Advies aan Hoge Raad: uitvoerverbod F-35-onderdelen naar Israël is terecht

In februari oordeelde het gerechtshof Den Haag dat de Staat de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël moet stoppen. Die uitspraak was terecht en kan in stand blijven, adviseert de advocaat-generaal aan de Hoge Raad.

Overzicht van Nederlandse onderdelen in F-35-gevechtsvliegtuigen waarmee Israël de Gazastrook bombardeert. © Oxfam Novib

Het advies van de advocaat-generaal (AG) betreft de uitspraak van het gerechtshof Den Haag van 12 februari 2024 in een door Oxfam Novib, PAX en The Rights Forum tegen de Nederlandse Staat aangespannen rechtszaak. De drie organisaties eisten een verbod op de uitvoer van onderdelen voor F-35-gevechtsvliegtuigen waarmee Israël sinds 7 oktober 2023 de Palestijnse Gazastrook bombardeert. Daarbij bestaat een groot risico op ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht, aldus de organisaties. Het gerechtshof stelde hen in het gelijk en zette een streep door de uitvoer.

‘Duidelijk risico’

De Staat ging tegen de uitspraak in cassatie bij de Hoge Raad. Op 6 september zetten beide partijen daar hun standpunten uiteen. Op basis daarvan volgde vandaag het advies van de AG om het oordeel van het gerechtshof in stand te laten:

Het hof heeft volgens de AG kunnen oordelen dat er een duidelijk risico bestaat dat met de F-35-gevechtsvliegtuigen van Israël ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht worden gepleegd in de Gazastrook. Op grond van verschillende internationale regelingen waarbij Nederland partij is, moet de uitvoer van militaire goederen worden verboden als er zo’n duidelijk risico is.

De Hoge Raad doet zo spoedig mogelijk uitspraak. Het advies van de AG is niet bindend, maar dermate sterk onderbouwd dat moeilijk valt in te zien dat de Hoge Raad er van afwijkt. Mocht de Raad het advies overnemen, dan is het verbod op de levering van vliegtuigonderdelen aan Israël definitief. Bovendien zou zo’n uitspraak consquenties kunnen hebben ten aanzien van andere wapenleveringen.

Dag van solidariteit

Het advies van de AG ligt in lijn met het advies dat de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) op 23 oktober uitbracht aan het kabinet en parlement. Daarin adviseert de AIV de Staat om zijn ‘bilaterale militaire samenwerkingsverbanden en leveranties aan Israël te stoppen’ als die bijdragen aan schendingen van het internationaal recht.

Bijzonder is dat de AG zijn advies uitbrengt op 29 november, de ‘Internationale dag van solidariteit met het Palestijnse volk’. Het is te hopen dat deze dag zal bijdragen aan verdere maatregelen om de Israëlische genocide op de Palestijnen te beëindigen en bestraffen.

Opmaat naar het advies van de advocaat-generaal

De levering van onderdelen voor Israëlische F-35s werd op 7 november 2023 door NRC aan het licht gebracht. Uit de publicatie bleek dat de juristen van het ministerie van Buitenlandse Zaken hun ministers waarschuwden voor het risico dat Israël in Gaza het internationaal recht schendt. Daarom zou een exportvergunning voor de F-35-onderdelen moeten worden geweigerd, luidde hun advies. Maar de ministers Hanke Bruins Slot (CDA) en Liesje Schreinemacher (VVD) negeerden het advies en gaven hun zegen aan de export.

Daarop spanden Oxfam Novib, PAX en The Rights Forum een kort geding aan, dat op 4 december 2023 diende. Op 15 december wees de rechtbank Den Haag de eis af, waarop de drie organisaties in hoger beroep gingen. Dat diende op 22 januari 2024 voor het gerechtshof Den Haag. Op 12 februari stelde het hof hen in het gelijk en oordeelde dat de Staat de levering van F-35-onderdelen aan Israël moet staken. Tegen dat besluit ging de Staat in cassatie bij de Hoge Raad.

Lees verder Lees minder