Het klinkt mooi: een aantal belangrijke westerse landen zegt de Palestijnse staat te willen erkennen. Maar hoe groot is deze stap nou echt, en draagt het bij aan rechtvaardigheid voor het Palestijnse volk?
Deze week vond in New York een conferentie van de Verenigde Naties plaats over Palestina en Israël. Die eindigde woensdag met twee verklaringen om de tweestatenoplossing een nieuwe impuls te geven.
‘Sterke steun VN-conferentie voor tweestatenoplossing’, berichtten veel internationale media.
Nu is dat geen nieuws. Vrijwel alle VN-lidstaten steunen in woord al sinds de Oslo-akkoorden in de jaren negentig een tweestatenoplossing. Maar de realisatie ervan is onmogelijk gemaakt door Israël, dat steeds meer Palestijns land afpakt en Palestijns zelfbestuur te ondermijnt – maar daar nooit consequenties van ondervonden heeft.
Wel nieuws is dat verschillende landen, waaronder Canada, beloofd hebben dat ze komende september eindelijk de Palestijnse staat zullen erkennen tijdens de Algemene Vergadering van de VN.
Maar hoe groot is deze stap nou echt, en draagt het bij aan rechtvaardigheid voor het Palestijnse volk? The Rights Forum heeft de twee verklaringen, de zogenoemde New York-verklaring en New York-oproep, nader bekeken. De conclusie: échte toewijding aan het Palestijnse recht op zelfbeschikking is nog ver te zoeken.
In de New York-oproep spreken vijftien westerse landen hun steun uit voor het erkennen van een Palestijnse staat, en roepen andere landen op hetzelfde te doen. Veruit het grootste deel van de wereld doet dat allang, slechts een groep van enkele tientallen, voornamelijk westerse landen nog niet.
Frankrijk, een van de ondertekenaars van de New York-oproep, kondigde vorige week aan dat het in september de Palestijnse staat zal erkennen. Canada, Portugal en Malta hebben deze week gezegd hetzelfde te gaan doen, en ook het Verenigd Koninkrijk schermde ermee. Ondertekenaars als Spanje, Ierland en Slovenië hebben dat vorig jaar al gedaan. Nederland heeft de oproep niet ondertekend.
Dat steeds meer westerse landen Palestina als staat erkennen, zeker als het invloedrijke landen zijn, is duidelijk winst. Het maakt Palestina, in ieder geval op papier, een meer gelijkwaardige partij aan Israël op het wereldtoneel.
‘Het is moeilijk de tektonische verschuiving in internationale betrekkingen onder woorden te brengen als Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Canada inderdaad Palestina gaan erkennen’, schrijft Alonsi Gurmendi, docent internationale betrekkingen aan de London School of Economics and Political Science.
Maar er zit ook een nare bijsmaak aan deze ontwikkeling. Het Verenigd Koninkrijk zegt Palestina te zullen erkennen tenzij Israël akkoord gaat met een staakt-het-vuren in Gaza. De Britse regering zal dit uitleggen als stevige druk op Israël, maar in feite is het zeer neerbuigend naar Palestina. Het VK maakt van het bestaansrecht van Palestina een politiek drukmiddel en het recht op zelfbeschikking van Palestijnen voorwaardelijk. En de bal ligt uiteindelijk ook nog eens bij Israël. Dat is geen zelfbeschikking.
Ook Canada stelde voorwaarden aan het erkennen van Palestina. Deze beslaan stappen die de Palestijnse Autoriteit moet zetten, zoals het organiseren van verkiezingen waar Hamas niet aan mag deelnemen. Als zelfbeschikking voor Palestijnen afhangt van eisen die andere landen opleggen, is dit dan wel echt zélfbeschikking?
De New York-oproep maakt zich sterk voor het erkennen van Palestina, maar verder valt het vooral in lijn van eerdere westerse steunbetuigingen aan Israël. Het veroordeelt de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 en roept op tot de vrijlating van ‘alle gijzelaars van Hamas’. Het rept met geen woord over de genocide die Israël pleegt en de Palestijnse gijzelaars in Israëlische gevangenissen, maar blijft spreken in termen van ‘bezorgdheid over de humanitaire situatie in Gaza’.
Verder noemt de oproep allerlei voorwaarden waar een Palestijnse staat aan moet voldoen, zoals hervormingen van het schoolsysteem, maar stelt het geen enkele eis aan Israël. Ook hier spreekt weer uit: de Palestijnen hebben alleen recht op zelfbeschikking als ze zich gedragen zoals wij westerse landen willen dat ze zich gedragen. De diplomatieke druk wordt op de Palestijnen gelegd, niet op Israël.
