Liesbeth Zegveld is hoogleraar War Reparations aan de UvA, mensenrechtenadvocaat en lid van de Raad van Advies van The Rights Forum.
15 februari 2025 Lees meer overDoor een VN-rapporteur de rug toe te keren, verwijdert Nederland zich verder van internationale samenwerking, veiligheid en vrede, aldus Liesbeth Zegveld.
Deze week trok de buitenlandcommissie van de Tweede Kamer een uitnodiging in aan Francesca Albanese, de speciale VN-rapporteur inzake de bezette Palestijnse gebieden. Eerder had Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) al geweigerd haar te ontmoeten. Dit alles is gevaarlijk voor de Verenigde Naties en voor de legitimiteit van Nederland binnen de internationale rechtsorde.
Voor een vreedzame en rechtvaardige wereld kunnen we niet zonder een gezonde, krachtige internationale rechtsorde. Daarom is sinds 1953 in de Nederlandse Grondwet opgenomen dat de regering de ontwikkeling van de internationale rechtsorde moet bevorderen. De VN zijn de ruggengraat van die orde. Die organisatie werd kort na de Tweede Wereldoorlog opgericht om internationale samenwerking te faciliteren en zo voor vrede, stabiliteit, en rechtvaardigheid te zorgen. Een nieuwe wereldoorlog zou dan voorkomen kunnen worden.
Het Handvest van de VN, in 1945 ook ondertekend door Nederland, bepaalt de doelen van de internationale organisatie. Namelijk: handhaven van de internationale vrede en veiligheid; ontwikkelen van vriendschappelijke relaties tussen landen; tot stand brengen van internationale samenwerking bij het oplossen van internationale vraagstukken; bevorderen van eerbied voor mensenrechten voor alle mensen; en het zijn van een centrum voor de verwezenlijking van gemeenschappelijke doelstellingen.
Momenteel zijn er ongeveer tachtig speciale VN-rapporteurs, die allemaal onderzoek doen naar een bepaald thema of land. De VN wijzen een speciaal rapporteur aan als er ergens sprake is van een consistent patroon van mensenrechtenschendingen. De rapporteurs zijn onafhankelijke deskundigen die verslag uitbrengen aan de secretaris-generaal of Mensenrechtenraad. Zij behartigen de belangen van de slachtoffers. Op die manier oefenen de VN invloed uit om de rechtsorde te versterken en verbeteren. Het Internationaal Gerechtshof baseert zich ook regelmatig op rapporten van een rapporteur. De rapporteurs vervullen dus een centrale functie in het VN-systeem.
De weigering van een VN-rapporteur is daarom een gevaarlijke stap. Hiermee geeft de Nederlandse regering een signaal af dat ze de VN niet serieus neemt. Het gemak waarmee iemand die voor dé organisatie voor internationale samenwerking en vrede staat, de toegang wordt geweigerd – en daarmee de mond wordt gesnoerd – ondermijnt de internationale rechtsorde en dus ook de Nederlandse. Als de regering de VN opzij schuift, neemt ze ook afstand van de doelstellingen die werden opgesteld na de Tweede Wereldoorlog.
Het is overigens niet voor het eerst dat Nederland botst met de standpunten van een rapporteur. In 2015 kregen Nederland kritiek over Zwarte Piet, in 2022 over de manier waarop ME’ers coronademonstranten hadden behandeld, en in 2024 over het huisvestingbeleid.
Tot nu toe leidden deze kritieken steeds tot boosheid en discussie, maar óók tot verandering. Na het kritische rapport over adequate huisvesting zei toenmalig minister Hugo de Jonge bijvoorbeeld (Volkshuisvesting, CDA) dat hij het eens was met de conclusie van de VN-rapporteur dat de schaarste op de woningmarkt deels is veroorzaakt doordat de overheid teveel op de markt had vertrouwd. Ook op andere momenten dat Nederland het oneens was met de VN, vonden we manieren om daarmee om te gaan. Nederland bleef zo bijdragen aan de internationale rechtsorde.
De wisselwerking tussen Nederland en de VN heeft moeilijke momenten gekend, maar we zijn altijd blijven meedoen. Francesca Albanese weigeren vanwege haar standpunten is een dieptepunt. Door een VN-rapporteur de rug toe te keren, verwijdert ons land zich verder van internationale samenwerking, veiligheid, en vrede.
Dit artikel verscheen op 13 februari 2025 in NRC.
