De Tweede Kamer debatteert donderdag over enkele héél voorzichtige, kleine en veelal symbolische maatregelen tegen Israël. Landelijk zijn er nieuwe protestacties gepland, bij de Tweede Kamer en op tientallen stations, om de regering aan te zetten tot méér. Dat is een gegronde eis. Juridisch moét Nederland alles in het werk stellen om genocide in Gaza te voorkomen, stelt de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV) in een nieuw advies.
‘Het voorkomen van genocide is volgens het internationaal recht niet vrijblijvend’, stelt de CAVV. Dat geldt voor alle staten die het Genocideverdrag uit 1948 hebben ondertekend, waaronder dus ook Nederland. Daarmee bevestigt de CAVV wat volkenrechtendeskundigen de Tweede Kamer in juni vertelden, én een volkenrechtelijk advies dat al sinds december 2024 bij demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) op het bureau ligt.
Advies op eigen gezag
De CAVV is een onafhankelijk adviesorgaan voor de regering en het parlement. Het heeft op eigen gezag besloten te adviseren over de plichten van Nederland onder het Genocideverdrag. Dit vanwege de ‘juridische onduidelijkheid’ die er in het publieke debat over bestaat. Met die onduidelijkheid maakt het CAVV korte metten: Nederland heeft een plicht, verzaakt die, en kan daardoor aansprakelijk worden gesteld voor genocide.
In april verzocht de Dienst Juridische Zaken van het ministerie van Buitenlandse Zaken demissionair minister Caspar Veldkamp om de CAVV in te schakelen voor een advies over de plichten onder het Genocideverdrag. Dat weigerde Veldkamp, meldt dagblad Trouw op basis van een recent openbaar gemaakte interne nota van het ministerie. Die weigering past bij Veldkamps andere inspanningen rond Gaza, die erop gericht lijken om Israël zoveel mogelijk uit de wind te houden en diplomatieke rugdekking voor de genocide en bezetting te verschaffen.
Aansprakelijk voor genocide
Het Genocideverdrag stelt dat verdragstaten de plicht hebben binnen hun mogelijkheden genocide te voorkomen of te stoppen. De CAVV benadrukt dat staten aansprakelijk zijn voor genocide als ze ‘nalaten om alle maatregelen te nemen binnen hun macht om genocide te voorkomen en welke zouden hebben kunnen bijdragen aan het voorkomen van genocide’.
Deze aansprakelijkheid weegt zwaarder naarmate de relatie met de staat die genocide pleegt hechter is. Nederland heeft vanwege de historisch gezien innige banden met Israël dus een extra grote verantwoordelijkheid om in te grijpen. Daarnaast heeft Nederland de middelen om dat te doen. Uit geen land ter wereld stromen meer investeringen naar Israël dan uit Nederland. En Nederland importeerde sinds oktober 2023 voor bijna een miljard euro aan wapens uit Israël, waarmee de economie van genocide draaiende wordt gehouden.
Het advies van de CAVV noemt een aantal concrete maatregelen om genocide te voorkomen, waarvan de eerste ‘naming en shaming’ is. Oftewel: het publiekelijk uitspreken dat er een genocide gaande is of dat daar een ernstig risico op bestaat, en uitspreken dat Israël hier verantwoordelijk voor is.
Deze zeer simpele stap heeft Nederland na 22 maanden genocide in Gaza nog altijd niet gezet. Sterker, Veldkamp ontkent en verdraait de genocidale realiteit zelfs door te blijven spreken van een ‘humanitaire noodsituatie’. Afgaande op het advies van de CAVV is dit een duidelijk voorbeeld van Nederlands mede-aansprakelijkheid.
Nederland voorkomt niet, maar faciliteert
Ook een andere zeer simpele maatregel – het terugroepen van een ambassadeur – heeft Nederland nog altijd niet genomen. Nederland heeft daarentegen vooral stappen gezet die Israël faciliteren bij het plegen van genocide, zoals het verdacht maken van VN-rapporteur Francesca Albanese, het stopzetten van financiering van UNRWA, het toestaan van handel met Israëls illegale nederzettingen, het zich onthouden van stemming in de VN bij resoluties die Israël niet aanstaan, het herhalen van genocidale Israëlische propaganda, en het aanspannen van een hoger beroep tegen het door de rechter opgelegde exportverbod van onderdelen voor F-35-straaljagers naar Israël.
De CAVV noemt ook een gang naar het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof als mogelijke maatregel om genocide te voorkomen of beëindigen. Nederland zou zich daarom moeten aansluiten bij de genocide-zaak van Zuid-Afrika en zich inzetten voor vervolging van Israëlische bewindslieden. In plaats daarvan blijft Veldkamp vriendschappelijk de hand schudden van zijn Israëlische collega’s.
Al anderhalf jaar medeplichtig
Ook blijft Veldkamp zich verstoppen achter de voorspelbaar passieve Europese Unie. Maar wanneer interstatelijke samenwerkingsverbanden zoals de EU en de VN er niet in slagen maatregelen te nemen, ontslaat dit individuele landen niet van de plicht zelf stappen te zetten, stelt de CAVV. Veldkamp kan zich juridisch dus niet verschuilen achter het onvermogen van de EU en moet als Nederland handelen.
De plicht om genocide te voorkomen of beëindigen ontstaat op het moment dat er een ernstig risico op genocide wordt vastgesteld. Het CAVV-advies is wederom glashelder: dit ernstige risico is vastgesteld door het Internationaal Gerechtshof in de eerste uitspraak in de zaak van Zuid-Afrika tegen Israël op 26 januari 2024. Met andere woorden: Nederland verzaakt al ruim anderhalf jaar zijn plicht om maatregelen te nemen ter voorkoming van genocide. Zo ziet medeplichtigheid eruit.
Laat je donderdag horen!
De genocide en de Nederlandse medeplichtigheid moeten stoppen, vinden verreweg de meeste Nederlanders. In mei en juni trokken 100.000 en 150.000 van hen een Rode Lijn door Den Haag. Maar de Tweede Kamer en het demissionaire kabinet houden zich doof. Daarom vinden door het hele land continu protesten en demonstraties plaats; zie daarvoor onze Agenda.
Programma donderdag 7 augustus 2025
Donderdag zullen de protesten extra luid klinken als de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken van 14.00 tot 18.00 uur vergadert over Gaza (nadat een rechtse meerderheid dat twee weken geleden voorkwam). Zowel bij de Tweede Kamer als het ministerie van Buitenlandse Zaken worden bijeenkomsten georganiseerd.
- The Rights Forum is medeorganisator van een herdenking van de Palestijnse slachtoffers bij de ingang van de Tweede Kamer, waarbij prominenten de namen van slachtoffers zullen voorlezen.
- Bij het ministerie van Buitenlandse Zaken wordt een doorlopende 24-uurs wake gehouden. Donderdag wordt hier door Rijksambtenaren van 12.00 tot 12.30 uur de wekelijkse sit-in gehouden. Kom langs, zodat ook de toegang tot Veldkamps ministerie rood kleurt.
- Donderdagavond worden op tientallen stations lawaaiprotesten georganiseerd. Het aantal stations zal zeker nog toenemen (zo doet ook Hilversum mee). Aanvang vrijwel overal om 18.00 uur.
Lees verder
Lees minder
