Met het aantreden van Israëls nieuwe regering mag een fundamentele koerswijziging van de VN in de kwestie-Palestina niet langer uitblijven. Dat betoogt het Global Network on the Question of Palestine.
Op 12 januari 2023 liet secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres de VN-Veiligheidsraad weten zeer bezorgd te zijn over de ‘unilaterale initiatieven’ van de nieuwe Israëlische regering. Hij voegde daaraan toe dat ‘de rechtsorde de basis vormt voor het bereiken van een rechtvaardige en alomvattende vrede […], in lijn met VN-resoluties, internationaal recht en voorgaande afspraken’.
Wij delen zijn bezorgdheid en zijn van mening dat de verslechterende situatie in Israël/Palestina een fundamentele verandering in visie en aanpak van de VN vereist. Die nieuwe strategie moet de grondoorzaken en de kern van de kwestie-Palestina aanpakken en het primaat van het internationaal recht herstellen.
De nieuwe, extreemrechtse coalitieregering in Israël heeft verklaard: ‘Het Joodse volk heeft een exclusief en onvervreemdbaar recht op alle delen van het land Israël. De regering zal de vestiging van de bevolking in alle delen van het land Israël bevorderen en vormgeven – in Galilea, de Negev, de Golan en Judea en Samaria.’
Met deze verklaring laat de regering openlijk zien geen onderscheid te maken tussen bezet Palestijns gebied en Israël binnen de erkende grenzen van voor juni 1967. Ze ontkent het recht op zelfbeschikking van het Palestijnse volk, erkend als een dwingende norm van internationaal recht. Ze laat zien dat Israël de intentie heeft om te annexeren, een ernstige schending van datzelfde recht. De verklaring houdt ook de impliciete dreiging van verdere gedwongen deportatie van het Palestijnse volk in.
Deze ontwikkeling vormt de grootste bedreiging voor het Palestijnse volk sinds de stichting van de staat Israël in 1948, toen 750 duizend Palestijnen – bijna driekwart van de bevolking – werden verdreven en in ballingschap gedwongen. Er bestaat een groot risico op een extreem gevaarlijke geweldsescalatie in de bezette Palestijnse gebieden, Israël en daarbuiten.
Vijfenzeventig jaar geleden stelde de VN een verdeling van Palestina in twee staten voor als politieke oplossing voor de kwestie-Palestina. Tot de dag van vandaag blijft het Palestijnse volk echter verstoken van een volledig soevereine staat, en gaat het gebukt onder wijdverbreide en systematische mensenrechtenschendingen door Israël, dat zijn verplichtingen als bezettingsmacht negeert. Gezaghebbende VN-deskundigen, mensenrechtenorganisaties en juridische experts hebben geconcludeerd dat Israël zich schuldig maakt aan de misdaad van apartheid tegen het Palestijnse volk, inclusief de Palestijnse vluchtelingen.
Het beleid van de nieuwe Israëlische regering geeft meer nog dan voorheen aanleiding om Israël te beschouwen als een koloniale staat. Israëls bezetting van Palestijns grondgebied is niet bedoeld als tijdelijk, maar als permanent – een illegale annexatie, zowel de jure als de facto. Volgens het VN-handvest is dit een daad van agressie.
Vorige pogingen om tot vrede te komen gingen uit van de verkeerde premisse dat twee ongelijke partijen in staat zouden zijn door middel van onderhandelingen een einde aan het conflict te maken. In plaats daarvan heeft deze benadering de positie van de koloniale mogendheid versterkt, in strijd met de fundamentele normen van het internationaal recht. Respect voor en naleving van die normen is een voorwaarde voor een oplossing – welke dan ook – en mag geen onderwerp van onderhandelingen zijn.
De ervaringen met het Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem hebben datzelfde inzicht geboden. Zo’n systeem kan niet worden hervormd door onderhandelingen; het moet in zijn geheel worden afgebroken.
