Bergen kritiek kreeg het NOS Journaal in de loop der tijd vanwege zijn eenzijdige berichtgeving over de kwestie-Palestina/Israël. Geholpen heeft het niet. Dinsdag overtrof het Journaal zichzelf met een item over de rampzalige situatie in Gaza. Correspondent Monique van Hoogstraten slaagde erin de wurgende Israëlische blokkade onvermeld te laten.
Dat de Palestijnen lijden onder bezetting en onderdrukking is de schuld van… de Palestijnen. Het blaming the victim is van oudsher een geliefd en effectief middel van Israël en de zogeheten Israël-lobby om de Israëlische bezetting van Palestijns grondgebied te rechtvaardigen. Populair in dit genre is bijvoorbeeld de redenering dat Palestijnen geweld gebruiken tegen Israëli’s, waardoor Israël zich wel móet ‘verdedigen’ door Palestina te bezetten en miljoenen Palestijnen te onderdrukken.
Dinsdagavond leverde het NOS Journaal een stevige bijdrage aan het genre met een onderwerp over de rampzalige situatie in Gaza. Die is, luidde de NOS-boodschap, de schuld van de Palestijnen zelf. Kijkers die dachten dat er al tien jaar zoiets als een onbarmhartige Israëlische blokkade van Gaza bestond werden uit de droom geholpen. De kop boven het onderwerp sprak boekdelen: ‘Gaza onleefbaar door “collectieve straf” van Palestijnse president.’
De situatie in Gaza is bekend. Sinds eind mei vecht de Palestijnse Autoriteit (PA) van president Mahmud Abbas over de rug van de bevolking van Gaza een onzindelijke machtsstrijd uit met Hamas, de machthebber in de Gazastrook. Met welwillende medewerking van de Israëlische regering schroefde de PA onder meer de levering van brandstof en medicijnen aan Gaza terug. Ook vertraagde ze de verstrekking van uitreispapieren voor inwoners van Gaza die dringend medische zorg in Israël of een ander buitenland nodig hebben. De maatregelen missen hun verwoestende uitwerking niet, en de VN, de Wereldbank, het Rode Kruis en andere vooraanstaande organisaties riepen de wereld begin juni op in actie te komen. Die oproep was vooralsnog vergeefs: afgezien van Egypte deed geen land iets. Ook in Den Haag vierde de passiviteit hoogtij.
Het was daarom toe te juichen dat het Journaal besloot correspondent Monique van Hoogstraten naar Gaza te sturen om de misère in een kinderziekenhuis te tonen. Het ziekenhuis zit vrijwel zonder stroom en medicijnen, twee baby’s zijn al gestorven en patiënten met kanker wachten al maanden op toestemming voor behandeling in Israël, enkele tientallen kilometers verderop. Met dank aan de wrede politiek van de Palestijnse president Abbas, die terecht harde kritiek kreeg.
Daar hield de NOS het bij. Dat Gaza – over ‘collectieve straf’ gesproken – vanwege de tien jaar durende wurgende Israëlische blokkade en drie verwoestende Israëlische offensieven al een humanitair spookhuis wás, en Abbas’ beschamende maar relatief bescheiden rantsoenering juist daarom zo’n desastreuze impact heeft, bleef onvermeld. Dat de Israëlische regering volgens het internationaal humanitair recht de verplichting heeft in de elementaire levensbehoeften van de bevolking van Gaza te voorzien ook. Dat de strijd tussen de PA en Hamas om te beginnen in de Israëlische bezettingspolitiek is geworteld ook. En dat de internationale gemeenschap al jaren schaamteloos de andere kant opkijkt, zoals ze ook Israëls illegale koloniale avonturen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem structureel op hun beloop laat, ook.
Alle context die de kijker nodig had om te begrijpen waarom Gaza op de rand van de volledige ineenstorting balanceert werd door het Journaal zorgvuldig buiten beschouwing gelaten, de gewelddadige hoofdrol van Israël voorop. De Palestijnen hebben hun ellende aan zichzelf te danken, aldus Van Hoogstraten en de eindredactie op het Hilversumse Mediapark.
Het Journaal wordt al jaren aangesproken op vooringenomenheid, het negeren van context en het buiten beeld houden van de Israëlische bezetting en blokkade. Al vijf jaar geleden kreeg de redactie de kritiek zich niet als nieuwsorganisatie, maar als verlengstuk van het Israëlische ministerie van Propaganda op te stellen, ook toen na een bijdrage van correspondent Van Hoogstraten. Die kritiek bleef sindsdien terugkomen. In een serie analyses legde Clara Legêne op haar blog de tekortkomingen en schadelijke partijdigheid van de NOS – Jeugdjournaal en Nieuwsuur inbegrepen – scherp bloot. En drie jaar geleden werd de berichtgeving van het Journaal nogmaals genadeloos gefileerd en teruggebracht tot Israëlische PR.
Geholpen heeft het niet, bleek dinsdagavond ten overvloede. En opnieuw rijst de vraag: wat beweegt de Journaalredactie om zich als heraut van de regering-Netanyahu te gedragen? Is het een principiële politieke stellingname of journalistieke onkunde? In het laatste geval zouden we hoofdredacteur Marcel Gelauff, in een vorig leven een begenadigd eindredacteur bij het RTL Nieuws, nog kunnen adviseren zijn oude stiel op te pakken. Maar na al die jaren is het niet erg waarschijnlijk dat de oorzaak in deze hoek moet worden gezocht.
Hoe dan ook is er reden voor grote zorg als een publieke nieuwsorganisatie haar verantwoordelijkheid om de samenleving van deugdelijke informatie te voorzien ondergeschikt maakt aan een politieke agenda. Dat geldt in het kwadraat voor een kwestie die al van meet af aan is volgepropt met propaganda, en voor veel mensen moeilijk te begrijpen is.
Tegenover de Palestijnen is de boodschap dat zij het na vijftig jaar Israëlische bezetting aan zichzelf te wijten hebben dat Gaza een onleefbare openluchtgevangenis met 1,9 miljoen gedetineerden is ronduit beschamend. Het is die – ook buiten de muren van de NOS-redactie breed gedragen – valse voorstelling van zaken die ertoe heeft bijgedragen dat afgelopen maand de bizarre mijlpaal van vijftig jaar bezetting überhaupt kon worden bereikt. En als het blaming the victim op oude voet wordt voortgezet, hebben de Palestijnen alle reden te vrezen dat ze straks ook nog zestig jaar bezetting gaan meemaken.
