Onder veiligheidsminister Ben-Gvir worden Palestijnse gevangenen nóg slechter behandeld. Het Israëlische gevangenissysteem heeft ‘het ondenkbare genormaliseerd en het onmenselijke gelegaliseerd’, schrijft de Palestijnse journalist Rajaa Natour.
Advocaat Ben Marmarelli had geen getuigenis van zijn cliënten nodig om te vermoeden dat er sprake was van wijdverbreide verkrachting. ‘Ik zag drie gevangenen in de gang, onder wie mijn cliënt, die allemaal vreemd liepen. Ze kwamen alle drie naar het spreekuur met de advocaat. Toen begreep ik wat er aan de hand was.’
Marmarelli biedt juridische bijstand aan Palestijnse ‘veiligheidsgevangenen’, die lange straffen uitzitten in zwaarbewaakte gevangenissen, en heeft momenteel één cliënt. Ik sprak hem op 13 november over de verslechterende gevangenisomstandigheden. ‘De gevangene [zijn cliënt] vertelde me dat ze hem verkrachtten met stokken. Hij zei dat ze hem vlak voordat ze hem naar mij brachten, verkracht hadden’, aldus Marmarelli.
Dit is geen breaking news: verkrachting van Palestijnse gevangenen met wapenstokken van bewakers in Israëlische gevangenissen is oud nieuws.
Nieuw is wel dat de onthullingen nu in de schijnwerpers staan – en wel om twee redenen. Ten eerste doorbreken Palestijnse slachtoffers de barrière van stilte en schaamte en durven ze te vertellen over marteling en verkrachting.
Ten tweede verzamelen mensenrechtenorganisaties zoals het Palestijnse Centrum voor de Rechten van de Mens (PCHR) getuigenissen, documenteren ze dit seksuele geweld nauwgezet en presenteren ze het als een integraal onderdeel van de aanhoudende genocide in Gaza.
Marmarelli kan een inkijk geven in hoe de Israëlische Gevangenisdienst (IPS) te werk gaat. Hij schetst een beeld van een machine die marteling en verkrachting heeft omgezet in een goed geolied beleid. Niet sporadisch, maar systematisch.
Volgens Marmarelli namen de verkrachtingen met wapenstokken een hoge vlucht nadat Itamar Ben-Gvir in 2022 aantrad. Als Israëlische minister van Nationale Veiligheid houdt Ben-Gvir rechtstreeks toezicht op de IPS. Hij bepaalt het beleid en stuurt de operaties aan.
Sinds zijn aantreden heeft hij aangedrongen op een strenger gevangenisregime voor Palestijnen, zoals het beperken van douche of buitentijd, afschaffen van bepaalde rechten en het ‘versoberen’ [lees: verslechteren] van de omstandigheden. Het past binnen zijn bredere agenda van confrontatie en geweld. Hij steunt openlijk gewelddadige kolonisten en is altijd verbeten tegenstander geweest van een akkoord met Hamas over een gevangenenruil en wapenstilstand.
Gevraagd wat er precies is veranderd onder Ben-Gvir – aarzelt Marmarelli even. ‘Ik weet het niet, maar ik heb geruchten gehoord. Er wordt gesproken over een bevel van bovenaf om Palestijnse veiligheidsgevangenen te mishandelen.’
Zijn vermoedens worden gestaafd door bevindingen van de VN-commissie tegen marteling, bestaande uit tien onafhankelijke experts. Israël voert een ‘de facto staatsbeleid van georganiseerde en wijdverbreide marteling en mishandeling’ in gevangenissen, schrijft de commissie deze week in een nieuwe beoordeling van de situatie.
Maar wie dit aan één man toeschrijft, houdt zichzelf voor de gek. De ‘Ben-Gvir-isering’ van de gevangenisdienst is geen persoonlijke gril – het is een institutionele transformatie die helemaal is doorgedrongen tot aan de bewakers. Bruut geweld is nu beleid, racisme is routine, en het vertrappen van de rechten van Palestijnse gevangenen is niet meer dan een gewone werkdag.
Verkrachting, vernedering en seksueel geweld zijn niet langer uitzonderingen – ze zijn het logische gevolg van een systeem dat zich richt op wraak, niet op gerechtigheid. Een gevangenisdienst die wordt bestuurd langs juridische en ethische normen, zou bezwijken onder morele druk wanneer er op deze schaal geweld, racisme en misbruik plaatsvindt. Maar de IPS brak niet – ze paste zich aan, normaliseerde het ondenkbare en legaliseerde het onmenselijke.
Marmarelli zegt dat de wapenstokverkrachtingen samenvallen met de bezoeken van advocaten van Palestijnse gevangenen. ‘De vorige keer vroeg mijn cliënt me zelfs niet meer te komen. Want elke keer dat ik kom, slaan en verkrachten ze hem. Ik denk dat dit expres gebeurt’, zegt hij.
