Meer dan honderd organisaties, waaronder The Rights Forum, eisen dat de EU het Associatieverdrag met Israël opschort. Israëls voortdurende schendingen van internationaal recht ondermijnen de basisprincipes van het verdrag.
Een coalitie van meer dan honderd maatschappelijke organisaties, waaronder The Rights Forum, heeft de Europese Commissie in een open brief opgeroepen het Associatieverdrag EU-Israël op te schorten. Israëls aanhoudende overtredingen van het internationaal recht schenden het verdrag, stellen ze. In december maakte de nieuw aangetreden EU-Buitenlandchef Kaja Kallas juist bekend dat de volgende vergadering van de Verdragsraad ‘op de kortst mogelijke termijn’ gehouden wordt.
In het Associatieverdrag staan afspraken over samenwerkingen tussen de EU en Israël, onder andere op het gebied van handel. De EU is de grootste handelspartner van Israël. In de open brief roept de coalitie van organisaties de Europese Commissie op haar invloed op Israël aan te wenden om Israëls schendingen van het internationale recht te stoppen, en het Verdrag dus op te schorten. Artikel 2 van het Verdrag, dat respect voor mensenrechten als de basis van de samenwerking ziet, biedt daar ruimte toe.
Dat er een staakt-het-vuren voor Gaza overeen gekomen is, ontslaat de Commissie niet van haar verantwoordelijkheid juist nu de druk op Israël op voeren, menen de ondertekenaars van de brief: “Integendeel: voor de implementatie van alle fases van de staakt-het-vurenovereenkomst is flinke internationale druk nodig op alle betrokken partijen.”
Eind januari riepen 250 Europarlementariërs (van de in totaal 720) al op het Associatieverdrag op te schorten.
In mei vorig jaar besloten de ministers van Buitenlandse Zaken van de 27 EU-landen om weer met Israël om de tafel te gaan zitten. Dat was nog onder de vorige EU-buitenlandchef, Josep Borrell. Het besluit werd toen uitgelegd als het opvoeren van de druk op de regering-Netanyahu, ook omdat Borrell Israël geregeld publiek bekritiseerde en de contacten met Israël zelfs wilde bevriezen. Door politieke onenigheid binnen de EU kwam de vergadering er echter niet en werden de relaties niet bevroren.
De nieuwe EU-buitenlandchef sinds 1 december, Kaja Kallas, spreekt zich veel minder uit over de mensenrechtenschendingen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Bovendien geldt sinds half januari het staakt-het-vuren in Gaza. Dat er nu wél een vergadering komt, kan dus worden uitgelegd als toenadering tot Israël, in plaats van het opvoeren van de druk. Met Kallas lijken genoeg neuzen, ook die van Israëls grootste Europese vrienden, waaronder Hongarije, Tsjechië en Duitsland, weer dezelfde kant op te staan.
Ook wat Nederland betreft waait er nu een andere wind. In mei vorig jaar zat het vorige (demissionaire) kabinet er nog. Dat was een tikje minder pro-Israël dan de huidige regering, die Israël vol overgave steunt en Israël op een Verdragsvergadering echt niet de wacht gaat aanzeggen.
Alle reden dus voor de mensenrechtenorganisaties om aan de bel te trekken. Ze schrijven dat alleen het uiten van zorgen over Israëls gedrag in Palestina niet genoeg is om de mensenrechtenschendingen te stoppen. Daarom dringen ze erop aan artikel 2 van het verdrag serieus te nemen: “Relaties onderhouden met Israëlische officials zonder op te treden tegen schendingen van het internationaal recht, duidt op de stilzwijgende goedkeuring en vergoelijking van straffeloosheid door de EU. En dat is een boodschap die luid weerklank zal vinden bij iedereen die de internationaal humanitair recht negeert.”
De Verdragsraad kwam tussen 2011 en 2022 overigens helemaal niet bijeen. Politieke meningsverschillen binnen de EU over hoe om te gaan met Israëlische schendingen van het internationaal recht, met name de oprukkende bezetting van de Westelijke Jordaanoever, speelden daarbij een grote rol.
