Volgens Israëlische media wordt Trumps vredesplan volgende week onthuld en is het extreem in Israëls voordeel. De tweestatenoplossing krijgt de nekslag en voor de Palestijnen resteren kruimels
Drie jaar na aankondiging en na talloze malen te zijn vertraagd is het zover, althans volgens Israëlische televisiestations: komende week onthullen de Amerikanen het politieke deel van hun vredesplan, de aanvulling op de vorige zomer onthulde economische component daarvan.
Het Witte Huis bevestigde dat president Trump aanstaande dinsdag de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en diens politieke uitdager Benny Gantz ontvangt ‘om over regionale kwesties en vrede te praten’. Trump zelf suggereerde vandaag dat het plan ‘misschien al wel ietsje eerder dan dinsdag wordt onthuld’.
Het plan is volgens de televisiestations extreem in Israëls voordeel. Een niet bij name genoemde bron in het Witte Huis omschrijft het als ‘het meest pro-Israëlische plan ooit geproduceerd en gepresenteerd’, terwijl anonieme Israëlische bronnen spreken van ‘een ongekend aanbod aan Israël’. Onduidelijk is hoe de stations de hand op het plan hebben weten te leggen. In een tweet noemde Trump hun berichtgeving ‘puur speculatief’.
Afgaand op de door de stations gepubliceerde details is het plan in hoge mate de realisering van een Israëlische verlanglijst. Op hoofdlijnen ziet het er zo uit:
Alle ruim 140 illegale Israëlische kolonies (‘nederzettingen’) op de bezette Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem worden door Israël ingelijfd. Op 15 na zijn of worden ze onderling verbonden en vormen ze met Israël een aaneengesloten gebied. Wat er met de zogeheten Israëlische ‘buitenposten’ (‘outposts’) gebeurt is niet bekendgemaakt, maar voor de hand ligt dat ook die worden ingelijfd.
Alle ‘open terreinen’ in het zogeheten C-gebied (Area C) van de Westoever vallen eveneens in Israëlische handen. Het C-gebied omvat zestig procent van de Westoever en kwam op basis van de Oslo-akkoorden van 1993-1995 onder tijdelijk Israëlisch bestuur. Medio 1999 moest het aan de Palestijnen zijn overgedragen, maar van ‘Oslo’ is niets terechtgekomen en Israël gedraagt zich in het gebied of het de rechtmatige heerser is. De ‘open terreinen’ omvatten volgens de tv-stations liefst circa dertig procent van de hele Westoever.
Jeruzalem wordt in zijn geheel Israëlisch. Het bezette Palestijnse Oost-Jeruzalem wordt definitief ingelijfd. De Palestijnen krijgen slechts een ‘symbolische representatie’ in de stad.
Het enige tegenvallertje voor Israël is dat het plan niet expliciet lijkt te voorzien in Israëlische annexatie van de Jordaanvallei. Afgelopen september kondigde Netanyahu aan de vallei te willen annexeren zodra de gelegenheid zich voordeed. Hij kreeg brede bijval en sindsdien staat het thema in Israël hoog op de politieke agenda. In het Amerikaanse plan houdt Israël hoe dan ook de ‘volledige veiligheidscontrole’ over de vallei, wat in de praktijk betekent dat het er kan doen wat het wil.
Israël behoudt de controle over alle grenzen. Voor de Palestijnen is daarbij geen rol weggelegd. Het plan komt tegemoet aan alle door Israël gestelde ‘veiligheidseisen’.
Voor alle gebied dat verloren gaat krijgen de Palestijnen een minimale compensatie, in de vorm van een stukje van de Israëlische Naqab-woestijn (Negev).
De Palestijnen krijgen recht op een eigen staat, op voorwaarde dat Hamas wordt ontwapend, Gaza wordt gedemilitariseerd en de Palestijnen Israël erkennen als ‘joodse staat’ met Jeruzalem als hoofdstad. Het zijn eisen waarvan op voorhand duidelijk is dat ze niet zullen worden geaccepteerd. Vermoedelijk zal de Palestijnse staat in het Amerikaanse voorstel bestaan uit Gaza, de enclaves Area A en Area B van de Westoever, een stukje Naqab en misschien nog een stukje van Area C. Dat is ver verwijderd van de ‘soevereine, aaneengesloten en levensvatbare staat met Jeruzalem als (gedeelde) hoofdstad’ waarop de Palestijnen recht hebben.
