Israëlische politici reageren opgetogen op de dood van de Iraanse generaal Qassem Soleimani, die afgelopen nacht in opdracht van president Trump werd vermoord. Elders wordt de actie beschouwd als onverantwoord en de opmaat voor verdere escalatie in het Midden-Oosten.
In Israël is verheugd gereageerd op de dood van Qassem Soleimani, de generaal die als de machtigste man van Iran werd beschouwd na opperste leider Ali Khamenei. Soleimani, de strateeg achter de Iraanse rol in onder andere Irak, Syrië en Libanon, werd afgelopen nacht in Bagdad gedood door een Amerikaanse raket.
‘Zijn verdiende loon’, zei Yair Lapid, de tweede man van Kahol Lavan (Blauw en Wit), de partij van voormalig legerleider Benny Gantz. Hij feliciteerde de Amerikaanse president Donald Trump met het uitschakelen van ‘de terrorist die verantwoordelijk is voor de dood van duizenden onschuldige burgers’.
Vergelijkbare commentaren kwamen van vrijwel alle andere politieke partijen. ‘Met de liquidatie van de grootste terrorist van het Midden-Oosten heeft de VS een harde klap uitgedeeld aan Iran’, oordeelde parlementslid Keti Shitrit van de Likud-partij van premier Benjamin Netanyahu. ‘We zijn vandaag wakker geworden in een nieuw Midden-Oosten’.
Alleen de Verenigde Lijst, de coalitie van vier overwegend Palestijnse partijen in de Knesset, veroordeelde de Amerikaanse aanval en waarschuwde voor de gevolgen voor Israël. ‘Wie vandaag de champagne ontkurkt snapt niet dat de moord op Soleimani kan leiden tot een aanval op Israël’, zei de joodse parlementariër Ofer Cassif van de partij.
De Israëlische ministers kregen opdracht van premier Netanyahu zich van commentaar te onthouden. Alleen Netanyahu zelf, die een bezoek aan Griekenland afbrak en terugvloog naar Israël, hield zich daar niet aan. Hij prees de Amerikaanse actie en verzekerde dat Israël schouder aan schouder staat met de VS ‘in zijn rechtvaardige strijd voor veiligheid, vrede en zelfverdediging’.
Qassem Soleimani stond sinds 1998 aan het hoofd van de elitebrigade Al-Quds (‘Jeruzalem’) van de Revolutionaire Garde, het machtige korps dat losstaat van het leger en direct onder geestelijk leider Khamenei valt. De brigade is vooral actief buiten Iran. Ze was onder meer betrokken bij de opbouw van de militaire tak van Hezbollah in Libanon, en wordt verantwoordelijk gehouden voor aanslagen op opponenten en Israëlische en joodse doelen in diverse landen. Soleimani zou ook de Iraanse contacten coördineren met Hamas, dat de scepter zwaait in de Gazastrook, en sjiïtische milities in Irak, waaronder de Kataib Hezbollah. Bij de Amerikaanse aanval afgelopen nacht kwam ook de vooraanstaande Iraakse militieleider Abu Mahdi al-Muhandis om.
De afgelopen jaren was de Al-Quds-brigade onder andere openlijk actief in Syrië en Irak, waar ze een rol speelde in de strijd tegen Islamitische Staat (IS), maar ook de Syrische president Assad steunde bij het neerslaan van de burgeroorlog tegen zijn bewind. De groeiende Iraanse invloed in de regio was voor Israël reden met grote regelmaat aanvallen uit te voeren op doelen in Syrië, Libanon en Irak, waarvan het beweerde dat ze onder Iraanse controle stonden.
Onder premier Netanyahu geldt het regime in Teheran al jaren als Israëls aartsvijand, het Kwaad in eigen persoon dat koste wat kost ten val moet worden gebracht. In Donald Trump vond Netanyahu een even radicale bondgenoot. In mei 2018 trok Trump zich terug uit het internationale nucleaire akkoord met Iran, waarna hij een nog immer groeiende reeks sancties tegen het land afkondigde. Tot verdriet van Netanyahu liet Trump zich tot afgelopen nacht niet verleiden tot een militaire aanval op Iraanse doelen, al scheelde het enkele malen weinig.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo noemde de liquidatie van Soleimani vandaag met zoveel woorden zelfverdediging. Soleimani stond op het punt een grote aanval uit te voeren, stelde hij, waarbij talloze Irakezen en mensen in andere landen, en mogelijk ook ‘tientallen of honderden’ Amerikanen zouden zijn omgekomen. Pompeo wilde niet zeggen waar de kennelijke aanval zou plaatsvinden en wat die beheldse. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie was Soleimani van plan ‘Amerikaanse diplomaten en ambtenaren in de regio’ aan te vallen.
Vanuit de Democratische Partij kreeg Trump om twee redenen bikkelharde kritiek. Ten eerste omdat hij verzuimd had het Congres in te lichten en om toestemming te vragen, ten tweede omdat hij ‘de VS op de drempel brengt van een groot militair conflict in het hele Midden-Oosten’, zoals presidentskandidaat Joe Biden het uitdrukte. ‘Trump gooit een staaf dynamiet in een kruitvat’, zei hij.
Andere Democraten noemde de liquidatie van Soleimani ‘roekeloos’, ‘onverantwoord’ en ‘een gevaarlijke escalatie’. De Republikeinen daarentegen steunden het besluit van Trump. De Republikeinse senator Lindsey Graham had de volgende boodschap voor Iran: ‘Als je nog meer wilt, kun je het krijgen.’
De Iraanse leider Khamenei kondigde vanochtend al ‘harde vergeldingsmaatregelen’ aan. De Amerikaanse regering riep alle Amerikanen in Irak op het land ‘direct te verlaten’. Israël voerde de beveiliging van zijn diplomatieke vestigingen op en sloot een populair skigebied op de bezette Syrische Hoogvlakte van Jawlan (Golan). Ook waarschuwde het Hamas en Islamitische Jihad in Gaza zich koest te houden. Geen van beide organisaties heeft overigens opgeroepen tot vergeldingsacties tegen de VS of Israël.
Vanuit de VN en de EU, en van landen als Duitsland, Groot-Brittannië, Irak, Saudi-Arabië en China klonken oproepen om het hoofd koel te houden. ‘De wereld kan niet nog een oorlog in de Golfregio aan’, zei secetaris-generaal António Guterres van de VN.
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken stelde vanmiddag dat Iran de instabiliteit in de regio heeft vergroot, maar dat ‘niemand gebaat is bij escalatie’. Zijn ministerie adviseert Nederlanders die zich in Bagdad bevinden te proberen de stad ‘op een veilige manier te verlaten’.
In de Tweede Kamer wordt de actie van Trump van links tot rechts in scherpe bewoordingen veroordeeld: ‘ongekend en onverantwoord’ (Sjoerd Sjoerdsma, D66), ‘een ongekende stap’ (Sven Koopmans, VVD) en ‘enorme escalatie’ (Sadet Karabulut, SP). De Kamerleden dringen aan op ‘de-escalatie’ en een mogelijke bemiddelende rol van de EU.
