Waar staat het CDA precies als het gaat om de genocide in Gaza, de Israëlische bezetting van Palestina en het internationaal recht? The Rights Forum analyseerde het stemgedrag, de moties en het verkiezingsprogramma van de partij.
Nee. Het CDA vindt dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen, zolang dit gebeurt binnen de grenzen van het oorlogsrecht. De partij erkent inmiddels dat die grenzen overschreden zijn, en sprak dat bijvoorbeeld uit in een opiniestuk in Trouw in april dit jaar, over de massamoord op hulpverleners in Gaza. In dit stuk werd het woord ‘oorlogsmisdaden’ een aantal keer genoemd. Tegelijkertijd werd ook het deel van de CDA-achterban bediend dat vooral Hamas de schuld geeft van Israëls genocide in Gaza.
Tijdens een stemming in april 2025 die specifiek ging over het erkennen van de genocide, stemde het CDA tegen.
Welke politieke partijen zetten zich in om de genocide in Gaza te stoppen? Welke zijn voor een wapenembargo tegen Israël? En welke erkennen Palestina? Ga naar www.gazakieswijzer.nl om meer te weten te komen over de Palestina/Israël-standpunten van zestien partijen.
Nee, hooguit een klein beetje inperken. Op 21 augustus 2025 diende het CDA samen met D66 een motie in voor een wapenembargo naar ‘Duits model’. Dat gaat alleen over de uitvoer van wapens die kunnen worden in gezet in Gaza en niet over wapenhandel in het algemeen. Vóór augustus had het CDA geen enkele motie ondersteund om de militaire samenwerking en wapenhandel met Israël te stoppen. Zo stemde de partij afgelopen juni nog tegen een tijdelijk volledig wapenembargo.
In internationaal verband, zoals binnen de Europese Unie of binnen de NAVO, wil het CDA niet tornen aan de militaire relaties met Israël. Dat bleek bijvoorbeeld toen het CDA in december 2024 tegen een motie stemde waarin werd opgeroepen om in EU-verband te pleiten voor een Europees wapenembargo tegen Israël.
In april 2024 diende de partij een motie in om het doorvoeren van F-35-onderdelen ‘zo spoedig mogelijk te hervatten’. De levering daarvan was gestopt na een uitspraak van het Gerechtshof Den Haag. Het CDA greep vergeldingsaanvallen van Iran op Israël (dat de Iraanse ambassade in Damascus had aangevallen) aan om de leveringen weer op gang te krijgen. Eerder had het CDA al een motie ingediend om de leveringen door te laten gaan, omdat Nederland volgens de partij een ‘betrouwbare partner moet blijven’ in het gevechtsvliegtuigenprogramma.
En het verbieden van de import van Israëlische wapens dan? Ook dat vindt het CDA een brug te ver. Dat bleek tijdens een debat in augustus dit jaar, waarin de aankoop van zulke wapens werd besproken. CDA-woordvoerder Derk Boswijk maakte zich meer zorgen over de ‘nationale veiligheid en defensie’ van Nederland dan over de Palestijnen die Israël doodt met drones en raketten – waarna Israël die wapens vervolgens voor grof geld verkoopt met de stempel ‘battle tested’.
In het verkiezingsprogramma van het CDA wordt de militaire samenwerking met Israël niet eens genoemd.
De handel met Israël als geheel niet, maar de handel met de illegale nederzettingen wel. Dat laatste staat ook in het verkiezingsprogramma van het CDA: ‘Het illegale Israëlische nederzettingenbeleid ondermijnt de tweestatenoplossing en brengt vrede verder weg. Het kabinet moet verder gaan dan ontmoedigen, en effectieve maatregelen nemen, zoals sancties tegen verantwoordelijken en een verbod op producten uit de illegale nederzettingen.’
De eerste keer dat het CDA de handel met Israël actief ter discussie stelde, was in november 2024. Toen diende het CDA-Kamerlid Derk Boswijk samen met Kati Piri (GroenLinks-PvdA) een motie in om een EU-onderzoek in gang te zetten naar Israëls naleving van het zogenoemde Associatieverdrag. Dat verdrag stelt dat de samenwerking tussen de Europese Unie en Israël gebaseerd is op respect voor mensenrechten en democratische principes. Als Israël de mensenrechten niet respecteert, is het idee, moeten zijn handelsvoordelen worden ingeperkt of beëindigd.
Maar een week later stemde het CDA tégen een motie over het in Europees verband pleiten voor het opschorten van het Associatieverdrag. Logisch misschien: de motie die het CDA zelf had ingediend, ging over een onderzoek naar de naleving van dat verdrag, en de resultaten daarvan waren er een week later nog niet. Maar het zegt wel iets over de tijd die de partij nam om in deze urgente situatie van positie te veranderen. Pas in juni van dit jaar stemde ze voor een motie die directe beëindiging van de Europese handelsafspraken met Israël bepleitte.
