Israël heeft de bij de Al-Aqsa-moskee geplaatste apparatuur onder grote druk verwijderd, maar zint op andere maatregelen. Een officiële Palestijnse reactie wordt later vandaag verwacht. Intussen wijzen organisaties op de gevolgen en risico’s van de crisis.
Het Israëlische kabinet heeft gisteravond besloten de eerder geïnstalleerde toegangspoortjes en camera’s van het complex rond de Al-Aqsa-moskee te verwijderen. Als officiële reden worden ‘adviezen van de veiligheidsdiensten’ opgegeven, maar waarnemers zien een direct verband met de inspanningen van Jordanië, eerder maandagavond, om een bij een schietpartij betrokken Israëlische ambassadebewaker vrijgeleide te verlenen. De adviezen waarop het kabinet zich nu beroept werden vrijdag juist door premier Netanyahu met catastrofale gevolgen in de wind geslagen.
Waarnemers bevestigden vanmorgen dat Israël de geplaatste poortjes en camera’s heeft verwijderd. Of daarmee de rust wordt hersteld is echter onzeker. Het Israëlische kabinet maakte bekend ‘slimme technologie’ te willen installeren om toch toezicht te houden op bezoekers aan de Haram al-Sharif (Tempelberg) – de heuvel waarop zich onder meer de Al-Aqsa-moskee en de Rotskoepelschrijn bevinden. Zondag werd zo’n alternatief door Palestijnse religieuze leiders al van de hand gewezen; zij nemen slechts genoegen met volledig herstel van de status quo. Vanmorgen werd dat standpunt herhaald. In de loop van dinsdag wordt een officiële reactie verwacht.
Afgelopen dagen hielden de gewelddadigheden aan. In Oost-Jeruzalem en verspreid over de Westelijke Jordaanoever werd door Israëlische politie en militairen hard opgetreden tegen demonstrerende en op straat biddende Palestijnen. Daarbij vielen talloze gewonden. Maandag werd tijdens protesten bij de plaats Hizma een Palestijn in het hoofd geschoten; naar verluidt is zijn toestand kritiek. ’s Avonds werden aanvallen van Israëlische troepen gemeld bij Sa’ir en Al-Khadir. Afgelopen nachten werden bij Israëlische acties overal op de Westelijke Jordaanoever tientallen Palestijnen van hun bed gelicht en afgevoerd. In de Israëlische plaats Petah Tikva werd maandag een Israëli van Palestijnse komaf door een Palestijn met een mes gestoken.
In de op de Westelijke Jordaanoever gelegen illegale Israëlische kolonie Halamish, de plaats waar vrijdag drie kolonisten door een jonge Palestijn werden gedood, werd als strafmaatregel een begin gemaakt met uitbreiding van de kolonie. Daartoe werd rond een caravan een outpost ingericht en een door Palestijnen gebruikte weg afgesloten – het klassieke geboorteproces van menige Israëlische kolonie. Aanwezige militairen grepen niet in. Kolonistenleiders riepen de Israëlische regering in agressieve bewoordingen op de kolonisering van Palestina te intensiveren, en zich ‘niet langer te laten vernederen door onze vijanden’.
De Palestinian Red Crescent Society (PRCS, Palestijnse Rode Halve Maan) heeft maandag opgave gedaan van het totaal aantal Palestijnse gewonden dat door de organisatie is geregistreerd tijdens de tien dagen durende botsingen tussen Israëlische troepen en Palestijnse burgers. In totaal werden ruim 1090 gewonde Palestijnen behandeld, van wie 405 aan schotwonden, 471 vanwege verstikking door traangas, en 216 in de categorie ‘aangevallen, verbrand of overreden’. Van de gewonden vielen er 376 in Oost-Jeruzalem.
De opgave betreft ‘slechts’ de gewonden die vielen ten gevolge van de afsluiting van de Al-Aqsa-moskee. De aantallen gewonden die vallen bij de nachtelijke acties van het Israëlische leger en als gevolg van geweld door kolonisten zijn hierin niet opgenomen. Het Israëlische leger voert verspreid over de Palestijnse Westelijke Jordaanoever gemiddeld 95 ‘acties’ per week uit. Naar schatting worden dagelijks gemiddeld 15 – veelal jonge – Palestijnen van hun bed gelicht en met onbekende bestemming afgevoerd. Daarbij wordt grof geweld gebruikt, vallen talloze gewonden, en meer dan eens doden.
De Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem gaf maandag een persbericht uit waarin de Israëlische regering wordt beschuldigd van een ‘onvoorstelbare minachting voor het welzijn en de veiligheid van de inwoners van Oost-Jeruzalem’, en van het ontwrichten van het dagelijks leven van tienduizenden van hen.
Op basis van eigen onderzoek concludeert B’Tselem dat door de Israëlische politie ‘excessief en onrechtmatig geweld’ is ingezet tegen Palestijnse burgers. De organisatie citeert een verslag van het Rode Kruis, waaruit blijkt dat tussen 14 en 23 juli zo’n 120 Palestijnen zijn opgenomen in ziekenhuizen in Jeruzalem om te worden behandeld aan de inademing van traangas, schotwonden en ander fysiek letsel.
B’Tselem spreekt een harde veroordeling uit over de inval van de Israëlische politie in het Al-Muqassad-ziekenhuis in Oost-Jeruzalem. Daar gebruikte de politie afgelopen vrijdag grof geweld tegen medisch personeel, ziekenhuismedewerkers en bezoekers, en werd zelfs een operatie van een zwaargewonde Palestijn verstoord. Op de binnenplaats werden traangas- en schokgranaten afgevuurd.
De organisatie concludeert dat Israëls misdragingen tekenend zijn voor de wijze waarop dat land bezet Oost-Jeruzalem in zijn greep houdt, en dat rigoureuze verandering van dit regime noodzakelijk is om de mensenrechten van de lokale bevolking te beschermen. Uit het persbericht:
During these recent events, Israel has repeatedly demonstrated sweeping disregard for the lives and security of Palestinian residents of East Jerusalem, and for their right to maintain a normal routine.
The Israel Police treated Palestinian residents as if they were enemy soldiers, rather than as a civilian population for whose wellbeing and security it is responsible.
This conduct is part of the way Israel controls East Jerusalem: Israeli authorities view the Palestinian residents as an undesirable presence, people who are worth less, with all this implies, including the use of lethal force.
Maandag kwam in New York de VN-Veiligheidsraad bijeen voor een briefing door Niclolay Mladenov, de Speciale Coördinator van de Verenigde Naties voor het Midden-Oosten Vredesproces. Tot de bijeenkomst was verzocht door Zweden, Egypte en Frankrijk. Dinsdag komen de afzonderlijke lidstaten aan het woord.
In een persverklaring onderstreepte Mladenov de noodzaak dat de status quo – de situatie die bestond voordat Israël besloot tot het plaatsen van elektronische apparatuur – zo snel mogelijk wordt hersteld. Hij bedankte de Israëlische premier Netanyahu voor diens verzekering dat Israël geen intentie heeft de status quo te wijzigen, en benadrukte dat die vóór vrijdag dient te zijn hersteld om te voorkomen dat het vrijdaggebed aanleiding geeft tot verdere escalatie.
Mladenov sprak Israël als occupying power aan op zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van het internationaal humanitair recht en de mensenrechten, en riep het land op tot het voorkomen van verdere escalatie en meer slachtoffers. Palestijnse leiders werden opgeroepen om hun veroordeling uit te spreken over verklaringen van facties die het geweld verder aanwakkeren.
De VN-diplomaat voegde nog een paar belangrijke perspectieven toe. Daaronder het feit dat de gebeurtenissen plaats kunnen vinden dankzij het politieke vacuüm – het ontbreken van elk perspectief op een politieke oplossing door onderhandelingen. Hij wees op het risico dat de strijd tussen Israëli’s en Palestijnen bij absentie van zo’n politiek kader uitmondt in een religieus conflict.
Tenslotte riep Mladenov de wereld op om de gebeurtenissen van de afgelopen tien dagen vooral niet te beschouwen als een lokaal conflict, maar als een kwestie die honderden miljoenen, mogelijk miljarden burgers raakt, en zich gemakkelijk kan uitbreiden buiten de grenzen van Palestina/Israël en die van het Midden-Oosten.
