Op uitnodiging van The Rights Forum geeft Michael Lynk, Speciaal VN-Rapporteur voor de mensenrechten in bezet Palestijns gebied, dinsdag 14 mei een lezing in Den Haag. Hoe staat het met de mensenrechten, en wat is in dat verband de verantwoordelijkheid van landen als Nederland?
De Canadees Michael Lynk is hoogleraar recht en doceert onder meer constitutioneel recht en mensenrechten. In 2016 werd hij door de Mensenrechtenraad van de VN benoemd tot Speciaal Rapporteur voor de situatie van de mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden: Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem.
Als onafhankelijk deskundige doet Lynk onderzoek en rapporteert hij eens per jaar aan de VN-Mensenrechtenraad. Zijn meest recente rapport dateert van half maart jl. Daarin benadrukt hij dat Israël systematisch weigert hem toegang te verlenen tot Palestijns gebied en anderszins medewerking te verlenen. Het beeld dat hij van de mensenrechtensituatie schetst is buitengewooon grimmig:
Palestinians living under Occupation are increasingly without hope, as the Occupation continues into its second half-century and the human rights situation deteriorates day-by-day.
In een recent interview met het Belgische Mondiaal Nieuws (MO) benadrukt Lynk dat Israël zich mogelijk schuldig maakt aan oorlogsmisdaden. Dat geldt specifiek voor het geweld dat Israëlische militairen gebruikten tegen Palestijnse betogers tijdens de ‘Grote Mars van Terugkeer’-demonstraties. Op de dag van Lynks lezing in Den Haag is het precies een jaar geleden dat Israëlische scherpschutters circa zestig demonstranten doodden. Sindsdien zijn nog talloze betogers gedood of verwond.
Eind februari concludeerde een onafhankelijke onderzoekscommissie dat Israëlische militairen op grote schaal het internationaal humanitair recht en de universele mensenrechten schonden door tijdens de demonstraties met scherpe munitie op betogers te schieten. In de onderzoeksperiode werden 183 Palestijnen met scherpe munitie doodgeschoten. In twee gevallen was dat mogelijk rechtmatig, in 181 gevallen niet. Daarnaast werden 6106 demonstranten met scherpe munitie verwond. Tegen Mondiaal Nieuws zegt Lynk daarover:
Schieten met scherp, niet alleen het doden van de demonstranten, is volgens internationaal recht compleet ongegrond en kan zelfs een oorlogsmisdaad zijn.
Datzelfde geldt voor de stichting en uitbreiding van kolonies (‘nederzettingen’) door Israël in Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever. In het Statuut van Rome, het oprichtingsstatuut van het Internationaal Strafhof, wordt het koloniseren van bezet gebied gedefinieerd als een oorlogsmisdaad.
Scherpe kritiek heeft Lynk op de houding van de internationale gemeenschap. Die veroordeelt de Israëlische misdaden weliswaar, maar weigert consequent Israël door middel van sancties tot het respecteren van het internationaal recht te dwingen. Daarmee verzaakt die gemeenschap zélf haar verplichtingen onder internationaal recht en biedt ze Israël de gelegenheid zijn misdaden voort te zetten. In zijn recente rapport legt Lynk de vinger op de zere plek:
A deep-rooted problem at the heart of this conflict has not been the clarity of international law, but the unwillingness of the international community to enforce what it has proclaimed.
Tegenover Mondiaal Nieuws verwijt Lynk met name de Europese Unie onoprechtheid en het meten met twee maten:
De EU is in vele opzichten wereldleider op het gebied van maatregelen tegen landen die de mensenrechten met voeten treden, waar de corruptie welig tiert of het internationaal recht geschonden wordt. De EU was zeer snel met sancties tegen Rusland na de annexatie van de Krim. Voor landen zoals Myanmar of Zimbabwe gelden soortgelijke maatregelen. De bezetting is al bijna 52 jaar aan de gang, de EU erkende zelfs al de talloze mensenrechtenschendingen begaan door Israël. Er is sprake van illegale annexatie van land en Israël toont allesbehalve goede wil omtrent het Palestijnse recht op zelfbeschikking. […] Toch is er geen sprake van sancties tegen Israël. Israël is een klein land en is in zijn handelsbetrekkingen voor 40 procent afhankelijk van de EU. Als de EU oprecht was in haar streven om een einde te maken aan de bezetting, zou ze dit doen, ze heeft alle juridische middelen in handen. Veroordeling zonder gevolgen is zinloos.
De kritiek van Lynk geldt in het bijzonder voor Nederland, dat met Den Haag de ‘Mondiale Hoofdstad van het Internationaal Recht’ binnen de grenzen heeft. Adel verplicht, maar de Nederlandse regering weigert tot dusver zelfs het Israëlische geweld tegen de demonstranten in Gaza te veroordelen. Door middel van een petitie, die tot 15 mei kan worden ondertekend, wil The Rights Forum de regering ertoe bewegen haar verantwoordelijkheden na te komen, ook als het om Israël gaat.
Kritiek heeft Lynk ook op het uitblijven van de database van Israëlische en buitenlandse bedrijven die betrokken zijn bij de illegale kolonisering van Palestijns gebied. In opdracht van de VN-Mensenrechtenraad stelt het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN (OHCHR) de database samen. Publicatie ervan is echter keer op keer opgeschoven. Lynk:
Ik ben diep teleurgesteld over de vertraging van die database. […] Het is belangrijk om een betrouwbare lijst te hebben van bedrijven die actief betrokken zijn bij de nederzettingen of industriële sites in de bezette gebieden. De nederzettingen zijn illegaal en worden ondersteund door zowel Israëlische als buitenlandse bedrijven. Zonder deze steun zouden de nederzettingen langzaamaan uitdoven.
Lynk stelt dat Israël met zijn beleid van eindeloze bezetting en voortgaande kolonisering afstevent op de zogeheten éénstaatoplossing, waarbij ‘de ene etnische groep de andere domineert en men daarmee alle garanties voor gelijke rechten van tafel gooit’. Die situatie heet ‘apartheid’, zegt hij tegen Mondiaal Nieuws. In feite is daarvan in bezet gebied al langer sprake, aldus Lynk. De felle protesten tegen die term veranderen daar niets aan:
Wanneer mensen bezwaar hebben tegen het woord ‘apartheid’, vraag ik hen hoe je een plek anders noemt met twee volkeren, met superieure rechten voor het ene volk en duidelijk inferieure rechten voor het andere. Als het woord ‘apartheid’ je niet bevalt, welk ander woord in de Engelse taal beschrijft de situatie op de bezette Westelijke Jordaanoever zo nauwkeurig? Ik denk niet dat er zo’n woord bestaat. Apartheid is een heel lelijk woord, de situatie in Palestina is in onze moderne wereld echter ook heel lelijk.
