VN-Rapporteur Francesca Albanese is weer thuis, in Tunesië. Na haar bezoek aan Nederland volgde een nog intenser bezoek aan Duitsland. Daar wachtte haar een georkestreerde campagne om haar belangrijke werk te ondermijnen.
Ook in Duitsland heeft het bezoek van Francesca Albanese, de Speciale VN-Rapporteur voor de mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden, de politieke staat van het land feilloos blootgelegd. Waar in Nederland de parlementaire commissie Buitenlandse Zaken een bezoek onder druk van extreem-rechtse politici en de Israël-lobby afgelastte, ging Duitsland nog een stap verder: universiteiten verboden bijeenkomsten met Albanese en op een alternatieve locatie zorgde aanwezige politie voor een grimmige sfeer. Albanese zelf vatte het zo samen:
De situatie voor vrijheid van meningsuiting is overal behoorlijk slecht, maar toch heb ik nergens zo’n gebrek aan zuurstof ervaren als hier.
Tijdens haar bezoek aan Nederland van 11 tot en met 14 februari hintte Albanese al op wat haar in Duitsland mogelijk te wachten zou staan. Geen wonder: letterlijk ál haar afspraken in Duitsland werden toen al gesaboteerd. Een lezing aan de Ludwig Maximilian Universiteit in München was aan het begin van de maand al geannuleerd. Vervolgens besloot de Katholieke Academie in dezelfde stad geen onderdak te bieden aan de Internationale Vredesconferentie, zoals in eerdere jaren. Dat Albanese zou spreken, had daar volgens de conferentieorganisator alles mee te maken. Voor de conferentie werd een andere zaal gevonden, maar intussen sloot de Vrije Universiteit in Berlijn zich aan bij de collega’s in München: toen Albanese in Nederland was, op 12 februari, werd ook haar lezing aan die universiteit verboden. Overigens tot woede van veel Duitse academici.
Net zoals in Nederland werd Albanese in Duitsland onterecht maar welbewust neergezet als antisemitisch, om zo haar boodschap te verstommen over de genocide die Israël pleegt in Gaza. Zo zei de conservatieve Berlijnse burgemeester Kai Wegner tegen dagblad Bild: ‘Ik verwacht dat de Vrije Universiteit het evenement onmiddellijk annuleert en zich ferm uitspreekt tegen antisemitisme.’ De Minister voor Wetenschap in Berlijn, Ina Czyborra, zei: ‘Volgens mij voldoen de uitspraken van mevrouw Albanese aan alle criteria voor antisemitisme, en ik vraag me af of de veiligheid van joodse studenten nog wel gegarandeerd kan worden bij een dergelijk evenement.’
Het bestuur van de Vrije Universiteit ging voor dat verbale geweld door de knieën. In zijn poging het verbod op Albanese’s lezing te onderbouwen, gaf bestuursvoorzitter Günter Ziegler het van hem verlangde antwoord: ‘Natuurlijk bieden we aan de Vrije Universiteit geen podium voor antisemitisme! En nee, antisemitisme valt niet onder de academische vrijheid.’
De Amerikaanse Anti-Defamation League (ADL) deed er een schepje bovenop en zag antisemitisme in dit X-bericht, waarin Albanese een belangrijke historische parallel trekt tussen de opmaat naar de Holocaust en de situatie in Palestina nu. Dat Albanese zich keer op keer ondubbelzinnig heeft uitgesproken tegen antisemitisme, in Nederland maar bijvoorbeeld ook tijdens haar toespraak op de Internationale Vredesconferentie in München, werd domweg genegeerd.
Het zorgde al met al voor chaos. Voor de lezingen aan de universiteiten van München en Berlijn werd geen alternatieve locatie gevonden, dus daar is Albanese daadwerkelijk de mond gesnoerd. In Berlijn stelde het dagblad Junge Welt in naam van de vrijheid van meningsuiting op het laatste moment een ruimte beschikbaar waar Albanese sprak. Daar konden echter maar tweehonderd mensen terecht – de helft van de capaciteit van de universiteitszaal. Bij de nieuwe locatie in de wijk Kreuzberg was bovendien politie aanwezig, zelfs ín de zaal.
Aan de Vrije Universiteit (‘Niet zo vrije universiteit’, zei Albanese) namen studenten het initiatief om Albanese tóch te horen: ze streamden haar toespraak live in de zaal waar ze eigenlijk zou spreken. Vanwaar ze sprak, is niet duidelijk, maar waarschijnlijk had ze Duitsland die 19e februari al verlaten. Zodra de universiteit lucht kreeg van de gestreamde toespraak werd de politie er bijgehaald.
Waar in Nederlandse media ook serieuze aandacht was voor het inhoudelijke werk van Albanese, bleef dat in Duitse media grotendeels uit. Dat leert een rondgang langs die media. Niet alleen tijdens Albanese’s bezoek, maar zelfs sinds het begin van de genocide in Gaza in oktober 2023, is er nauwelijks aandacht geweest voor het internationaalrechtelijk doortimmerde verhaal van de VN-Rapporteur. Over haar rapporten, waaronder ‘Anatomie van een genocide’ en ‘Genocide als koloniale uitroeiing’, wordt vrijwel alleen geschreven vanuit Israëlisch perspectief.
Dat het annuleren van de bijeenkomsten waar Albanese zou spreken onderdeel is van een zorgvuldig opgezette strategie om haar werk te ondermijnen, blijkt uit de aanloop naar de consternatie tijdens haar bezoek. De universiteiten waar het om gaat, de Ludwig Maximilian Universiteit in München en de Vrije Universiteit in Berlijn, zijn lid van de Duitse Rectoren Conferentie. Die aanvaardde in 2019 de IHRA-definitie van antisemitisme, schrijft DW. Deze uiterst omstreden definitie van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) bestempelt nadrukkelijk ook kritiek op Israël als antisemitisch.
Eind januari werd in de Duitse Bondsdag bovendien een motie aangenomen met de titel ‘Antisemitisme op universiteiten en scholen’, bedoeld om ‘de activiteiten van groepen die Israël-gerelateerd antisemitisme verspreiden, te voorkomen’. Vrijwel het hele politieke spectrum, van de Groenen tot de AfD, stemde voor. Onder die activiteiten vallen ook oproepen tot het boycotten van Israël, schrijft Tagesschau. Ook worden onderwijsinstellingen aangespoord juridische middelen in te zetten tegen ‘antisemitische activiteiten’, met sancties als het uitsluiten van studenten en scholieren van lessen of zelfs studies.
Gelukkig liet niet iedereen zich intimideren, en werd Albanese gehoord – misschien wel onder meer belangstelling dan ze anders in Duitsland zou hebben gehad. In een post op X schreef ze:
Ik ben blij dat ik mijn werk uiteindelijk in Duitsland heb kunnen delen, ondanks de druk, intimidatie en maffia-achtige tactieken rondom mijn bezoek. De schaal en het tempo waarin fundamentele vrijheden (rondom Palestina) worden onderdrukt, in combinatie met de opkomst van ongecontroleerd racisme, zijn zeer alarmerend. En nog verachtelijker dan censuur is de wijdverbreide zelfcensuur.
Tijdens de verplaatste bijeenkomst in Berlijn verzuchtte Albanese dat ze blij zou zijn als ze weer thuis zou zijn, in het vreedzame Tunesië. Daar is ze inmiddels teruggekeerd. Ze kan weer ademhalen.