De maatregelen waarmee de verkeerde premisse gepaard ging waren ronduit gebrekkig. De nadruk op de ontwikkeling van Palestijnse staatsinstellingen negeerde de realiteit dat onder bezetting en een apartheidsregime geen effectieve soevereiniteit kan bestaan. Pogingen om de Palestijnse economie te ontwikkelen hielden geen rekening met het feit dat Israël die economie in een wurggreep hield. De benadering van de Palestijnse vluchtelingenkwestie negeerde de behoefte aan duurzame oplossingen, waarvoor de VN sinds 1948 een speciale verantwoordelijkheid heeft.
Om tot vrede te komen is een fundamentele verandering van strategie van de VN en zijn lidstaten noodzakelijk. De nieuwe strategie moet de fouten en mislukkingen uit het verleden vermijden. Essentieel is dat de onvervreemdbare rechten van het Palestijnse volk volledig worden gerealiseerd. Zonder een rechtvaardige oplossing voor de situatie van de Palestijnen is er geen perspectief op een vreedzaam samenleven van de twee volken.
Sommige regeringen zijn terughoudend om deze realiteit te erkennen en blijven hopen dat onderhandelingen tussen de partijen tot een tweestatenoplossing zullen leiden, ondanks overvloedig bewijs van het tegendeel. Israël zal kritiek op zijn onrechtmatige handelen op agressieve wijze in verband blijven brengen met antisemitisme.
Onder deze omstandigheden is moedig en zelfverzekerd leiderschap van de secretaris-generaal van de VN vereist. Alleen zo kan ongekend bloedvergieten worden voorkomen en de weg naar een vreedzame en rechtvaardige oplossing worden geplaveid. De VN heeft niet alleen een permanente verantwoordelijkheid voor de kwestie-Palestina, maar ook het unieke gezag om een strategie te promoten die het internationaal recht en bestaande VN-resoluties respecteert.
In het licht van de meer dan waarschijnlijke verdere aantasting van de veiligheid van de Palestijnen in bezet gebied is daarnaast dringend behoefte aan maatregelen zoals die zijn genomen na het uitbreken van de eerste Palestijnse intifada in 1987. De VN zette toen, op aanmoediging van de Veiligheidsraad, een innovatieve beschermingsregeling op. Aanvullende beschermingsmaatregelen zijn nodig voor Palestijnse kinderen: 2022 was het dodelijkste jaar voor hen sinds de VN begon met het documenteren van slachtoffers.
Ook voor de Palestijnse vluchtelingen zou de secretaris-generaal een nieuwe benadering moeten bevorderen, met een versterkte nadruk op bescherming als voorwaarde voor een duurzame oplossing. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van de mogelijkheden die de New York Declaration on Refugees and Migrants uit 2016 biedt, alsmede van de expertise en ervaringen van de UNRWA en UNHCR.
Een nieuwe impuls voor internationale actie ten gunste van Palestijnse vluchtelingen is te lang uitgebleven en hoeft niet te wachten op andere maatregelen. Sterker, zo’n impuls kan bijdragen en richting geven aan het bredere politieke proces. Bovendien zou zo de noodzakelijke solidere financiële basis voor de UNRWA kunnen worden geschapen.
Het internationaal recht en de verantwoordelijkheid van de VN voor de kwestie-Palestina verplichten de internationale gemeenschap juridisch, politiek en moreel om een rechtvaardige oplossing van de kwestie te bewerkstelligen. Gezien de voornemens en maatregelen van de nieuwe Israëlische regering mag een nieuwe, effectieve strategie van de VN niet langer uitblijven.
We zijn ons ervan bewust dat ons initiatief weerstand zal oproepen van Israël en andere VN-lidstaten die de status quo in stand willen houden. Wij dringen er bij de secretaris-generaal op aan deze druk te weerstaan, en de onafhankelijke en leidende rol van de VN in de kwestie-Palestina in ere te herstellen – een kwestie die met haar geschiedenis van meer dan 75 jaar de langstlopende op de VN-agenda is.
Dit artikel is een bekorte versie van de open brief aan de secretaris-generaal van de VN die het Global Network on the Question of Palestine (GNQP) op 24 januari 2023 publiceerde. The Rights Forum maakt deel uit van het netwerk.