Ja, u leest het goed: de gevangenisdienst gebruikt de lichamen van gevangenen als tokens om juridische bezoeken te ontmoedigen. Het werkelijke doel? De laatste banden van Palestijnse gevangenen met de buitenwereld verbreken en de IPS een blanco cheque geven om te doen wat ze willen.
Om de omvang van de praktijk te illustreren, legt Marmarelli uit dat het vroeger minstens drie maanden duurde om zelfs maar een kort gesprek te regelen tussen een Palestijnse veiligheidsgevangene en een advocaat. Nu duurt het slechts een week, en daarmee is het aantal verkrachtingen enorm gestegen voor gevangenen die aandringen op juridisch advies. ‘Stel je voor,’ zegt Marmarelli, ‘als deze verkrachtingen bijna wekelijks plaatsvinden, altijd vlak voor het bezoek van de advocaat, is de kans groot dat er veel bewakers bij betrokken zijn. Het kan toch onmogelijk elke week dezelfde bewaker zijn?’
Ben-Gvir heeft talloze politieke, institutionele en juridische handlangers gehad om het gevangenissysteem dergelijke gruwelijkheden te laten institutionaliseren.
Nadat Ben-Gvir zijn nieuwe strafmaatregelen tegen Palestijnse gevangenen aankondigde – zoals het verminderen van voedselrantsoenen, het schrappen van familiebezoeken of het beperken van de toegang tot onderwijs – werden deze doorgevoerd zonder effectieve tegenwerking van andere overheidsinstanties.
Toen advocaten en mensenrechtenorganisaties deze maatregelen voor de rechter aanvochten, weigerden rechtbanken in te grijpen. Marmarelli zegt dat Israëlische rechtbanken – waaronder het Hooggerechtshof – volledig medeplichtig zijn aan het regime van seksueel geweld en marteling.
‘Ik dien het ene na het andere verzoekschrift in,’ vertelt hij, ‘maar ze worden met volslagen onverschilligheid ontvangen, zelfs door het Hooggerechtshof, dat juist de rechten van Palestijnse gevangenen zou moeten beschermen.’
Petities die de zware omstandigheden of het misbruik aankaarten, worden vaak afgewezen, vertraagd of met minimale tussenkomst van het Hof beantwoord. In één zaak in 2024 deed het Hooggerechtshof slechts een uitspraak over de hoeveelheid voedsel die aan gevangenen werd verstrekt. Het was een zwakke en algemeen-geformuleerde uitspraak, waarmee het Hof ernstigere beschuldigingen van mishandeling en marteling omzeilde.
De keuze van het Hof om zich uitsluitend te richten op voedsel en seksueel geweld en marteling te negeren, is niet alleen bureaucratische nalatigheid – het weerspiegelt een weloverwogen, systematisch beleid om de onderdrukkingsmachine soepel te laten draaien. Het past binnen een patroon van institutionele instemming dat ervoor heeft gezorgd dat Ben-Gvir’s radicale agenda vaststaand beleid is geworden.
Dit is hetzelfde systeem dat een officier van justitie ontsloeg en later zelfs arresteerde wegens het lekken van videobewijs van een Palestijnse gevangene die werd verkracht in een Israëlische gevangenis. De klokkenluider werd gestraft in plaats van de daders.
Erger nog, in plaats van de berg rapporten en getuigenissen van Palestijnse gevangenen te onderzoeken richt het Hooggerechtshof zich op de advocaten zelf en dreigt hun vergunningen in te trekken, zegt Marmarelli. Hij geeft toe dat hij bang is: de staat – inclusief het rechtssysteem – maakt van advocaten publieke vijanden, brandmerkt hen als aanstokers en als bedreigingen voor de nationale eenheid in tijden van ‘crisis’.
‘Het is moeilijk om dit werk te doen’, zegt Marmarelli. ‘Alle advocaten die Palestijnse veiligheidsgevangenen bezoeken, ondervinden enorme moeilijkheden. Ooit lieten ze me vier uur buiten de gevangenis wachten, midden in de woestijn, en uiteindelijk lieten ze me [mijn cliënt] niet bezoeken.’
Verkrachting is niet nieuw. Het apparaat dat marteling en verkrachting in Israëlische gevangenissen mogelijk maakt, is niet nieuw. Het is efficiënter geworden, meer wijdverbreid, meer vastberaden: het dient het apartheidsregime en geeft bewakers de bevoegdheid om met volledige straffeloosheid te handelen. En door petities en zorgen te negeren, legaliseert het Hooggerechtshof seksueel geweld en geeft het de IPS een vrijbrief om door te gaan.
Het enige wat het hof heeft gedaan, is iets meer voedsel eisen voor Palestijnse gevangenen – net genoeg om ze in leven te houden zodat de bewakers hun werk kunnen voortzetten. ‘Elk bezoek van een advocaat aan een gevangene is een soort trauma’, zegt Marmarelli.
