Trump verkleint de kans op vrede en zet de deur open voor geweld: van alle kanten krijgt de Amerikaanse president keiharde kritiek vanwege zijn erkenning van Jeruzalem als Israëls hoofdstad. Minister Zijlstra noemt de stap ‘onverstandig en contraproductief’.
Van Chili tot Indonesië en van Den Haag tot zijn eigen Washington krijgt Trump harde kritiek op wat algemeen wordt gezien als een roekeloze stap die explosieve gevolgen kan krijgen. Gisteravond maakte Trump bekend dat de Verenigde Staten (VS) Jeruzalem officieel als Israëls hoofdstad erkennen en voorbereidingen treffen voor de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem.
Zelfs in zijn naaste omgeving bestond veel weerstand tegen dat voornemen, aldus CNN. Tot het laatste moment probeerden de ministers Rex Tillerson (Buitenlandse Zaken) en James Mattis (Defensie) en CIA-chef Mike Pompeo de president van zijn voornemen af te houden. Trumps speciale gezanten en adviseurs – schoonzoon Jared Kushner en Jason Greenblatt – adviseerden hem uitvoering van het plan op te schorten. Vice-president Mike Pence, VN-ambassadeur Nikki Haley en Trumps ambassadeur in Tel Aviv David Friedman drongen juist aan op de verplaatsing van de ambassade, die een scherpe breuk met het traditionele Amerikaanse beleid betekent.
Met eensgezindheid reageren de belangrijkste Palestijnse partijen op Trumps besluit. Trump maakt een eind aan het vredesproces en de tweestatenoplossing en zet de deur open voor geweld, luidt hun kritiek. President Mahmud Abbas van de Palestijnse Autoriteit deed op het laatste moment een beroep op de Verenigde Naties (VN) om Trump van zijn roekeloze stap te weerhouden, en riep gisteravond op tot een spoedzitting van de VN-Veiligheidsraad. Die oproep kreeg bijval van acht leden van de Raad. De Veiligheidsraad komt morgen bijeen.
Abbas stelde verder dat Trump Israël met zijn besluit ‘beloont’ en aanmoedigt de bezetting van Palestijns gebied voort te zetten. Hij benadrukte dat de VS zich heeft gediskwalificeerd als bemiddelaar tussen Israëli’s en Palestijnen, een oordeel dat aan Palestijnse zijde algemene bijval kreeg. De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) verklaarde bij monde van Sa’ib ‘Urayqat (Saeb Erekat) dat Trump de regio ‘richting chaos en geweld duwt’, en dat de Palestijnen weinig anders rest dan ‘te strijden voor gelijke rechten’ in een staat die heel historisch Palestina omvat.
Hamas-leider Ismail Haniya noemde Trumps besluit ‘een oorlogsverklaring’ en riep de Palestijnen op tot eenheid en voorbereiding van een intifada (opstand). Ook uit andere hoeken klonk de oproep tot een (geweldloze) intifada; Israël en de VS moeten merken dat de Palestijnen hun eenzijdige claim op Jeruzalem niet accepteren, is de redenering. Eerder al kondigden diverse Palestijnse groeperingen ‘drie dagen van woede’ aan. Vandaag kwam het op de Westoever, in Oost-Jeruzalem en in Gaza tot botsingen tussen Palestijnen en het Israëlische leger, waarbij aan Palestijnse zijde naar verluidt ruim honderd gewonden vielen.
In Den Haag riep de Palestijnse ambassadeur Rawan Sulaiman de internationale gemeenschap op de rechten van de Palestijnen en de tweestatenoplossing actief in bescherming te nemen, onder meer door de staat Palestina te erkennen:
We strongly urge the international community, and the EU and the Netherlands specifically, to move beyond hollow statements and salvage the two-State solution, the only possible solution, by taking independent action, including recognizing the State of Palestine on the border of 1967, with East Jerusalem as its capital.
De Nederlandse regering noemt het besluit van Trump ‘onverstandig en contraproductief’. Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken waarschuwt voor schade aan het vredesproces. Een gedeeld Jeruzalem, zowel hoofdstad van Israël als van Palestina, is een voorwaarde voor vrede, stelt hij:
Wij zijn altijd heel helder geweest: een eindoplossing is een tweestatenoplossing. En daarbij hoort dat Jeruzalem een gedeelde hoofdstad wordt voor de Palestijnen en Israël.
Zijlstra vreest dat het Amerikaanse besluit tot opstand en geweld gaat leiden. De situatie kan ‘buitengewoon explosief’ worden, zegt hij:
Dit soort eenzijdige stappen kunnen buitengewone gevolgen hebben: onrust en erger. […] Afhankelijk van hoe het precies wordt gebracht kan dit een buitengewoon explosieve situatie met zich meebrengen.
De Franse president Macron, de Britse premier May, de Duitse kanselier Merkel, de Italiaanse premier Gentiloni, de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Wallstrom en EU-‘buitenlandminister’ Federica Mogherini – allen keuren zij de Amerikaanse stap om Jeruzalem als Israëls hoofdstad te erkennen in scherpe bewoordingen af. Hun voornaamste punt van kritiek luidt dat de status van Jeruzalem niet eenzijdig door Israël en de VS kan worden bepaald, maar alleen door de Israëli’s en Palestijnen samen, in het kader van een alomvattend en door de Verenigde Naties (VN) bekrachtigd vredesakkoord.
De Europese bewindslieden laten er geen misverstand over bestaan dat de Israëlische claim op Jeruzalem geen enkele waarde heeft. Jeruzalem moet de gedeelde hoofdstad van de staten Israël en Palestina worden, stellen zij. Met zijn eenzijdige stap brengt Trump de vrede in gevaar en stuurt hij aan op escalatie en geweld.
Ook secretaris-generaal Antonio Guterres van de VN noemde opdeling van Jeruzalem een voorwaarde voor vrede. Israëli’s en Palestijnen zullen daar een akkoord over moeten sluiten op basis van de relevante resoluties van de Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering van de VN, stelde hij.
In het Midden-Oosten spraken onder meer Egypte, Saudi-Arabië, Jordanië, Libanon, Qatar, Irak en Turkije zich scherp uit tegen Trumps besluit. De Jordaanse koning Abdullah, die een belangrijke rol speelt als beschermer van de islamitische en christelijke heiligdommen in Jeruzalem, waarschuwde Trump dat zijn besluit ‘gevaarlijke consequenties voor de stabiliteit en veiligheid van de regio’ kan krijgen. Zaterdag komt de Arabische Liga in Jordanië bijeen om de ontwikkelingen te bespreken. Abdullah stelde dat er geen alternatief is voor de tweestatenoplossing.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan stelde dat de ontwikkeling reden voor Turkije kan zijn de diplomatieke betrekkingen met Israël te verbreken. Woensdag komt de Organisatie voor Islamitische Samenwerking (OIC) in Istanbul bijeen om de Jeruzalem-kwestie te bespreken.
In de VS kreeg Trump harde kritiek op zijn ‘onverantwoorde’ besluit van joodse organisaties. Hun argumenten en waarschuwingen komen overeen met die van bovengenoemde critici. Voorzitter Jeremy Ben-Ami van de organisatie J Street wees Trump erop dat slechts een kleine minderheid van de joodse Amerikanen – krap 20 procent – achter zijn besluit staat. ‘Trump brengt bloedvergieten, en niet vrede naar Jeruzalem’, schrijft Ben-Ami in Haaretz.
Zonder rechtvaardigheid is er in het vredesproces geen vooruitgang mogelijk.
Tineke Lodders Politica