Naast de New York-oproep leidde de conferentie tot een verklaring waarin de Europese Unie, de Arabische Liga en zeventien staten hun toewijding aan de tweestatenoplossing herhaalden. Onder andere Frankrijk, Saoedi-Arabië, Italië, het VK, Indonesië en Brazilië ondertekenden de verklaring. Nederland wederom niet.
De landen steunen de toetreding van Palestina als volwaardige lidstaat tot de VN en committeren zich aan het nemen van ‘tastbare, onomkeerbare en tijdsgebonden’ stappen om ‘zo snel mogelijk’ een Palestijnse staat op te richten, bestaande uit de Westelijke Jordaanoever, Gaza en Oost-Jeruzalem.
Wat deze stappen precies zijn, wordt niet geheel duidelijk uit de verklaring. Een lange lijst met voorstellen en aanbevelingen is bijgesloten, maar geen lijst concrete maatregelen, op het erkennen van de staat Palestina na. Verschillende Arabische media noemen een tijdspad van vijftien maanden voor de oprichting van de Palestijnse staat, maar dit is in de verklaring niet terug te vinden.
De verklaring roept Israël op zich ook te committeren aan de oprichting van een Palestijnse staat, maar Israël boycotte de VN-conferentie. Israël heeft vorig jaar zelfs een wet aangenomen waarin het expliciet stelt nooit akkoord te zullen gaan met een Palestijnse staat.
Ook de VS, Israëls grootste bondgenoot, moet daar niets van hebben en weigerde deel te nemen aan de conferentie. President Donald Trump dreigde dat het ‘erg moeilijk’ wordt om een handelsverdrag met Canada te sluiten als het land een Palestijnse staat steunt.
Rest nog de vraag hoeveel kans van slagen een tweestatenoplossing überhaupt heeft. De afgelopen decennia heeft Israël een tweestatenoplossing effectief onmogelijk gemaakt. Inmiddels wonen er al meer dan 870.000 Israëlische kolonisten op bezet gebied. De illegale Israëlische nederzettingen worden stelselmatig uitgebreid, het leefgebied van de Palestijnen wordt steeds kleiner en steeds meer gefragmenteerd, en de Palestijnse Autoriteit wordt zwak en afhankelijk gehouden. Ondertussen roepen Israëlische ministers openlijk op tot nog extremere stappen: de annexatie van de Westelijke Jordaanoever, en het ontvolken en koloniseren van de Gazastrook.
De roep om één staat waarbinnen Palestijnen, Joden en alle andere burgers gelijke rechten hebben – de zogenoemde eenstaatoplossing – wordt dan ook steeds luider. Het blijven hameren op de tweestatenoplossing, terwijl deze in feite niet meer realistisch is, zit het bereiken van echte rechtvaardigheid voor Palestijnen alleen maar in de weg.
Dat zie je ook in de New York-verklaring en -oproep. Hoe sterk de ondertekenaars ervan zich ook uitspreken voor de oprichting van een Palestijnse staat, een échte toewijding aan rechtvaardigheid voor Palestijnen is er niet.
Zo suggereren de documenten dat zo’n Palestijnse staat gedemilitariseerd moet blijven, maar leggen ze Israël geen enkele militaire beperking op. Dat is de omgekeerde wereld en ontkent het feit dat Israël al 21 maanden met ongekend militair geweld een genocide pleegt en in woord en daad Palestijns bestaansrecht ontkent. Als een van de twee staten gedemilitariseerd zou moeten worden, is het Israël.
Binnen de kaders van de New York-verklaring lijkt dat zo’n Palestijnse staat een van Israël afhankelijke rompstaat zou blijven. Dat is geen oplossing.
Een ander pijnpunt: verantwoording. De verklaring rept met geen woord over het vervolgen van Israëlische militairen en bewindslieden die verantwoordelijk zijn voor het genocidale geweld in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Het document spreekt van een ‘oorlog’ die moet stoppen en niet over Israëls oorlogsmisdaden en genocide.
Rechtvaardigheid voor Palestijnen is niet alleen het erkennen van een staat, het is ook het vervolgen van degenen die hun families hebben uitgemoord. Zonder zo’n proces van verantwoording is het moeilijk voor te stellen dat Palestijnen, ook al is het in een eigen staat, zich naast Israël ooit veilig kunnen wanen.
