Bij het overlijden van vredesactivist Uri Avnery, 1923-2018

De Israëlische vredesactivist Uri Avnery (94) is op 20 augustus in Tel Aviv na een kort ziekbed overleden. Zijn betekenis voor de Israëlische vredes­beweging en de Israëlische en Palestijnse mensen­rechten­beweging valt moeilijk te overschatten.

Avnery was journalist, parlementslid, activist en eenmans diplomatiek bedrijf. Hij zwom tegen de stroom in, hoe sterk die stroom ook was. Hij maakte daardoor veel vijanden, werd weggehoond, maar de seculiere Avnery werd gedreven door een onverwoestbaar ‘Bijbels’ rechtvaardig­heids­gevoel. Hij liet zich door niets en niemand uit het veld slaan.

Avnery was de centrale figuur van de vredesbeweging Gush Shalom. Tientallen jaren hebben we hem vanuit het Steuncomité Israëlische Vredes- en Mensen­rechten­organisaties (SIVMO) kunnen helpen.

Ontmoeting met Yasser Arafat

De redactie van De Brug, het kwartaalblad van SIVMO, schrijft:

Avnery werd op 10 september 1923 geboren in Beckum, Duitsland, als Helmut Ostermann. Hij emigreerde met zijn ouders in 1933, na het aan de macht komen van Hitler, naar Palestina.

Velen kennen Avnery als de eerste Israëli die een ontmoeting had met Yasser Arafat in het belegerde Beirut ten tijde van de Eerste Libanon-oorlog in 1982, waarmee hij een opening creëerde voor Israël en de PLO om met elkaar in contact te treden. In die tijd waren contacten met de PLO in Israël bij wet verboden. Hij was ook een van de eersten die openlijk stelling nam voor een tweestaten­oplossing: voor een onafhankelijk Israël en een onafhankelijk Palestina, vreedzaam naast elkaar. In de jaren zeventig en tachtig nog een absurd idee – pas later omarmd door vele Israëli’s.

Sommige tegenstanders beantwoordden Avnery’s activisme met haat en geweld. Hij werd neergestoken en in elkaar geslagen, zoals hij enkele maanden geleden nog vertelde in een lezenswaardig interview met De Groene Amsterdammer. Het sterkte hem alleen maar meer in zijn strijd voor vrede.

‘De bezetting is de ziekte’

[Palestijns] geweld is een symptoom. De bezetting is de ziekte – een dodelijke ziekte voor allen, voor de bezetters, Israëli’s, en voor degenen die onder het juk van de bezetters leven, de Palestijnen. Het beëindigen van de bezetting heeft daarmee de hoogste prioriteit.

Deze woorden liet Avnery noteren in een Amerikaans tijdschrift, The Progressive, in 2004, ten tijde van de Tweede Intifada, de tweede Palestijnse opstand. Onder Israëli’s ebde het geloof in een vreedzame oplossing met de Palestijnen in rap tempo weg, maar de vredesveteraan gaf niet op.

Hij had geen keus, verklaarde hij vaak. Juist omdat er geen alternatief voor vrede is, en een gewelddadige oplossing geen échte oplossing kon bieden. Juist omdat hij vreesde voor het voortbestaan van het land waarvoor hij gevochten had, eerst als lid van de paramilitaire Irgun in de jaren dertig en veertig, later als soldaat in het nieuwe Israëlische leger en daarna als lid van de Knesset, het Israëlische parlement, van 1965 tot 1974 en van 1979 tot 1981. Hij bleef doorvechten, juist omdat hij ’t niet kon verteren hoe de bezetting de democratie van Israël om zeep hielp – een land dat hij, ondanks alle tekortkomingen, liefhad.

Gush Shalom

In 1993, ten tijde van de Oslo Vredesakkoorden, richtte Avnery samen met andere vredes­activisten Gush Shalom (Het Vredesblok) op. Een alternatief voor de, in Avnery’s ogen, te gematigde Vrede Nu-beweging. De vrede moest bevochten worden, het vredeskamp moest minder zijn oren laten hangen naar wat de Israëlische regering al dan niet besloot, de vrede moest gedragen worden door het volk. Door talloze demonstraties, petities, opiniestukken en directe actie liet, en laat, Gush Shalom haar stem horen – ook op de momenten dat het Israëlische publiek vredesmoe was, en alles uitzichtloos leek.

Avnery liet het er nooit bij zitten: hij was realistisch, en daarmee optimistisch, over wat vrede voor Israëli’s en Palestijnen zou betekenen. Hij stond op het punt naar weer een vredes­demonstratie te gaan, tegen de Joodse Natiestaat-wet dit keer, toen hij in coma raakte, waarna hij enige dagen later overleed.

Inspirerend voorbeeld

Voor SIVMO was Avnery een inspirerend voorbeeld, als scherp analyticus, en als onvermoeibaar optimist. Avnery stond aan de wieg van SIVMO: hij inspireerde oprichtster Anneke Jos Mouthaan om geld in te gaan zamelen voor de Israëlische vredesbeweging. In elk nummer van De Brug viel er een essay van Avnery te lezen, altijd scherpzinnig en getuigend van grote wijsheid en humor. Ook andere vredesbewegingen en -organisaties, zoals The Rights Forum, voelen nu een groot verlies.

Avnery had gezworen niet dood te zullen gaan voordat er vrede zou zijn. Maar ook deze ‘Mozes’ heeft het Beloofde Land niet mogen zien, wel het doorgaande onrecht van kolonialisten, racisten en zij die geloven in geweld. Onrecht heet bij hen recht, de wereld wordt door hen dag in, dag uit omgekeerd. Ik weet niet wat wij in onze tijd nog zullen moeten meemaken. Ik doe daar geen eed op. Voor zover we dat kunnen bidden en werken we net zo standvastig verder voor een duurzame en rechtvaardige vrede, voor het Land van Israëli en Palestijnen.

Gied ten Berge is actief voor de ‘Kom en zie!’-beweging van Karios-Sabeel en was de afgelopen acht jaar voorzitter van SIVMO. Hij schreef dit In Memoriam op basis van een tekst van de redactie van De Brug.

Steun ons / Samen kunnen we een rechtvaardige uitkomst van de kwestie-Palestina/Israël afdwingen. U kunt onze activiteiten versterken of ons werk financieel ondersteunen.

Zonder rechtvaardigheid is er in het vredesproces geen vooruitgang mogelijk.

Tineke Lodders Politica