De VN-organisatie voor hulp aan Palestijnse vluchtelingen ontslaat een groot aantal medewerkers. De stap volgt op de inhouding van 65 miljoen dollar op een bijdrage van 125 miljoen dollar door de regering-Trump. Of de VS later dit jaar de gebruikelijke tweede donatie doet is onzeker.
De Amerikaanse president Trump heeft zijn dreigement waargemaakt. Twee weken geleden werd bekend dat hij overwoog de Amerikaanse financiële steun aan de Palestijnen te verminderen. Onduidelijk was toen nog om welke steun het ging, schreef The Rights Forum in een beschouwing. Dinsdag kwam een deel van het antwoord: in ieder geval om de Amerikaanse bijdrage aan de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen, de UNRWA. In plaats van de verwachte 125 miljoen dollar maken de Verenigde Staten (VS) 60 miljoen over. Of later dit jaar de gebruikelijke tweede Amerikaanse betaling volgt is onduidelijk, meldt persbureau Bloomberg.
De UNRWA heeft direct tientallen onderwijzers die in Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever voor de organisatie werkten ontslagen, schrijft de Israëlische krant Haaretz. Ook honderd medewerkers die in dertien vluchtelingenkampen in Jordanië werkten zijn op straat gezet. Het gaat om medewerkers met tijdelijke contracten. De organisatie trof twee maanden geleden al voorbereidingen voor de stap vanwege een tekort op de begroting en de zich aftekenende Amerikaanse maatregel.
De VN-organisatie is vandaag een wereldwijde fondswervingcampagne gestart om het hoofd te bieden aan wat een woordvoerder de ‘zwaarste crisis ooit voor de UNWRA’ noemt. Volgens commissaris-generaal Pierre Krähenbühl vormt de Amerikaanse maatregel een bedreiging voor ‘one of the most successful and innovative human development endeavors in the Middle East’.
In een toelichting op Trumps kortingsmaatregel liet het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken weten dat de VS eist dat het doel en de financiering van de UNRWA tegen het licht worden gehouden. Afhankelijk daarvan zullen toekomstige Amerikaanse donaties worden overwogen. Hoe dan ook willen de Amerikanen dat andere landen meer gaan bijdragen aan de organisatie. De nu overgemaakte 60 miljoen is bedoeld om de UNRWA voorlopig in leven te houden, aldus het ministerie.
De Amerikanen wekten begin januari echter de indruk dat het hen in werkelijkheid om iets anders gaat. Trump is razend vanwege de Palestijnse en internationale tegenstand die zijn pro-Israël-beleid ontmoet. Zijn besluit van 6 december 2017 om Jeruzalem als hoofdstad van Israël te erkennen stuitte op ongenadig harde kritiek. Wereldwijd werd die stap beschouwd als ondermijning van het zogeheten vredesproces en de tweestatenoplossing. De Palestijnse Autoriteit (PA) verklaarde de VS niet langer te zullen accepteren als bemiddelaar in eventuele toekomstige onderhandelingen.
In plaats van die overduidelijke boodschap ter harte te nemen, koelden Trump en zijn VN-ambassadeur Nikki Haley hun woede op de Palestijnen. Op Twitter betichtte de president hen ervan geen respect voor de VS te hebben en te weigeren deel te nemen aan niet bestaande vredesonderhandelingen. En dat ‘terwijl wij Jeruzalem, het moeilijkste onderdeel van de onderhandelingen, al van tafel hebben gehaald’. Waarom zou de VS dan nog iets aan de Palestijnen bijdragen?
Met zijn korting op de UNRWA-bijdrage raakt Trump de meest kwetsbare Palestijnen. De UNRWA (UN Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East) biedt hulp – gezondheidszorg, educatie, noodhulp – aan ruim vijf miljoen verdreven en gevluchte Palestijnen en hun nakomelingen. De organisatie is werkzaam in 59 vluchtelingenkampen op de Westelijke Jordaanoever, in Oost-Jeruzalem, de Gazastrook, Libanon, Syrië en Jordanië, en verleent ook steun aan grote concentraties vluchtelingen buiten die gebieden.
De organisatie werd in 1949 opgericht als tijdelijke hulpinstantie, maar bestaat nog steeds omdat Israël altijd heeft geweigerd de verdreven en gevluchte Palestijnen te laten terugkeren en/of te compenseren. De internationale gemeenschap heeft die situatie gedoogd en gefinancierd, met de UNRWA als uitvoerder.
De VS is van meet af aan een belangrijke donor van de UNRWA. In 2016 droegen de Amerikanen 368 miljoen dollar bij, goed voor circa een derde van het totale budget. In de toptien van donoren stonden verder de Europese Unie (160 miljoen), Saudi-Arabië (148 miljoen dollar), Japan (58 miljoen) en zes Europese landen, waaronder Nederland (samen ca. 280 miljoen).
Volgens persbureau Bloomberg drongen VN-ambassadeur Haley en Trumps schoonzoon en Midden-Oosten-adviseur Jared Kushner aan op volledige bevriezing van de Amerikaanse UNRWA-bijdrage. De ministers Rex Tillerson (Buitenlandse Zaken) en James Mattis (Defensie) wisten dat te voorkomen. Zij waarschuwden voor een humanitaire ramp in met name het toch al op de rand van de afgrond balancerende Gaza, maar ook op de Westoever en in de buurlanden. Beiden waren vorige maand ook fel gekant tegen Trumps Jeruzalem-besluit.
Volgens de Palestijnen geeft Trump, na zijn erkenning van Jeruzalem als Israëls hoofdstad, met zijn maatregel opnieuw gehoor aan een wens van Israël, dat bij monde van met name premier Netanyahu en VN-ambassadeur Danny Danon al langer aandringt op opheffing van de UNRWA. Israël stelt alles in het werk om de speciale aandacht voor de Palestijnse vluchtelingen, en met name voor hun recht op terugkeer en/of compensatie, van tafel te krijgen.
De Amerikaanse maatregel raakt de Palestijnse vluchtelingen direct in hun ‘recht op onderwijs, gezondheidszorg, onderdak en een waardig leven’, stelde Hanan Ashrawi van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO tegenover Bloomberg. Bovendien dragen de Amerikanen, net als met hun Jeruzalem-besluit, bij aan de instabiliteit in de regio.
Commissaris-generaal Pierre Krähenbühl van de UNRWA deelt die mening. Radicalisering en geweld zijn een reëel risico, stelt hij. Maar bovenal maakt de VS inbreuk op het recht van de vluchtelingen op elementaire voorzieningen en een menswaardig bestaan:
At stake is the access of 525,000 boys and girls in 700 UNRWA schools, and their future. At stake is the dignity and human security of millions of Palestine refugees, in need of emergency food assistance and other support in Jordan, Lebanon, Syria, and the West Bank and Gaza Strip. At stake is the access of refugees to primary health care, including pre-natal care and other life-saving services. At stake are the rights and dignity of an entire community.
Ik koester een diepgewortelde hoop op vrede in het midden-oosten met gerechtigheid als basis.
Doekle Terpstra
Bestuurder
