Waar staat D66 precies als het gaat om de genocide in Gaza, de Israëlische bezetting van Palestina en het internationaal recht? The Rights Forum analyseerde het stemgedrag, de moties en het verkiezingsprogramma van de partij.
Ja, inmiddels wel. Eerder was D66 hier nog terughoudend over. Hoewel de partij al in januari 2024 sprak van een dreigende genocide, stemde ze in november dat jaar tegen een motie die de regering vroeg het standpunt in te nemen dat er al sprake is van genocide in Gaza. In haar stemverklaring stelde de partij dat genocide een juridische term is, waarvan de vaststelling overgelaten moet worden aan een rechter. Diezelfde dag diende de partij wel een motie in waarin stond dat het niet laten terugkeren van Palestijnen naar het noorden van Gaza neerkomt op etnische zuivering.
Deze juridische terughoudendheid maakte dit jaar plaats voor stelligere taal. In april 2025 steunde D66 voor het eerst een motie die om erkenning van de genocide vroeg. En in augustus 2025, toen de Tweede Kamer op mede-aanvraag van D66 terugkwam van het zomerreces om over Gaza te debatteren, was buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte duidelijk in zijn bijdrage: ‘Voor D66 is het glashelder: Nederland mag niet passief toekijken hoe voor onze ogen een genocide werkelijkheid wordt.’ Ook in het verkiezingsprogramma staat expliciet: ‘Israël pleegt genocide.’
D66 behoort inmiddels tot de partijen in de Tweede Kamer die zich het meest uitspreken tegen de genocide. De partij steunde in juni 2025 een motie over het nemen van alle beschikbare maatregelen om de genocide te stoppen, en de partij steunt elke oproep aan de regering om zich aan te sluiten bij Zuid-Afrika in de genocidezaak tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof. Ook verzocht Paternotte samen met SP, PvdD en GroenLinks-PvdA een kabinetsreactie op het CAVV-advies over de verplichting van Nederland om genocide te voorkomen.
Welke politieke partijen zetten zich in om de genocide in Gaza te stoppen? Welke zijn voor een wapenembargo tegen Israël? En welke erkennen Palestina? Ga naar www.gazakieswijzer.nl om meer te weten te komen over de Palestina/Israël-standpunten van zestien partijen.
Ja, in ieder geval grotendeels. In haar verkiezingsprogramma schrijft D66 dat ze ‘per direct’ wil stoppen met ‘de export van wapens en dual-use goederen die mogelijk bijdragen aan het geweld in Gaza’.
De moties die D66 op dit onderwerp heeft ingediend, reflecteren dit standpunt ook: ze vragen (bijvoorbeeld in maart en september 2024) voor navolging van de Nederlandse plicht onder het internationaal recht om geen wapens te exporteren of te importeren die een rol spelen in schendingen van mensenrechten of het oorlogsrecht. Of anders om in navolging van landen als Italië en Duitsland een tijdelijk en gedeeltelijk wapenembargo op te leggen. In augustus 2025 was D66 mede-indiener van een motie die opriep geen nieuwe orders te plaatsen bij de Israëlische defensie-industrie omdat deze wapens verkoopt die ‘battle-tested’ zijn (lees: getest op Palestijnen in de genocide in Gaza).
Tot de zomer stemde D66 tegen elke motie die een volledig wapenembargo tegen Israël voorstelde. Hier is echter wel verandering in gekomen: de partij heeft in augustus jl. voor het eerst voor een motie gestemd die de Nederlandse regering verzoekt een algeheel wapenembargo in te stellen. D66 steunt echter geen volledige boycot of permanent embargo tegen Israël: deze en deze motie in september dit jaar vonden bij de partij geen steun.
Grotendeels. D66 wil een verbod op import van goederen uit de illegale Israëlische nederzettingen. Ook ziet de partij opschorting van het EU-Israël Associatieverdrag, waaronder Israël handelsvoordelen geniet, als passende reactie op de grove Israëlische schendingen van het internationaal recht.
De moties die D66 indiende op het gebied van handel met Israël, sluiten aan bij deze twee doelstellingen. De partij heeft meerdere moties ingediend die de Nederlandse regering verzoeken en nationaal handelsverbod in te stellen voor producten uit de illegale nederzettingen (bijvoorbeeld in mei 2025.) Ook ondersteunde de partij een nog veel verdergaande motie die regering verzoekt in kaart te brengen welke Israëlische sectoren, deelsectoren en bedrijven onlosmakelijk verband houden met de illegale bezetting van de Palestijnse gebieden en de instandhouding daarvan door Israël (augustus 2025). De partij was ook mede-indiener van een motie die afgelopen september een meerderheid kreeg voor een Nederlands verbod op handel met de illegale nederzettingen. Ook wil D66 dat de regering, in afwachting van de inwerkingtreding van het verbod, Nederlandse bedrijven proactief ontmoedigt om handel met de nederzettingen voort te zetten.