Misschien krijgt een klein aantal Palestijnse vluchtelingen het recht terug te keren naar de woonplaatsen waaruit zij in 1947-1949 of 1967 zijn verdreven. De overgrote meerderheid van de vluchtelingen en hun nazaten verliezen echter dat recht en krijgen ook geen compensatie voor hun door Israël geconfisqueerde land en andere bezittingen. Dat staat in schril contrast tot het recht dat Israël alle joden ter wereld toekent om ‘terug te keren’ naar de bezette Palestijnse gebieden, waar hun voorouders 1900 jaar geleden werden verjaagd door de Romeinen.
Veel aan het plan is nog onduidelijk, maar wezenlijke conclusies zijn al wel te trekken.
Het is geen verrassing dat het plan in sterke mate overeenkomt met het Israëlische wensenlijstje. Trumps politiek is van meet af aan extreem pro-Israëlisch en anti-Palestijns geweest. Met een reeks harde maatregelen en voldongen feiten heeft hij sinds zijn aantreden de Palestijnen het mes op de keel gezet. Meest in het oog springend was zijn erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël en de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem.
Voor de Palestijnen is het plan zo’n beetje het slechtst denkbare. Van hun rechten blijft amper iets over. De door Trump met tromgeroffel aangekondigde ‘Deal of the Century’, die alle betrokkenen ten goede zou komen, is voor hen de ‘Crime of the Century’. De kans dat de Palestijnen het plan accepteren, al is het maar als basis voor ‘onderhandelingen’, is zo goed als nul.
Een akkoord over het plan is derhalve op voorhand zo goed als uitgesloten. Dat zou betekenen dat het plan direct na presentatie de bureaula in kan. Maar daar hebben de Amerikanen iets op gevonden. De meest bijzondere bepaling van het plan luidt dat een akkoord niet nodig is. Als het voorstel Israël bevalt mag het direct beginnen met het annexeren van Palestijns gebied.
In feite is het plan schriftelijke Amerikaanse toestemming aan Israël om veel van zijn wensen te realiseren. Voor de Palestijnen is het een dictaat: ongeacht of zij het plan accepteren of afwijzen, de uitkomst is dezelfde. Vermoedelijk zullen de Amerikanen de economische voorspoed die zij de Palestijnen in hun eerdere economische plan beloofden willen gebruiken om hen tot acceptatie te dwingen.
Dat het plan niet tot vrede zal leiden – en de benaming ‘vredesplan’ niet verdient – ligt voor de hand. Het geeft eerder een enorme impuls aan verdere verscherping van het conflict. Een rechtvaardige en duurzame vrede is alleen mogelijk op basis van erkenning van de rechten van zowel Israëli’s als Palestijnen.
Voor Nederland, de EU en de VN is het plan de ultieme testcase. Ondanks jarenlange veroordeling van de Israëlische kolonisering van Palestijns gebied (‘illegaal en een obstakel voor vrede’) liet de internationale gemeenschap Israël begaan. Tegelijkertijd hield ze vast aan de tweestatenformule als ‘enig mogelijke oplossing van het conflict’. Het plan van Trump betekent de definitieve nekslag voor die oplossing.
Wil de internationale gemeenschap proberen dat nog te voorkomen en iets van haar geloofwaardigheid te redden, dan zal ze die passieve houding moeten loslaten en is een krachtmeting met Trump en Israël onvermijdelijk. Bovendien is snel handelen noodzakelijk, want het is denkbaar dat Israël al op korte termijn met annexeren begint.
Israëls leidende politici beschouwen het plan als een eenmalige kans om de eigen wensen door te drukken en onomkeerbare facts on the ground te creëren. De onberekenbare Trump is de enige die er voor Israël toe doet, al verdwijnt hij wellicht eind dit jaar van het toneel en is zijn plan bovenal een geste aan fundamentalistisch-christelijk Amerika, de achterban die hij bij de verkiezingen van 3 november hard nodig heeft.
