In het Palestijns-Israëlische ‘conflict’ staat niet alleen de toekomst van de Palestijnen op het spel, maar ook die van de internationale rechtsorde. Daar horen de media bovenop te zitten.
De NOS heeft onvoldoende aandacht besteed aan het baanbrekende oordeel van het Internationaal Gerechtshof over de juridische consequenties van de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden. Dat blijkt uit een e-mail die wij op 8 augustus ontvingen van de hoofdredactie van NOS Nieuws. Die volgde op een brief die wij op 31 juli stuurden over die ommissie.
Het Gerechtshof oordeelde op 19 juli dat Israëls aanwezigheid in bezet gebied illegaal is, en direct moet worden beëindigd. De Palestijnse bevolking dient schadeloos te worden gesteld, en verdreven of gevluchte Palestijnen moeten kunnen terugkeren. Derde landen zoals Nederland hebben de plicht om het oordeel van het hof te helpen realiseren.
De NOS volstond met een kort bericht op haar Midden-Oostenblog waarin de essentie van het oordeel volkomen werd gemist. Het NOS Journaal besteedde er helemaal geen aandacht aan. In Nieuwsuur werd de uitspraak kort genoemd, maar ontbrak de nodige context. Daarna werd het stil.
Deden andere media het beter? NRC, de Volkskrant en Trouw publiceerden artikelen in aanloop naar, en in reactie op het oordeel. Hoewel die belangrijke observaties bevatten, ontbraken andere, en bleef een brede beschouwing uit. De omroepen – bekend om hun hyperige talkshows – besteedden vrijwel geen enkele aandacht aan het belangrijke oordeel van het hof.
Onze conclusie is dat de media tekort zijn geschoten in hun verslaggeving, en zeker in hun duiding. Gevolg is dat het oordeel van het hof, en de ook voor Nederland vérgaande betekenis, aan de meeste Nederlanders voorbij is gegaan. Dat is om meerdere redenen ernstig.
Zo biedt het oordeel van het hof het verlossende antwoord op de stelling dat sprake zou zijn van een ‘complex conflict’ waarover niet zomaar een mening kan worden gevormd. Decennialang hebben politici, media en pro-Israël-organisaties die illusie met succes rondgepompt, waarbij de ‘complexiteit’ werd opgevoerd als sta-in-de-weg voor een oplossing.
Dat is een bedrieglijke voorstelling van zaken. Wie de regels schrapt, houdt nou eenmaal een onbegaanbaar speelveld over. Maar wie ze toepast, krijgt zicht op een oplossing. Dat maakt het oordeel van het hof zo belangrijk. Het toont aan dat toepassing van het recht leidt tot een kristalheldere en vooral rechtvaardige oplossing. Het vormt bovendien de laatste strohalm voor de tweestatenoplossing. De enige ‘complexiteit’ is dat Israël die afwijst. Zo liggen de kaarten.
Die betekenis had op de redacties tot inzicht moeten leiden. En tot publicaties waarin wordt afgerekend met de valse voorstelling van een ‘complex conflict’. Die kans is gemist, en vermoedelijk niet eens begrepen. Lezers en kijkers betalen de prijs: voor velen blijft het conflict complex en onoplosbaar.
Maar er is nog iets anders. Het oordeel van het Gerechtshof weerspiegelt het stelsel van verdragen dat de internationale rechtsorde vormt. Daarvan zijn niet alleen de Palestijnen afhankelijk, maar alle volken en staten ter wereld. Staan we toe dat dit stelsel verwordt tot een willekeurig instrument, dan ondermijnen we het fundament van onze beschaving. Dat in afwachting van de dag waarop wij daar zelf het slachtoffer van worden. Een beroep op de rechtsorde zal dan niet meer helpen.
Dat proces is desondanks volop gaande, met Israël in een hoofdrol. Het land schendt de rechtsorde al decennia. Dat kan alleen dankzij de inspanningen van met name de VS en de EU, met Nederland in de voorhoede. Die vrijwaren Israël op elk podium van sancties, en zijn ook zelf bereid het recht te ondermijnen om het land van dienst te zijn. Voor dat meten met twee maten betalen primair de Palestijnen de prijs, maar de schade strekt zich uit tot de hele internationale gemeenschap.
Dat perspectief werd door de media volledig gemist. En niet voor het eerst: het oordeel van het Gerechtshof zet een onderwerp op de agenda dat om aandacht schreeuwt, maar door de media structureel wordt genegeerd. Nederlanders hebben dan ook geen idee van de onherstelbare gevolgen die de Nederlandse pro-Israëlpolitiek ook over henzelf afroept. Het wordt hen domweg niet verteld.
Integendeel, vrijwel alle media die het oordeel van het Gerechtshof beschreven, onderstreepten dat dit ‘niet bindend’ zou zijn. De NOS volhardt daar ook nu nog in. Dat is misleidend. De verdragen waarop het hof zich baseert zijn wel degelijk bindend, schrijft het hof nota bene zelf. Voor Nederland telt dat extra zwaar gezien de verplichtingen die de Grondwet stelt aan de bescherming van de internationale rechtsorde. Waarom, vragen wij ons af, schrijft een journalist dat niet gewoon op?
Om deze redenen had het oordeel van het Gerechtshof aanleiding moeten zijn voor grondige duiding en debat. Op de politiek hoeft daarbij niet te worden gerekend. Het zijn de media die als ‘waakhond van de democratie’ de verantwoordelijkheid hebben om burgers goed te informeren en op te komen voor de rechtsorde.
Daarvoor bestaat ook een niet gering eigenbelang. Bij een instortende rechtsorde horen de media overal tot de eerste slachtoffers. Roep dat niet over jezelf af, is ons klemmende advies. En ook niet over anderen.
