Duizenden mensen uit verschillende landen zijn in Egypte aangekomen om deel te nemen aan een grote mars naar Gaza. Maar de Egyptische autoriteiten willen zo’n mars niet toestaan.
Het klinkt zo mooi. Mensen van over de hele wereld verzamelen zich in de Egyptische hoofdstad Caïro om vervolgens met de bussen naar de Noord-Sinaï te gaan en van daar naar de grens met Gaza te lopen. De mars zou de wereldwijde aandacht vestigen op Israëls blokkade van de Gazastrook en de uithongering van Palestijnen. Waar regeringen stil blijven en geen maatregelen nemen tegen Israëls oorlogsmisdaden, komen burgers zelf in actie.
Eén probleem: de medewerking van Egypte. De organisatoren van de mars hebben herhaaldelijk gezegd de mars in samenwerking met de Egyptische autoriteiten te willen organiseren. Ze benadrukken dat de mars niet tegen Egypte of het Egyptische Palestina-Israëlbeleid is gericht, maar tegen de Israëlische uithongering van Gaza. Ze hebben via officiële kanalen vergunningen aangevraagd, maar niet gekregen.
Noord-Sinaï, dat grenst aan Gaza, is een gebied dat sowieso niet te bereiken is zonder toestemming van de Egyptische overheid. Een lokale tak van ISIS pleegde er van 2011 tot 2022 talrijke aanslagen. Het gebied werd in deze periode afgesloten voor iedereen die er niet vandaan kwam. Sinds het begin van Israëls genocidale oorlog tegen Gaza organiseert Egypte met enige regelmaat persreizen naar de grens. Het wil de vrachtwagens met hulpgoederen laten zien die daar voor Palestijnen klaar staan, maar van Israël niet naar binnen mogen.
Op de route van Caïro naar Noord-Sinaï kom je langs meerdere met zandzakken, muren en wachttorens versterkte controleposten van het Egyptische leger. Heel moeilijk is het voor Egypte dus niet om een konvooi met bussen met activisten tegen te houden. Veel deelnemers aan de mars hielden er vanaf het begin al sterk rekening mee dat het niet zou lukken Gaza te bereiken, maar wilden desondanks een poging wagen.
Maar die poging heeft Egypte al in een vroeg stadium gedwarsboomd. Woensdag maakte het Egyptische ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring duidelijk dat het geen vergunning voor de mars zou verlenen en dat het een mars zonder vergunning niet zou toestaan. Vervolgens werden in de nacht van woensdag op donderdag 170 deelnemers aan de mars op het vliegveld of in Caïro aangehouden en het land uitgezet. Daar zaten ook tientallen Nederlanders bij, die gisteren weer op Schiphol aankwamen.
Laleh Almarjani is een van hen. Ondanks dat zijn bezoek aan Egypte maar een paar uur duurde, en de slagingskans van de mars op voorhand al gering leek, staat hij achter de actie. ‘We moeten bewegingen gaan maken. Alles wat er binnen de gebaande paden mogelijk is, is al geprobeerd. En de genocide gaat door.’
Volgens de organisatie van de mars wisten enkele duizenden deelnemers het land wel binnen te komen. Het plan voor de mars werd doorgezet en nogmaals werd er aan de Egyptische overheid om medewerking gevraagd. Maar wederom lijkt dat niet te gaan gebeuren.
Deelnemers aan de mars vertellen The Rights Forum dat er veel oproerpolitie op de been is in Caïro. De organisatoren hebben het plan daarom aangepast. In plaats van vertrek met bussen uit Caïro is deelnemers gevraagd naar de stad Ismaïlia te gaan, richting de Sinaï, om daar te wachten op toestemming van de autoriteiten. Een grote groep is inmiddels al tegengehouden bij een checkpoint buiten Caïro, dus de kans dat ze vanuit Ismaïlia iets kunnen ondernemen lijkt klein.
Op sociale media vragen sommige mensen zich af waarom Egypte, dat zich in officiële communicatie vaak solidair verklaart met Palestina, niet wil meewerken aan het konvooi.
Eén analyse is dat het repressieve regime in Egypte sowieso geen activisme of demonstraties toelaat, en zeer paranoïde reageert wanneer grote groepen burgers van plan zijn samen te komen. Maar deze uitleg vertelt niet het hele verhaal. De Israëlische minister van Defensie Yisrael Katz drong er woensdag bij Egypte op aan de mars tegen te houden en zei dat Israël anders zelf zou ingrijpen.
Egypte en Israël sloten in 1979 een vredesakkoord. Sindsdien hebben beide landen goede diplomatieke relaties, al is de Egyptische bevolking altijd sterk betrokken gebleven bij de Palestijnse zaak. Verklaringen van de Egyptische overheid over Palestina stroken vaak niet met hoe het land zich feitelijk opstelt. Net als westerse landen heeft Egypte sinds het begin van de genocide geen concrete maatregelen genomen deze te stoppen, zelf niet toen Israël vorig jaar een Egyptische militair doodde bij een tankbeschieting over de grens.
Egypte kent een lange historie van het onderdrukken van pro-Palestijns activisme. Dergelijk activisme heeft al sinds de jaren dertig, en met name sinds de vredesbesprekingen tussen Egypte en Israël in de jaren zeventig, een sterke overlap met anti-regimeprotesten in Egypte. Dat was ook het geval in de opbouw naar de Arabische Lente-demonstraties in 2011. Palestijns protest raakt dus de kern van het regime.
Daarbij krijgt Egypte miljarden aan westerse financiële steun en Amerikaanse militaire steun, en is het afhankelijk van Israëlisch gas voor de binnenlandse stroomvoorziening. Het regime kan niet zonder deze steun en heeft dus geen bewegingsruimte om een meer pro-Palestijnse positie in te nemen, als het dat al zou willen. Dat vertaalt zich in stevige repressie van pro-Palestijnse geluiden.
Kort na het begin van de genocidale oorlog in Gaza in oktober 2023 werden meer dan honderd Egyptenaren gearresteerd bij een demonstratie op het Tahrirplein in het centrum van Caïro. Een deel van hen zit nog altijd vast. Buitenlandse deelnemers aan latere, kleinere pro-Palestijnse protesten zijn gearresteerd en uitgezet.
Naast de activisten die met het vliegtuig naar Caïro zijn gegaan, is er nog een tweede konvooi dat over land naar Egypte probeert te gaan. Duizenden mensen uit Tunesië en Algerije trekken in een stoet door Libië naar Egypte, om van daar naar de grens met Gaza te gaan. Dit konvooi, onder de naam Sumud (standvastig), is inmiddels ook staande gehouden, halverwege Libië. Het is onduidelijk of het door mag richting de grens met Egypte. Als dat al zou lukken, houdt Egypte waarschijnlijk de grensovergang dicht.
Is de mars naar Gaza dan een mislukking? Laleh Almarjani wil daar niets van weten. ‘Als je er op die manier naar kijkt, kun je helemaal niks. Is het niet belangrijk om juist het signaal af te geven dat wij ons niet laten tegenhouden door grenzen?’
En hoe hardnekkig die grenzen ook bleken, deelnemers aan de mars hebben zich uitgesproken tegen genocide en de uithongering van 2 miljoen Palestijnen. Ze hebben laten zien dat wanneer regeringen het nalaten misdrijven tegen de menselijkheid te stoppen, burgers zich laten horen en zelf tot actie overgaan. Net zoals de demonstranten in Den Haag aanstaande zondag, trekken de deelnemers aan de mars in Libië en Egypte een rode lijn, en roepen regeringen wereldwijd op om eindelijk hetzelfde te doen.
