Nergens ter wereld worden mensen zo vaak blootgesteld aan traangas als in het Palestijnse vluchtelingenkamp Aida. De gevolgen zijn volgens onderzoekers ‘vernietigend’.
Het vluchtelingenkamp Aida (officieel: ‘Aydah), gelegen in het noordwesten van Bethlehem op de bezette Westelijke Jordaanoever, behoort tot de dichtstbevolkte plekken ter wereld. Ongeveer 6400 Palestijnen leven op 0,71 vierkante kilometer in krappe appartementen aan nauwe steegjes. Van twee zijden wordt het kamp ingesloten door de illegale Israëlische ‘Afscheidingsmuur’. Vanaf Israëlische wachttorens wordt elke beweging in het kamp in de gaten gehouden.
Dit overbevolkte kamp, waar praktisch geen open ruimtes te vinden zijn, staat volgens onderzoeker Rohini Haar vaker en langduriger bloot aan traangasaanvallen dan welke andere plek ter wereld ook:
There are a lot of places where there is an excessive amount of tear gas used, but from my years of doing this kind of research, it is, in my opinion, unprecedented to use this quantity of tear gas over this length of time. This amount of tear gas for this small, populated urban slum over not a few weeks, but a few years… I have not seen or heard of that anywhere else in the world.
Rohini Haar is een van de wetenschappers van de Universiteit van Californië die in augustus 2017 onderzoek deden naar de medische en psychologische gevolgen van de traangasaanvallen op het vluchtelingenkamp. Het onderzoek in Aida werd aangevuld met onderzoek in het nabijgelegen kamp Al-Duhayshah (ook bekend als Dheisheh). Onlangs verscheen een rapport met de schokkende resultaten.
No Safe Space: Health Consequences of Tear Gas Exposure Among Palestine Refugees, luidt de titel van het rapport. De voornaamste conclusie: in Aida valt niet aan traangas te ontkomen. Als Israëlische troepen traangasgranaten afschieten, verspreidt het gas zich over huizen, scholen en werkplaatsen. Iedereen in het overbevolkte kamp wordt er aan blootgesteld, baby’s, zwangere vrouwen en ouderen inbegrepen. Het gas dringt overal binnen. Niemand is veilig.
De onderzoekers hebben 236 inwoners geïnterviewd, in leeftijd variërend van tien tot 66 jaar en afkomstig uit verschillende delen van het kamp. Daarnaast spraken ze met gezondheidswerkers, leraren, bewakers en reinigingsmedewerkers die werkzaam zijn in het kamp. Alle 236 inwoners vertelden dat ze aan traangas waren blootgesteld. In de maand voorafgaand aan het onderzoek was 53 procent drie tot tien keer in aanraking gekomen met het gas en een kleine 20 procent minimaal 21 keer. Meer dan 84 procent van de geïnterviewden was thuis toen dit gebeurde. De kampbewoners vertelden dat het gas vaak nog twee of drie dagen in de woningen blijft hangen.
In het rapport wordt ingegaan op wat traangassen zijn. Het zijn in principe niet-dodelijke chemische wapens, bedoeld om pijn en een branderig gevoel aan de ogen en huid te veroorzaken waardoor mensen tijdelijk uitgeschakeld raken. Soms blijkt het echter wel degelijk dodelijk te zijn. In 2014 overleed Noha Qatamish, een 45-jarige inwoner van Aida, aan de gevolgen van het inademen van traangas. Israëlische militairen hadden een granaat haar woonkamer in geschoten waardoor Noha, die aan astma leed, stikte.
Volgens het Verdrag Chemische Wapens uit 1993 is het verboden om traangas te gebruiken bij oorlogsvoering. Het verdrag verbiedt echter niet de inzet bij ‘binnenlandse rechtshandhaving’, mits het ‘soort middelen en de kwantiteit passen bij het doel’.
Uit de interviews blijkt dat Israël zich niet aan dit voorschrift houdt, en niet alleen omdat het traangas ook buiten de eigen grenzen als wapen inzet. Traangas wordt niet alleen ingezet tegen protesterende kampbewoners, maar ook op momenten dat er helemaal geen confrontaties zijn. Israëlische militairen schieten regelmatig granaten het kamp in als ze zich vervelen of een confrontatie willen uitlokken. Ook worden kinderpartijtjes of huwelijksfeesten opgebroken door middel van traangasaanvallen. Video’s die in bezit zijn van de UNRWA (de VN-organisatie voor steun aan Palestijnse vluchtelingen) bevestigen dit.
Daarnaast zetten de Israëlische bezettingstroepen standaard traangas in bij nachtelijke invallen in het kamp, waarbij zij woningen binnenvallen om Palestijnse burgers (meestal jongeren) op te pakken. Over deze nachtelijke razzia’s, die overal op de bezette Westelijke Jordaanoever plaatsvinden, heeft The Rights Forum meermalen bericht.