In mei dit jaar liet het CDA zien ook nationaal iets te willen doen. De partij stemde voor een motie om bedrijven die bijdragen aan illegale Israëlische nederzettingen uit te sluiten van Nederlandse aanbestedingsprocedures. Een algeheel Europees of Nederlands handelsembargo tegen Israël blijft voor het CDA echter te ver gaan. Ook bij de meest recente motie over het onderwerp, eind augustus, stemde de partij tegen.
Volgens het verkiezingsprogramma wel, maar in stemmingen in de Tweede Kamer komt dit niet altijd uit de verf. In het partijprogramma staat bij de passage over het Midden-Oosten: ‘De Nederlandse regering moet zich inspannen voor de handhaving van het internationaal recht.’ En: ‘Het is juist in Israëls belang dat de staat niet verder afglijdt van waarden van democratie, rechtsorde en respect voor mensenrechten.’
Toch stemde het CDA in september 2024 tegen een motie over het veroordelen van Israëls illegale annexatie van Palestijns gebied en het instellen van Nederlandse sancties tegen de Israëlische regering.
Helemaal kommer en kwel is het echter ook niet. In juni 2024 was de partij een van de indieners van een motie die stelt dat Nederland zich in moet zetten voor de onafhankelijkheid van de internationale gerechtshoven en voor de bescherming van VN-medewerkers en getuigen op Nederlands grondgebied. Enorm belangrijk, want Israël bespioneert het Internationaal Strafhof al jaren, en heeft diens medewerkers herhaaldelijk geïntimideerd, belaagd en belasterd.
Daarnaast was het CDA in november 2024 mede-indiener van een motie om gehoor te geven aan het internationale arrestatiebevel tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en oud-minister Yoav Gallant, en alle niet-essentiële contacten met Netanyahu direct te bevriezen.
Maar ja, afgelopen juni stemde de partij tegen een motie die Nederland opriep zich aan te sluiten bij de genocidezaak van Zuid-Afrika tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof. Kortom: de partij is er nog niet helemaal uit.
Nee. Het CDA schaart zich achter het gevaarlijke wetsvoorstel voor het strafbaar stellen van ‘terrorismeverheerlijking’. Verrassend is dat niet: het initiële voorstel kwam jaren geleden uit de koker van het CDA. In 2024 heeft Derk Boswijk de verdediging van het wetsvoorstel op zich genomen.
Juristen en mensenrechtenorganisaties waarschuwen dat het aannemen van deze wet ertoe kan leiden dat mensen die vreedzaam demonstreren tegen genocide in Gaza strafrechtelijk vervolgd worden. ‘Het is ook geen geheim dat de pro-Palestijnse beweging een doelwit is van deze wetgeving’, stelt jurist Bo Salomons op X.
Het CDA heeft zich eerder voor het propagandakarretje van Israël laten spannen. In november 2024 had Israël een ‘special report’ in elkaar geflanst waaruit zou blijken dat er in Nederland een netwerk bestaat van mensen en organisaties die ‘banden hebben met de terroristische organisaties Hamas en PFLP’ en betrokken zijn bij de ‘islamitische terroristische aanval in Amsterdam’. Met dat laatste werden de Maccabi-rellen in Amsterdam bedoeld. Het rapport werd door deskundigen afgeserveerd. Toch stemde het CDA voor een motie van de SGP om de genoemde organisaties op de terrorismelijst te plaatsen.
Dit stemgedrag past in een patroon waarin Israëlische inmenging in Nederland door het CDA niet serieus wordt genomen. Zo verzette het CDA zich niet toen de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken begin dit jaar de uitnodiging introk aan VN-rapporteur voor de bezette Palestijnse gebieden Francesca Albanese. Dat gebeurde na een lastercampagne tegen Albanese door onder andere het CIDI. Het CDA sloot zich niet aan bij de partijen die de VN-rapporteur alsnog ontvingen.
En dan is er nog de kwestie van de tapkamers van de politie – dat speelt al ruim twintig jaar. Nederland koopt die tapkamersystemen van een Israëlisch bedrijf, ondanks het risico op spionage door Israël. Vorig jaar wilde DENK-Kamerlid Ismail el Abassi laten onderzoeken wat daar de gevaren van zijn; het CDA stemde tegen.
Het CDA spreekt zich uit voor een tweestatenoplossing. In het verkiezingsprogramma staat dat de partij er daarbij naar streeft dat ‘de veiligheid van beide soevereine staten is gegarandeerd en de inwoners gelijke rechten hebben’.
Eerder wilde het CDA de Palestijnse staat niet erkennen. In het verkiezingsprogramma schrijft de partij daar nu wel toe bereid te zijn, maar alleen als voldaan wordt aan een aantal strenge voorwaarden. De belangrijkste daarvan: Hamas ‘en vergelijkbare terreurorganisaties’ mogen van het CDA geen enkele rol hebben in het toekomstige bestuur van de Palestina; het bestaansrecht van Israël moet ondubbelzinnig worden erkend; en er moeten democratische hervormingen en vrije verkiezingen komen.
