‘Het staakt-het-vuren is een politiek instrument om Gaza te doen vergeten’, schrijft Rita Baroud, een Palestijnse journalist uit Gaza en Safe Haven Fellow aan het NIAS. Baroud leeft momenteel in ballingschap in Amsterdam en schrijft essays voor The Rights Forum.
Het staakt-het-vuren in Gaza dat regelmatig in het nieuws is, is geen vredesdeal. Het is een zorgvuldig geconstrueerde politieke show.
Het wordt een ‘wapenstilstand’ genoemd, maar in werkelijkheid is het een instrument ontworpen om de wereld tot zwijgen te brengen en zijn geweten te sussen – mensen te laten geloven, al is het maar even, dat de oorlog voorbij is. Maar terwijl op de schermen het geluid van de explosies verstomt, begint een andere oorlog: dieper, stiller en veel pijnlijker: de oorlog van verlies en verdriet, de oorlog die niemand hoort.
In Gaza betekent een staakt-het-vuren niet schoon water, medicijnen voor kinderen of een bed in een operatiezaal. Het betekent alleen een ogenblik van stilte boven de puinhopen. De verwoeste ziekenhuizen zijn geen ziekenhuizen meer. De medicijnen die ooit levens redden zijn verdwenen. De gewonden wachten op hun lot zoals een drenkeling wacht op de laatste golf die redding brengt.
Zelfs de kinderen die de oorlog hebben overleefd, begrijpen niet meer wat een ‘staakt-het-vuren’ betekent; voor hen is het gewoon wachten in een andere gedaante: wachten op water, op brood, op elektriciteit, op hulp die misschien nooit komt. Zoals het in de media wordt voorgesteld is het staakt-het-vuren een kans op leven.
In werkelijkheid dient het als een politieke dekmantel – een moment om het strijdterrein te reorganiseren, de aandacht van het publiek af te leiden en de belegering op een ‘ordelijkere’ manier voort te zetten.
Terwijl in de krantenkoppen het ‘diplomatieke succes’ wordt gevierd, gaan de grensovergangen stilletjes dicht, wordt humanitaire hulp opgehouden of geweigerd en blijven de steden onder vuur liggen – alsof elk staakt-het-vuren als doel heeft de kaart van het lijden in zachtere tinten te hertekenen, zo dat niemand zich eraan stoort.
Het bestand is bedrog: een gordijn dat is dichtgetrokken om de aandacht buiten te houden. De wereld viert het zwijgen van de kanonnen, terwijl Gaza stikt in een diepere stilte. Het is een stilte voor de dood, niet het begin van nieuw leven.
Want terwijl de verklaringen spreken van rust aan het front, hebben de mensen in Gaza nog altijd te kampen met honger, met kou, met hun herinneringen en het onverdraaglijke gevoel dat de wereld zich heeft afgekeerd en verder gaat.
Ik schrijf deze woorden vanuit Amsterdam, ver van de puinhopen, maar niet ver van de wond. De geografie is veranderd, maar oorlog kent geen afstand. De cafés hier zitten vol, fietsen zoeven over de bruggen en mensen praten over het ‘staakt-het-vuren’ alsof het goed nieuws was – een witte strik om een wond.
Maar ik weet – wij weten – dat het wit gezichtsbedrog is. Het staakt-het-vuren is geen verlichting voor Gaza, het is een verlichting voor het geweten van de wereld.
Hier lijkt alles rustig, ordelijk en beschaafd. Maar achter deze Europese orde ligt een verwoeste stad die nog altijd vecht om te overleven. De mensen daar vieren het staakt-het-vuren niet omdat de oorlog voor hen nooit werkelijk is gestopt. De grensovergangen zijn nog altijd dicht, hulp is gerantsoeneerd en lichamen lijden pijn in een nieuwe vorm van belegering – de belegering van de onverschilligheid.