Gemiddeld zijn er twee of drie traangasaanvallen per week en sommige maanden is er elke dag een aanval. Onderzoeker Rohini Haar stelt dat de aanvallen een vernietigend effect hebben op de gezondheid van de vluchtelingen:
We found that the constant and unpredictable use of tear gas in Palestine refugee camps has a devastating effect on the mental and physical health of residents.
Geïnterviewden klagen over evenwichtsstoornissen, ademhalingsmoeilijkheden, pijn op de borst, hoestbuien, duizeligheid, brandende ogen en huid, krampen, hoofdpijn en gezichtsverlies. Bij een deel van de inwoners van Aida zijn de klachten blijvend. Daarnaast lopen mensen ook ernstige verwondingen op omdat ze direct geraakt worden door een traangasgranaat. Maar liefst 22 procent van de geïnterviewden is dit overkomen. Dit wijst erop dat militairen de granaten gericht op mensen afschieten. Ook raken mensen gewond als ze proberen weg te rennen van plekken die met traangas bestookt worden.
Op de website Middle East Eye vertelt Salah Arjama, leider van een jeugdcentrum in Aida, hoe een oudere inwoner van het kamp afgelopen maand beide benen brak toen hij bij het verlaten van de moskee moest vluchten voor net afgeschoten granaten. Arjama werd samen met zijn collega Anas Abu Srour naar aanleiding van het No Safe Space-rapport geïnterviewd. Hij vertelt dat Israëlische militairen het vluchtelingenkamp vaak gebruiken als oefenterrein, vooral voor het afschieten van verschillende soorten traangas:
Sometimes they come in to teach soldiers how to shoot, especially different kinds of tear gas, sometimes at people, sometimes at windows.
De psychische gevolgen zijn volgens het rapport minstens zo ernstig als de fysieke en hangen onder andere samen met de onvoorspelbaarheid van de traangasaanvallen. Op elk moment van de dag of nacht kan er een aanval plaatsvinden, waardoor mensen continu op scherp staan, wat zeer ondermijnend is voor het afweersysteem. Uit het onderzoek blijkt dat slaapproblemen wijdverbreid zijn, evenals depressiviteit, angststoornissen en chronische posttraumatische stress-stoornissen.
Bij veel inwoners heerst angst voor blijvende gevolgen. Ook brengen mensen miskramen in verband met de traangasaanvallen. Medici hebben er bij eerdere onderzoeken op gewezen dat er inderdaad een relatie lijkt te bestaan tussen veelvuldige blootstelling aan traangas en miskramen. Veel kampbewoners vermoeden dat het gas dat tegenwoordig gebruikt wordt sterker en gevaarlijker is dan dat wat er in voorgaande jaren gebruikt werd. Gezondheidswerkers bevestigen dit:
We feel like this tear gas is different than it used to be years ago. Now, it triggers neurological effects like spasms and confusion.
Het Israëlische leger biedt geen inzicht in de chemische samenstelling van het gas, waardoor het voor artsen en medische onderzoekers moeilijk is om vast te stellen wat de gezondheidsrisico’s precies zijn.
Onderzoek naar langetermijn-effecten is bovendien lastig omdat Palestijnse ziekenhuizen medische gegevens uit veiligheidsoverwegingen meestal niet bewaren. Omdat de ziekenhuizen vaak worden overvallen door Israëlische bezettingstroepen die op zoek zijn naar gewonde activisten, worden patiëntgegevens uit voorzorg veelal vernietigd.
Aida staat, net als alle andere vluchtelingenkampen, bekend om het verzet van de bewoners tegen de Israëlische overheersing. Zij houden het recht op terugkeer van de vluchtelingen, zoals vastgelegd in VN-resolutie 194, levend. Het kamp heeft een grote poort in de vorm van een sleutelgat, waarop een enorme sleutel is geplaatst die symbool staat voor de sleutels die veel Palestijnen bewaard hebben nadat ze bij de vestiging van de staat Israël uit hun huizen en dorpen werden verjaagd.
Volgens Salah Arjama, de leider van het jeugdcentrum in Aida, is het doel van de Israëlische autoriteiten duidelijk. Ze willen met de continue traangasaanvallen mensen het gevoel geven dat ze machteloos zijn en dat verzet zinloos is:
They want to break the unity of the people of the area. They want to tell the people: ‘Whether you are at home, or in school, you can be attacked by us’. They know that camps are a life of resistance.
Arjama’s collega Anas Abu Srour sluit zich daarbij aan. De traangasaanvallen moeten mensen murw maken en aanzetten om te emigreren. Dat zal niet lukken, zegt hij:
It’s a kind of collective punishment, Israel is always using these tools to force people to think about emigration, or to leave the camp and surrounding areas so it can confiscate more lands. Of course, it will not work, but people are suffering every day because of their practices.
Het probleem is allang niet meer de bezetting. Het probleem is het gedogen ervan.
Ramsey Nasr Schrijver / dichter / acteur
