Open brief aan het ABP

Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds belegt in drie Israëlische banken die een prominente rol spelen in Israëls illegale kolonisering van Palestijns gebied. Een protest daartegen werd door ABP beantwoord met een bedrieglijk betoog. Martijn de Rooi reageert in een open brief aan mevrouw Corien Wortmann-Kool, bestuursvoorzitter van het fonds.

Reclame van de Leumi-bank op de luchthaven van Tel Aviv: ‘Where ever you want to go, Leumi is with you.’ Oók in de illegale nederzettingen.

Geachte mevrouw Wortmann-Kool,

Via sociale media kreeg ik het antwoord van ABP onder ogen aan een Nederlander die er bij u op aandrong uw beleggingen in drie Israëlische banken te beëindigen. Dat antwoord schoot mij in het verkeerde keelgat en ik vind het belangrijk u mijn bezwaren kenbaar te maken.

Voor het geval u het bericht van ABP niet paraat hebt, het luidt als volgt:

We houden de staat Israël, in navolging van uitspraken van het Internationaal Gerechtshof, de VN en de Nederlandse regering, primair verantwoordelijk voor de schendingen van mensenrechten. Die zijn een gevolg van het Israëlische nederzettingenbeleid. De staat Israël is in die zin veroordeeld, maar de Israëlische banken in die zin niet. Rond het conflict tussen Israël en de Palestijnen lopen emoties hoog op, ook in Nederland. ABP doet echter niet aan politiek. Ons duurzaam en verantwoord beleggingsbeleid is om die reden gebaseerd op twee objectieve uitgangspunten, te weten internationale wet- en regelgeving en de uitgangspunten van de UN Global Compact. En daar houden we ons aan.

Het beeld dat ABP hier schetst is bedrieglijk. Natuurlijk is, zoals u schrijft, de staat Israël primair verantwoordelijk voor het illegale nederzettingenproject en de daarmee gepaard gaande mensenrechtenschendingen. Maar tegelijkertijd kan dat project niet zonder bedrijven en instellingen die bereid zijn het uit te voeren en er aan te verdienen. De Israëlische banken spelen in die uitvoering een hoofdrol. Zij maken zich daarmee medeverantwoordelijk voor de rechtenschendingen. Dat weet u, dat weet ik, dat weet iedereen die zich ook maar enigszins in het onderwerp heeft verdiept.

U weet ook dat – voor zover dat al relevant mocht zijn – de betrokken banken daarvoor wel degelijk zijn veroordeeld. Het recente rapport Bankrolling Abuse van Human Rights Watch spreekt boekdelen. Het bevestigt wat al veel eerder door anderen is geschreven, en op grond waarvan de pensioenorganisaties PGGM en PFZW hun beleggingen in Israëlische banken per 2014 ongedaan maakten. Zoals veel meer instellingen en bedrijven dat hebben gedaan.

En over veroordelingen gesproken: het zal u bekend zijn dat de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN bezig is een database samen te stellen van bedrijven die een wezenlijke rol spelen in de bouw van de nederzettingen. En dat vorig jaar een klein deel van die (voorlopige) ‘zwarte lijst’ uitlekte. Daarop prijken de namen van twee van de drie banken waarin u belegt: Bank Hapoalim en Bank Leumi. De kans is groot dat ook Bank Discount in de database voorkomt.

U schrijft dat ‘ABP niet aan politiek doet’. Mijn bezwaar is juist dat ABP wél aan politiek doet. U bent al jaren op de hoogte van de kwalijke rol die de banken spelen in een project dat alom – van de Veiligheidsraad tot het Internationaal Gerechtshof – is veroordeeld als een grove schending van de mensenrechten en het internationaal recht. U weet ook dat de banken in de loop der jaren veelvuldig is verzocht hun activiteiten in de nederzettingeneconomie te staken, maar zich daar ongevoelig voor hebben getoond. Wie, zoals ABP, onder die omstandigheden in de banken blijft beleggen, maakt een uitgesproken politieke keus.

Het gevolg van die keus is dat ABP op grond van de zogeheten ketenaansprakelijkheid medeverantwoordelijk is voor de rechtenschendingen. Ketenverantwoordelijkheid is een centraal principe in het Nederlandse mensenrechtenbeleid en de (inter)nationale gedragscodes op het terrein van verantwoord ondernemen, zoals de UN Guiding Principles on Business and Human Rights en het Nationaal Actieplan Bedrijfsleven en Mensenrechten.

Wie dan toch, zoals ABP, stelt dat de beleggingen in overeenstemming zijn met internationale wet- en regelgeving en de uitgangspunten van de UN Global Compact, heeft niet begrepen waar zijn verantwoordelijkheden liggen. Of, en daar heeft het na al die jaren veel meer van weg, houdt de buitenwereld voor de gek.

Ik vind uw betoog een organisatie als ABP onwaardig. Temeer daar het geld dat ABP belegt van mensen is die verplicht van uw diensten gebruik maken. Onder andere van mij.

Vanuit die directe betrokkenheid roep ik u dringend op uw koers te wijzigen. Beëindig eindelijk uw beleggingen in de Israëlische banken. En neem uw deelnemers en de buitenwereld serieus. Omhul beleggingen in foute bedrijven niet met onwaarachtige verhalen over ‘duurzaam en verantwoord beleggen’ en ‘niet aan politiek doen’.

Uw reactie tegemoet ziend,

Martijn de Rooi