De Nederlandse politie betaalde liever een door de rechter opgelegde dwangsom dan informatie vrij te geven over zijn tapsysteem. Nu dat alsnog is gebeurd blijkt dat in 2018 problemen bestonden die vier jaar later lijken verergerd. Een audit kan niet langer uitblijven.
In april 2022 liet de organisatie Bits of Freedom weten voor het tweede opeenvolgende jaar een bedrag van 15 duizend euro te hebben ontvangen van de Nederlandse politie. Niet als donatie voor haar uitstekende werk op het gebied van transparantie en privacybescherming, maar als gevolg van een door de rechtbank opgelegde dwangsom voor het niet voldoen aan een Wob-verzoek van Bits of Freedom uit april 2020.
Met dat Wob-verzoek werd het verslag opgevraagd van een beoordeling (audit) uit 2018 van het door de politie gebruikte tapsysteem. De politie weigerde medewerking op grond van kulargumenten, waarna de rechter openbaarmaking beval op straffe van een dwangsom. Toch weigerde de politie opnieuw, ook al moest ze daarvoor tweemaal 15 duizend euro aftikken.
Begin dit jaar overlegde de politie het deels gecensureerde verslag alsnog. Daaruit blijken fundamentele tekortkomingen. Zo bestond geen specifiek beleid op grond waarvan de risico’s van het tapsysteem goed kunnen worden bepaald. ‘Ook andere experts zijn kritisch en vinden Nederland naïef over risico’s in tapsysteem’, voegde Bits of Freedom eraan toe. Verder werd de veroudering van het systeem vastgesteld, naast het feit dat geen evaluatie van incidenten plaatsvond waardoor er niet van wordt geleerd.
Heeft de politie de problemen nu onder controle?, vraagt Bits of Freedom zich af. De tekenen zijn slecht. ‘Er is reden om aan te nemen dat de politie zelf onvoldoende controle uitoefent op de beveiliging van de afluisterapparatuur’, schrijft Bits of Freedom in februari van dit jaar. Sterker, er had al lang een nieuwe audit moeten zijn uitgevoerd om dat te kunnen beoordelen.
Die audit heeft niet plaatsgevonden, volgens de politie omdat het sterk verouderde en kwetsbare systeem in 2022 toch zou worden vervangen. Maar intussen heeft minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz (VVD) de Tweede Kamer laten weten dat nog heel 2023 nodig is voor de ‘uitrol’ van het begin 2019 aangekochte systeem. Pas eind van dat jaar is het huidige systeem niet meer nodig. Daarvoor moet dan – tegen de verwachting in – alles meezitten.
Dat is een heel ander vooruitzicht dan waar de politie begin 2022 op rekende. Bovendien zijn de in 2018 erkende problemen niet alleen onopgelost, maar verergerd, blijkt uit alarmerende publicaties van NRC. Het huidige Verint/Cognyte-systeem faalt ernstig, terwijl de door Elbit geleverde opvolger volgens sommigen het best kan worden afgeschreven. In Australië, en volgens NRC ook in België en andere landen, werd zo’n stap al gezet.
De stand van zaken is dat de politie al jaren niet beschikt over een betrouwbaar tapsysteem en dat de gekozen oplossing nu al tot grote problemen leidt – met impact op het functioneren van de politie op het vitale terrein van opsporing en beveiliging, en op de organisatie zelf. Daarnaast bestaan gerede zorgen over spionage door de Israëlische leveranciers, en over schending van de privacy.
De reden voor een audit kan bijna niet dwingender. Die moet à priori uitwijzen of de gok van minister Yesilgöz om te blijven inzetten op het Elbit-systeem verantwoord is, en zo ja, of de voorgespiegelde implementatie in 2023 realistisch is. Daarnaast moet zeker zijn dat in de tussentijd alle risico’s onder controle zijn, en dat het beleid daarachter nu op orde is.