Voor de wereld betekent het staakt-het-vuren ‘stabiliteit’. Voor mijn volk betekent het ‘continuïteit’: de continuïteit van honger, ontheemding en langzame dood. Van veraf zie ik duidelijker hoe dit bedrog werkt: Stilte wordt ‘vrede’ genoemd. Nalatigheid wordt ‘pragmatisme’. En de blokkade wordt afgekort onder het kopje ‘humanitair bestand’.
Maar er is niets humanitairs aan een hele stad die verstoken blijft van medische hulp, afgesneden van de wereld, zonder zelfs maar het recht om te rouwen. Het staakt-het-vuren is niet meer dan een ander etiket op de catastrofe – prettiger voor het avondnieuws.
De oorlog is niet voorbij. Hij is alleen van vorm veranderd. Het is niet langer een oorlog van bommen en rook, maar van herinnering en in de steek gelaten zijn. Een oorlog die voortleeft in elk huis, in elk hart dat de dood heeft overleefd, maar niet de echo ervan.
Het is de oorlog van pijn: de pijn van verlies, de pijn van de herinnering aan laatste momenten, de pijn van hulpeloos toezien hoe de uitroeiing wordt voortgezet met andere middelen: honger, ontbering, verwaarlozing en politiek isolement.
Wat mij nu het meest pijn doet is het wrede gevoel van afgesneden zijn – hier schone lucht ademen terwijl iemand daar nog altijd naar adem moet happen in hetzelfde stof waaraan ik ben ontsnapt. Mensen hier het staakt-het-vuren horen toejuichen terwijl ik het zie als het begin van een nieuw hoofdstuk in het lijden.
Een hoofdstuk zonder bommen, maar vol geluiden die niemand hoort: de stemmen van moeders die de foto’s van hun zonen herschikken, de stemmen van kinderen die geen vragen meer stellen omdat ze geen antwoorden meer verwachten.
Het staakt-het-vuren is een politiek instrument om Gaza te doen vergeten. Het is de manier om de wereld aan te sporen tot wegkijken – zich weer te richten op de eigen problemen en Gaza te laten rotten in de schaduw. De boodschap luidt: ‘De oorlog is geluwd’. Maar wat geluwd is, is alleen de belangstelling.
Intussen is de pijn nog maar net begonnen – traag, onderhuids, als een zweer die niet overgaat. De oorlog moordt niet meer met legers, hij moordt met stilte. Hij moordt als honger standaard wordt, als verwoesting een beeld op de achtergrond wordt, als het woord ‘staakt-het-vuren’ meer ingeburgerd raakt dan het woord ‘vrijheid’.
Vanuit Amsterdam schrijf ik, wetend dat afstand niet hetzelfde betekent als veiligheid.Elke wapenstilstand daar ontketent een nieuwe oorlog in ons hier – een oorlog van herinnering, van schuld, van machteloos meeleven. Omdat wij de waarheid kennen die de wereld probeert te vergeten:
Dat de bezetting niet is gestopt, dat de apartheid voortduurt, dat de oorlog tegen het bestaan van de Palestijnen nooit is geëindigd – alleen stiller is geworden, prettiger voor wie niet wil horen.
Hoe doorbreken we deze cirkel? Door de stilte te verdrijven. Door de vermisten te noemen, door vast te leggen wat verborgen wordt, door Gaza tastbaar te houden in ieders geweten. Door open grensovergangen te eisen, onbeperkte humanitaire hulp en een einde aan de politieke chantage vermomd als diplomatie.
Het staakt-het-vuren is geen rustpauze; het is een tijd om het verzet voort te zetten – door onze herinneringen, door onze getuigenissen, door onze aanwezigheid, en door woorden die leugens blootleggen.
Want als we nu zwijgen, zal de wereld geloven dat het Gaza goed gaat. En zullen de moordenaars geloven dat ze zijn geslaagd – dat ze niet alleen ons leven hebben vernietigd, maar de wereld ook comfortabel hebben leren leven met onze langzame dood.
