IHRA-definitie van antisemitisme aangenomen, op grond waarvan vormen van kritiek op Israël tot antisemitisme kunnen worden bestempeld.
Op 11 april ontving de universiteit niettemin een ongekend eisenpakket, waarvan niet alleen een nog harder optreden tegen ‘antisemitisme’ – zoals het verbieden van ‘antisemitische’ studentenorganisaties – deel uitmaakte, maar ook tal van ingrijpende hervormingen. Daaronder het schrappen van het diversiteits- en inclusiebeleid en een aantal studierichtingen, en politieke screening van studenten en medewerkers. Voert de universiteit de geëiste maatregelen niet direct uit, dan gaat dat ten koste van ‘de financiële relatie met de federale overheid’, luidde het onverholen dreigement. Die relatie bedraagt 9 miljard dollar aan federale subsidies en contracten.
Bestuursvoorzitter Alan Garber liet op 14 april in een brief aan de ‘Harvard Community’ weten pal te staan voor de academische vrijheid, en medewerking aan Trumps politieke dictaat te weigeren. Het merendeel van de eisen heeft niets met de bestrijding van antisemitisme te maken, schreef hij, maar ‘komt neer op directe overheidsregulering van de “intellectuele omstandigheden” aan Harvard’. Daarmee gaat de federale overheid haar boekje ver te buiten, stelde Garber. ‘De universiteit zal haar onafhankelijkheid en haar grondwettelijke rechten niet opgeven.’
Binnen enkele uren maakte de Joint Task Force to Combat Antisemitism van de regering bekend dat bedragen van 2,2 miljard dollar aan subsidies en 60 miljoen dollar aan meerjarige contracten werden bevroren. Bovendien werden stappen gezet om belastingvoordelen in te trekken. Trump zelf stelde op sociale media dat Harvard immers geen algemeen nut beogende instelling is, maar ‘een politieke entiteit als het doorgaat met het propageren van politieke, ideologische en door terrorisme geïnspireerde/ondersteunende “ziekten”’. In een tweede bericht noemde hij de vooraanstaande universiteit een ‘grap’, waar alleen ‘haat en stompzinnigheid’ wordt onderwezen door een ‘woke’ staf:
Harvard has been hiring almost all woke, Radical Left, idiots and “birdbrains” who are only capable of teaching FAILURE to students and so-called “future leaders.” […] Harvard is a JOKE, teaches Hate and Stupidity, and should no longer receive Federal Funds.
Het principiële verzet van Harvard kan worden gezien als een ultieme test: is de academische wereld bestand tegen het offensief waarmee de rancuneuze machtswellusteling Trump alles wat ‘links’, ‘ideologisch’ en ‘woke’ is wil elimineren onder het mom van de bestrijding van antisemitisme? Harvard is een relatief vermogende instelling die een stootje kan hebben, maar voor andere universiteiten geldt dat veel minder.
Naast Harvard is het Massachusetts Institute of Technology (MIT) de enige instelling die zich tegen eisen van Trump keerde. Al lijkt ook Columbia University moed uit de opstelling van Harvard te hebben geput: de eind maart aangetreden bestuursvoorzitster Claire Shipman maakte deze week bekend dat de universiteit geen overeenkomst zal sluiten die ten koste gaat van ‘onze onafhankelijkheid en autonomie als onderwijsinstelling’.
Hoewel van algemeen verzet tegen Trumps beleid (nog) geen sprake is, zijn er wel groepen academici die zich uitspreken. Zo riepen negenhonderd medewerkers van Yale University in New Haven, Connecticut, het universiteitsbestuur per brief op een duidelijk publiekelijk standpunt in te nemen tegen de ‘buitengewone aanvallen die de fundamentele beginselen van een democratische samenleving bedreigen, waaronder het recht op vrije meningsuiting, vereniging en academische vrijheid’.
Ook enkele bekende (voormalige) politici spraken zich uit. Onder hen Barack Obama, die in 1991 afstudeerde aan de Harvard Law School. De voormalige president noemde de maatregelen van Trump een ‘onwettige poging om de academische vrijheid te onderdrukken’. Hij riep alle universiteiten op het voorbeeld van Harvard te volgen.
Tegen de arrestaties en dreigende deportaties van pro-Palestijnse studenten wordt massaler gedemonstreerd. Op 13 maart bezetten honderden activisten van Jewish Voice for Peace de lobby van de Trump Tower in New York en eisten de vrijlating van Mahmoud Khalil. Zo’n honderd demonstranten werden gearresteerd. Sindsdien zijn er talloze protestbijeenkomsten georganiseerd in het hele land. Na de arrestatie van Mohsen Mahdawi deze week vonden er onmiddellijk demonstraties plaats. In New York protesteerden opnieuw honderden leden van Jewish Voice for Peace, ditmaal pal voor het kantoor van ICE.
Sommige politici spreken zich ook duidelijk uit. Onder hen senator Chris Van Hollen (‘Je kunt mensen niet laten verdwijnen omdat ze hun grondwettelijke rechten uitoefenen’) en de senatoren Bernie Sanders en Dick Durbin, die opriepen tot onmiddellijke vrijlating van Khalil, Öztürk en alle anderen die zijn opgesloten vanwege politieke activiteiten die ‘beschermd zijn onder het Eerste Amendement van de Grondwet’:
Ideas are not illegal, and there is no controversial speech exception to the First Amendment. No president should be allowed to exclude or remove people from our country simply because they disagree with their political speech.
Hoe de krachtmeting tussen de regering-Trump en de universitaire wereld zal uitvallen is moeilijk te voorspellen, maar dat er reden is voor ernstige zorgen is volstrekt duidelijk. Temeer daar de door Trump ontketende veldslag ook anderen tot drieste acties heeft geïnspireerd.
Zo werden organisatoren van de pro-Palestijnse demonstraties aan Columbia University eind maart in New York aangeklaagd door negen Israëli’s en Amerikanen, onder wie enkele slachtoffers van de bloedige aanval van Hamas op 7 oktober 2023. Onder de beschuldigden zijn de Columbia-afdelingen van Jewish Voice for Peace en Students for Justice in Palestine, en ook Mahmoud Khalil. Zij worden ervan beschuldigd een ‘propaganda-arm’ en een ‘in-house public relations firm’ van Hamas te zijn. Sommigen van hen zouden vóór 7 oktober 2023 zelfs op de hoogte zijn geweest van de plannen van Hamas. De aanklacht tart iedere verbeelding, maar is ongetwijfeld een voorbode van meer door Trumps agressieve beleid geïnspireerd juridisch gooi- en smijtwerk.
