In afwachting van de terugkeer van de vluchtelingen riep de Algemene Vergadering van de VN in 1949 de UNRWA (UN Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East) in het leven om de vluchtelingen te ondersteunen. In resolutie 302 van 8 december 1949 drong de Algemene Vergadering aan op een snelle oplossing van de vluchtelingenkwestie. In de tussentijd:
‘[…] continued assistance for the relief of the Palestine refugees is necessary to prevent conditions of starvation and distress among them and to further conditions of peace and stability, and constructive measures should be undertaken at an early date with a view to the termination of international assistance for relief.’
In aanmerking voor steun kwamen vluchtelingen die aan de volgende definitie voldeden:
‘A Palestine refugee is any person whose normal place of residence was Palestine during the period 1 June 1946 to 15 May 1948 and who lost both home and means of livelihood as a result of the 1948 conflict. Palestine refugees are persons who fulfil the above definition and descendants of fathers fulfilling the definition.’
Vrijwel gelijktijdig met de UNRWA zag de algemene vluchtelingenorganisatie van de VN (UNHCR) het levenslicht. Om uiteenlopende redenen – zo richtte de UNHCR zich aanvankelijk vooral op Europeanen die als gevolg van de Tweede Wereldoorlog ontheemd waren geraakt – ontstonden twee aparte organisaties. Een van die redenen was de verwachting dat de Palestijnse vluchtelingenkwestie snel zou worden opgelost. Vanwege het uitblijven van een politieke oplossing is het mandaat van de UNRWA herhaaldelijk door de VN verlengd.
De UNRWA is werkzaam in de bezette Palestijnse gebieden, Libanon, Jordanië en Syrië. De daar levende 5,3 miljoen geregistreerde vluchtelingen kunnen zo nodig een beroep doen op een of meerdere van de volgende diensten:
‘UNRWA human development and humanitarian services encompass primary and vocational education, primary health care, relief and social services, infrastructure and camp improvement, microfinance and emergency response, including in situations of armed conflict.’
De UNRWA vervult hiermee een onmisbare rol in de levens van miljoenen mensen, al kampt de organisatie structureel met geldgebrek, waardoor noodzakelijke diensten onvervuld blijven. Zeker gezien de moeilijke omstandigheden waaronder ze opereert mag de UNRWA succesvol heten. Onder meer via de zevenhonderd UNRWA-scholen (met momenteel 525 duizend leerlingen) en gerichte projecten biedt ze vluchtelingen uitzicht op een beter bestaan, een verdienste die de organisatie zelf omschrijft als ‘one of the most successful and innovative human development endeavors in the Middle-East’. Lof is er ook van de kritische Palestijnse organisatie Badil (voluit: Badil Resource Center for Palestinian Residency and Refugee Rights):
‘They [UNRWA] have contributed to bringing about generations of educated Palestinian refugees who have played a crucial role in the development of the Middle East region in general.’
Hoewel de UNRWA geen mandaat heeft om mee te werken aan een politieke regeling voor de vluchtelingen, kennen die de organisatie wel politieke betekenis toe. Ze beschouwen haar als voornaamste hoeder van hun rechten. Hun registratie bij de UNRWA zien zij als internationale erkenning van hun status van vluchteling en hun recht op terugkeer/compensatie.
