Tweede Kamer wil wapenexportregels ontduiken

Gisteren heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin wordt opgeroepen te onderzoeken of de Europese regels voor wapenexport omzeild kunnen worden. Zo zouden toch F-35-onderdelen naar Israël gestuurd kunnen worden, ondanks dat dat land de F-35 gebruikt om oorlogsmisdaden te plegen. De Kamer wil dat laten onderzoeken als de Hoge Raad binnenkort wellicht besluit dat het kabinet zich aan de Europese vergunningenregels moet houden. De rechtszaak hierover werd aangespannen door Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum.

De motie werd afgelopen donderdag ingediend door Don Ceder van de ChristenUnie en Roelien Kamminga van de VVD. Dit gebeurde tijdens het debat over de rechterlijke uitspraak dat Nederland de export van F-35-onderdelen moet stoppen. Minister Klever van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp ontraadde de motie niet. Wel gaf ze aan dat ze eerst de uitspraak van de Hoge Raad wil afwachten voor ze het onderzoek start. De uitspraak van de Hoge Raad wordt op zijn vroegst eind dit jaar verwacht.

Vóór de motie stemde een meerderheid van ChristenUnie, VVD, BBB, PVV, FvD, JA21 en NSC. Ook ‘rechtsstatelijke’ partij NSC wil dus onderzoeken hoe de rechter buitenspel gezet kan worden. Opmerkelijk: de SGP stemde tegen.

Rechter buitenspel

De motivering van Ceder om de motie in te dienen, was de ‘onzekerheid’ die ontstond door de rechterlijke uitspraak van februari. Maar: het kabinet heeft de ‘onzekerheid’ zelf gecreëerd door de regels over wapenexport niet goed toe te passen en wapenleveranties aan Israël niet op eigen houtje te staken. Daarom zijn Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum een rechtszaak te begonnen.

Ceder voerde aan dat er in geval van ‘geopolitieke ontwikkelingen’ ruimte moet zijn voor het kabinet om een ‘eigen afweging’ te maken. De rechter zou dan slechts een ‘marginale toetsing’ kunnen doen, dus alleen mogen kijken of de juiste procedure is gevolgd. Daarmee zou de rechter in feite buitenspel gezet worden. En daarmee ook het internationaal recht waaraan Nederland zich te houden heeft. Met andere woorden: politieke overwegingen boven mensenrechten.

Vergunning opnieuw bekijken? Niet nodig!

Het vergunningensysteem voor wapenexport staat geen uitzonderingen toe bij risico op oorlogsmisdaden. Juist ook in een rap veranderende geopolitieke werkelijkheid is het zaak ervoor te zorgen dat er geen oorlogsmisdaden worden gepleegd met wapens of wapenonderdelen die Nederland levert.

Een motie van Daniëlle Hirsch van GroenLinks-PvdA en Sarah Dobbe van de SP, die erop was gericht om langlopende exportvergunningen tussentijds opnieuw te toetsen, haalde het niet. Het kabinet was van mening dat de F-35-vergunning, die nog 40 jaar geldig is, niet opnieuw getoetst zou hoeven worden. Opmerkelijk, want de motie zou juist ruimte geven om te reageren op veranderende ‘geopolitieke ontwikkelingen’, namelijk door langlopende vergunningen tussentijds altijd opnieuw te toetsen. Als dat al verplicht zou zijn geweest, zou de huidige situatie niet zijn ontstaan. Alleen GroenLinks-PvdA, Denk, SP, D66, Partij voor de Dieren, Volt en NSC stemden voor – niet genoeg voor een meerderheid.

Ook uitspraak Internationaal Gerechtshof verworpen

Ook een motie van Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA) en Jan Paternotte (D66) haalde het niet. Die motie riep het kabinet op de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof te respecteren. Dat oordeelde dat staten moeten afzien van handels- of investeringsbetrekkingen die de illegale nederzettingen van Israël in de bezette Palestijnse gebieden in stand houden. Ook oordeelde het Gerechtshof dat er een reëel risico is op genocide in de Gazastrook. Dat zou tot een stop op wapenexport naar Israël moeten leiden. Alleen GroenLinks-PvdA, Denk, SP, PvdD, D66 en Volt stemden voor. De rest van de Kamer verwierp dus het bevel van het hof.