Gerard Jonkman is directeur van The Rights Forum.
11 augustus 2025 Lees meer overDe genocide in Gaza is geen abstract debatpunt, maar een dagelijkse realiteit waarin mensen verhongeren, gezinnen worden weggevaagd, ziekenhuizen worden verwoest en een volk wordt ontmenselijkt. Nederland heeft de instrumenten, de invloed en de verantwoordelijkheid om in te grijpen.
Het Tweede Kamerdebat over Gaza van vorige week donderdag legde opnieuw een pijnlijke waarheid bloot: de Nederlandse regering én VVD-buitenlandwoordvoerder Eric van der Burg weigeren hun verantwoordelijkheid te nemen.
Van der Burg en demissionair minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken (NSC) verschuilen zich achter de Europese Unie, bagatelliseren internationale juridische verplichtingen en blijven blind voor de werkelijke oorzaken van het geweld in Palestina. Door de opstelling van de VVD ontbreekt in de Tweede Kamer bovendien een meerderheid voor keiharde nationale maatregelen tegen Israël. Hun houding kost Palestijnse levens, vergroot onveiligheid voor Palestijnen én Israëli’s, en sloopt het fundament van het internationaal recht.
Zowel Veldkamp als Van der Burg herhaalden te pas en te onpas dat Nederland alleen via Europese maatregelen strenger kan optreden tegen Israël. Dat klinkt diplomatiek verantwoord, maar is in werkelijkheid een excuus voor passiviteit. Het Genocideverdrag, het recente advies van de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV) en de brief van het College voor de Rechten van de Mens laten geen ruimte voor interpretatie: Nederland heeft nationale verplichtingen.
De CAVV zei het kraakhelder: ‘Als stelregel geldt dat meer kan worden verwacht van een derde staat die sterke banden en een goede relatie heeft met de staat die de bron is van het risico op genocide.’
Nederland voldoet ruimschoots aan dat profiel. We zijn de grootste buitenlandse investeerder in Israël, hebben intensieve diplomatieke, economische en militaire samenwerking en noemen onze relatie met Israël ‘bijzonder’. Juist daarom zou ons optreden extra gewicht hebben in Jeruzalem, in de EU én wereldwijd.
Er is dus geen enkele juridische of morele reden om te wachten tot de traagste EU-lidstaat bereid is te bewegen. Terwijl Nederland zich achter Europese eenheid verschuilt, sterven in Gaza elke dag tientallen mensen. Genocide wacht niet.
Zowel Veldkamp als Van der Burg leunden in het debat zwaar op de gebeurtenissen van 7 oktober 2023. Dramatische gebeurtenissen, ja. Maar wie dat als vertrekpunt neemt, weigert de werkelijke oorzaken onder ogen te zien: decennia van illegale bezetting, landroof, systematische onderdrukking, apartheid en het onthouden van het Palestijnse recht op zelfbeschikking: allemaal lang vóór 7 oktober en nog vóór de oprichting van Hamas.
Zonder erkenning van deze historische context is elk beleid symptoombestrijding. Sterker: het beleid dat nu wordt gevoerd, vergroot het probleem. De huidige Israëlische campagne veroorzaakt massaal Palestijns trauma, voedt wraakgevoelens en creëert precies die onveiligheid waarvan Israël zegt af te willen.
En door geen passende maatregelen te nemen, draagt Nederland bij aan de groeiende overtuiging dat het internationaal recht selectief wordt toegepast. Dat is koren op de molen van hen die vinden dat je het recht in eigen hand moet nemen. Daarmee wordt niet alleen Gaza, maar ook de internationale rechtsorde opgeblazen.
Van der Burg maakte zich in het debat extra ongeloofwaardig. Hij stelde dat er binnen de EU een ‘blokkerende minderheid’ is die stevige maatregelen tegen Israël tegenhoudt, maar pleitte in dezelfde adem tóch voor uitsluitend een Europese aanpak. Dat is geen diplomatieke strategie, dat is willens en wetens kiezen voor verlamming.
Zijn aanval op DENK-Kamerlid Stephan van Baarle was al even doorzichtig. Van der Burg viel hem aan om het gebruik van de leus ‘from the river to the sea’. Maar het is juist het kabinet-Netanyahu dat in zijn beginselprogramma stelt dat het hele gebied ‘van de rivier tot de zee’ exclusief toebehoort aan het Joodse volk, inclusief bezet Palestijns gebied. En dat brengt Israël in de praktijk via genocide, etnische zuivering en apartheid. De hypocrisie druipt ervan af.
Toen Van der Burg de vraag kreeg of hij erkent dat er volgens het Internationaal Gerechtshof een ernstig risico op genocide bestaat en dat Nederland dus verplicht is te handelen, dook hij weg. Hij noemde het ‘een kwestie van terminologie’. Maar dit is geen semantisch debat. Het is een juridische constatering van de hoogste internationale rechter, die zware consequenties met zich meebrengt – óók voor Nederland.
Veldkamp schermde met maatregelen die Nederland al genomen zou hebben. Maar wie die lijst bekijkt, ziet vooral symboliek: maatregelen die al jaren geleden genomen hadden moeten worden, of zo beperkt zijn dat ze geen enkel effect hebben op Israëls gedrag. Dit is geen daadkracht, dit is symboolpolitiek.
Wat nu nodig is, zijn maatregelen die levens redden. Onmiddellijk. Nationaal kan Nederland veel meer doen: Palestina erkennen, een volledig wapenembargo instellen, handel met nederzettingen verbieden, alle leden van het Netanyahu-kabinet sanctioneren, en militaire en economische samenwerking stopzetten.
De genocide in Gaza is geen abstract debatpunt, maar een dagelijkse realiteit waarin mensen verhongeren, gezinnen worden weggevaagd, ziekenhuizen worden verwoest en een volk wordt ontmenselijkt.
Nederland heeft de juridische instrumenten, de diplomatieke invloed en de historische verantwoordelijkheid om in te grijpen. Het is tijd om die te gebruiken. Zonder zich langer te verschuilen achter Europese besluitvorming die is ontworpen om de status quo te behouden.
Foute diagnose leidt tot foute behandeling. Veldkamp en Van der Burg hebben donderdag opnieuw laten zien dat zij niet bereid zijn de juiste diagnose te stellen. En zolang dat zo blijft, kiezen zij willens en wetens voor een behandeling die dodelijk is voor Palestijnen, onveilig voor Israëli’s, en fataal voor het internationaal recht.