Verdere D66-moties op het gebied van handel streven naar opschorting van het Europese Associatieverdrag met Israël, bijvoorbeeld deze in november 2024 en deze in mei 2025. Toen duidelijk werd dat de Europese Unie niet in actie zou komen, verzocht D66 dat Nederland zou overgaan tot nationale maatregelen tegen Israël.
D66 heeft ook een motie mede-ingediend die onderzoek aanvraagt naar de effectiviteit van het Nederlandse ontmoedigingsbeleid, en de partij steunde een motie om dat te veranderen in een ‘verhinderingsbeleid’. D66 steunt ook opschorting van het belastingverdrag tussen Nederland en Israël, evenals het sluiten van de handelsafdeling van de Nederlandse ambassade te Tel Aviv. Toch gaat het instellen van een volledig economisch embargo D66 te ver.
Ja. D66 erkent dat de Nederlandse staat onder het internationaal recht de plicht heeft om genocide te stoppen, en roept de regering op om die plicht na te leven. De partij legt de nadruk op het belang van mensenrechten en het oorlogsrecht.
D66 is één van de partijen die de status quo van Israëlische bezetting wil doorbreken en het Palestijnse recht op zelfbeschikking erkent. In haar verkiezingsprogramma staat expliciet dat ‘de onwettige bezetting van de Palestijnse gebieden moet worden beëindigd’. D66 steunde een motie die de illegale Israëlische annexatie van Palestijns gebied publiekelijk veroordeelt, en een motie die de Nederlandse plicht om deze annexatie ongedaan te maken onderkent. Ook een motie over het aanpassen van het Nederlandse beleid richting Israël aan de hand van het advies van het Internationaal Gerechtshof over de illegaliteit van de bezetting, vond bij D66 steun.
In januari 2024 diende D66 zelf een motie in die het kabinet vroeg het tussenvonnis in de genocidezaak tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof actief na te leven. In augustus 2025 diende zij een motie in over de benodigde verandering van het Nederlandse beleid na het Israëlische besluit over de E1-bouwplannen, een nederzettingsproject dwars door de bezette Westelijke Jordaanoever wat een toekomstige Palestijnse staat effectief onmogelijk maakt.
D66 ziet sancties als passende reactie tegen Israël. In het verkiezingsprogramma staat dat de partij de gehele regering-Netanyahu wil sanctioneren, en sinds december 2023 heeft de partij zelf een reeks aan moties ingediend die oproepen tot sancties, onder meer tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu of tegen Israëlische kolonisten die zich schuldig maken aan misdaden op de Westelijke Jordaanoever. D66 steunt ook elke motie die sancties tegen Israël voorstelt.
Ja. Niet altijd even expliciet, maar D66 heeft meerdere keren de gevaren van Israëlische inmenging onder de aandacht gebracht.
Bijvoorbeeld in januari 2024, in de nasleep van de valse Israëlische beschuldigingen dat VN-hulporganisatie UNRWA geïnfiltreerd zou zijn door Hamasstrijders. Toen het kabinet deze desinformatie aangreep om de Nederlandse steun aan UNRWA stop te zetten, heeft D66 vier moties (mede-)ingediend die opriepen om dat besluit ongedaan te maken.
Ook tussen januari en mei 2025 heeft de partij weer drie moties ingediend met betrekking tot UNRWA. Twee daarvan verzoeken de Nederlandse regering om zich uit te spreken tegen Israëls besluit om UNRWA te verbieden (zie hier en hier). D66 gaat niet mee in de ongegronde heksenjacht tegen de VN-organisatie.
D66-buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte stelde in mei 2024 Kamervragen over het onderzoek van The Guardian, dat vaststelde dat Israël medewerkers van het Internationaal Strafhof al bijna tien jaar bespioneert, onder druk zet en bedreigt om de vervolging van Israëlische oorlogsmisdaden moeilijker te maken.
Daarnaast steunde D66 het omstreden wetsvoorstel voor de strafbaarstelling van terreurverheerlijking niet. Ze stemde voor een motie die vroeg om intrekking van het wetsvoorstel, omdat dit effectief zou neerkomen op het criminaliseren van solidariteit met Palestina.
D66 schrijft in haar verkiezingsprogramma dat de onwettige bezetting van de Palestijnse gebieden moet worden beëindigd en dat Nederland moet overgaan tot erkenning van de Palestijnse staat, om zo het Palestijnse recht op zelfbeschikking te bevestigen. Let wel, de partij spreekt over ‘Palestijnse gebieden’ en niet over ‘Palestina’ in het programma.
Afgelopen twee jaar heeft D66 ook elke motie over erkenning van Palestina gesteund. D66-buitenlandwoordvoerder Paternotte diende in september 2025 zelf een motie in die de regering ‘verzoekt in gesprek te gaan met België over de mogelijkheid gezamenlijk in te zetten op erkenning van de Palestijnse Staat’.
D66 steunt de tweestatenoplossing. Dit staat niet in het verkiezingsprogramma maar is in de Tweede Kamer wel expliciet verwoord. Hoe zo’n tweestatenoplossing moet worden gerealiseerd, met oog op de steeds verder uitbreidende Israëlische kolonisatie en de facto annexatie van bezet Palestina, maakt D66 niet duidelijk.
